Anneyiz

Çocukta Sorumluluk Nasıl Gelişir -1

Merhaba sevgili anne-babalar bu yazımızda çocuklarda sorumluluk bilinci nasıl geliştirilir, sorumluluk duygusu neden önemlidir, sorumluluk sahibi çocuk nasıl yetiştirilir, çocuğa nasıl sorumluluk kazandırılır? Sorularının cevaplarını ele aldım. Daha önce de bu konuyu ele almıştım. Ama konunun öneminden dolayı ara ara farklı yönlerden ele almaya devam edeceğim. Çünkü günümüzün önemli sorunlarından biri. Çocuklarımızın sorumluluk almaması ya da sorumluluklardan kaçması.

Bildiğiniz gibi sorumluluk bilincini kazanmak önce anne babadan, sonra sosyal çevreden öğrenilecektir. Çocukta özgüven ve sorumluluk sahibi olma birbirine bağlıdır. Yani özgüven eksikliği olan bir çocuk hata yapmaktan korkacağından, her şeyi ebeveynlerine sorma ve onaylama ihtiyacında olduğundan sorumluluk almaktan kaçacaktır.

Sorumluluk ile kişilik gelişimi de birbirinden ayıramayız. İlk 6 yaşta hemen hemen tamamlanan kişilik gelişiminde bağımsız kişilik gelişimi baskılandıysa sorumluluk duygusu da zor kazanılacaktır. Aşırı korumacı ve müdahaleci ebeveyn yaklaşımı çocuğun bağımsızlaşmasını engelleyerek sorumluluk sahibi olmasını önlediği gibi, günümüzdeki her şeyin en iyisine, en güzeline sen layıksın, başarı için her yol mubahtır, altta kalanın canı çıksın anlayışı da kural tanımaz, başkalarının hakkını rahatça çiğneyebilen, sorumluluklarından kaçan çocukların yetişmesini sağlamaktadır.

Özgüven sahibi çocuk yetiştirmek için çocuklarımızın fikirlerini almalıyız, seçimlerinin önemli ve değerli olduğunu her fırsatta dile getirmeliyiz. Çocuğumuza “Bizim için her şeyden önde ve değerlisin”, diliyle ne kadar önemli ve değerli olduğunu her zaman hissettirelim. Her şeyden önce çocuğumuza güvenmeliyiz, çeşitli aktivitelere katılmasını, farklı ortamlara girmesini, yeni arkadaşlıklar kurmasını sağlamalıyız, yeteneklerini ortaya koyacak imkanlar yaratmalıyız, özel başarılarında değil her fırsatta takdir etmeliyiz. Herhangi bir sorun olduğunda onu suçlamamalıyız, hiçbir zaman karakteri üzerinden eleştirmemeliyiz.

Çocuğumuzun olumsuz bir davranışını farklı yöntemlerle değiştirmek mümkündür. Ancak çocuğun kişilik özelliklerini küçümseyici, suçlayıcı tavırlar en büyük hata olacaktır.

Biz ebeveynler gerek çocuğa sorumluluk kazandırma, sorumluluk bilinci olan çocuk yetiştirme konusunda gerekse her türlü davranış gelişiminde bazı genel prensipleri bilmelidir. Çocuk eğitiminde şu 4 temel noktayı asla es geçemeyiz. Bu 4 maddeyi genel bir araştırma sonrası 4’ e indirerek özetledim.

1- Bir davranış kazandırma, sorumluluk verme, yapılması gereken bir şeyi öğretmede öncelikle çocuk bilgilendirilmelidir. Ben yaptım oldu, anne baba her şeyi bilir, bu böyle olacak yerine istenen şeyin nedenleri hakkında bilgi verilmeli, buna niye ihtiyaç duyulduğu anlatılmalıdır. Mesela çocuk neden çok tv seyretmemesi gerektiğinin açıklamasını bilmelidir. Ya da çocuk oyuncaklarını neden arkadaşlarıyla paylaştığını, paylaşmanın neden güzel olduğunu bilmelidir. Ne için yapılması gerektiğini anlamayan çocuk kuralları içselleştirmeyecek, sorumluluklarını yerine getirmeyecektir.

2- Yeterli bilgilendirme yapıldıktan sonra istenen davranış mutlaka takip edilmelidir. “Annem bugün söyler, yarın unutur” fikri çocuğa yerleşmemelidir. Ya da çocuk, babam akşam söylediğini sabah hatırlamaz fikrine kapılmamalıdır. Yani baba çocuğuna yapmaması gereken bir davranışı olduğunu söylediyse o sözün takipçisi olmalıdır.

3- Davranışının yerleşip yerleşmemesine bağlı olumlu ya da olumsuz geribildirimler yapılmalıdır. Alınan sorumluluk, olumlu davranış değişimi takdir edilmeli, uygun pekiştireçlerle motivasyon arttırılmalıdır. Yani çocuğunuz oyuncaklarını paylaşmayı öğrendiyse bu davranışı taktir edilmelidir. Olumlu davranış gözlenmediğinde ise konu tekrar masaya yatırılmalı, sıkıntı, engel, olası neden ve sorunlar konuşulmalı, yeni çözümler aranmalıdır.

4- İstenen davranış gerçekleşmediğinde konunun küllenmesine fırsat verilmemeli, gerekli hatırlatmalar ısrarla yapılmalıdır. Unutmamalıyız ki bazı çocuklar bir günde bazıları birkaç gün bazıları ise daha uzun sürelerde istediğimiz davranışları gerçekleştirmeye başlar. Şimdilik bu kadar. Bir daha ki yazımda aynı konu üzerinden kaldığımız yerden devam edeceğim. Sevgiyle sağlıkla kalın…

Anneyiz