AB dijital dönüm noktasında: Yapay zekâ ve veri koruma kuralları yeniden yazılıyor

Avrupa Birliği, teknoloji devleriyle küresel rekabette elini güçlendirme hedefiyle, uzun süredir kıtanın dijital alandaki kalesi olarak görülen yapay zekâ ve kişisel veri koruma düzenlemelerinde beklenmedik ve köklü bir geri adım atmaya hazırlanıyor. Önümüzdeki hafta kamuoyuna sunulması beklenen kritik yasal düzenleme taslağı, hem teknoloji dünyasında hem de sivil toplum kuruluşları cephesinde adeta bir fırtına etkisi yarattı. Zira bu hamle, Avrupa vatandaşlarının dijital gizlilik haklarının "rekabet" adına kurban edilme riski taşıdığı endişesini beraberinde getiriyor.

REKABET BASKISI KARŞISINDA GEVŞEYEN KORUMA KALKANI

Veri koruma alanında küresel bir "dönüm noktası" olarak kabul edilen kurallarıyla tanınan Avrupa Birliği, ABD ve Çin merkezli teknoloji şirketlerinin yarattığı devasa rekabet baskısı altında, kendi dijital regülasyonlarını yeniden masaya yatırdı. France 24'te yer alan ve Brüksel koridorlarında yankı uyandıran bilgilere göre, Avrupa Komisyonu yetkilileri, özellikle Avrupa merkezli YZ şirketlerinin üzerindeki yükümlülükleri hafifletmek ve "dijital düzenlemeleri sadeleştirmek" amacıyla bu süreci başlattı.

Ancak bu "sadeleştirme" adımı, gizlilik uzmanları ve sivil toplum örgütleri tarafından büyük bir tehlike çanının çalınması olarak yorumlanıyor. Uzmanlar, rekabet avantajı uğruna, birliğin en temel değerlerinden biri olan vatandaşların kişisel veri ve gizlilik haklarının geri plana itildiği uyarısında bulunuyor.

KRİTİK GÜNDEM MADDELERİ: GDPR'DA DARALMA VE ÇEREZLERDE 'SESSİZ RIZA'

Önümüzdeki günlerde açıklanacak taslakta yer alan ve kamuoyunda en çok tartışılan değişiklik önerileri, mevcut dijital haklar çerçevesini temelden sarsacak nitelikte.

YZ Yükümlülüklerinde Erteleme: Yüksek riskli olarak tanımlanan yapay zekâ sistemlerine yönelik sıkı denetim ve şeffaflık yükümlülüklerinin yürürlüğe giriş tarihi, bir yıl ertelenerek 2026'dan 2027'ye kaydırılabilir. Bu erteleme, teknoloji şirketlerine uyum için ek süre tanırken, potansiyel riskli sistemlerin denetimsiz kalma süresini uzatıyor.

GDPR'da "Kişisel Veri" Tanımının Daraltılması: AB'nin meşhur Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) kapsamında yer alan "kişisel veri" tanımının kapsamının daraltılması planlanıyor. Bu, şirketlerin kullanıcı verilerini YZ model eğitimi gibi amaçlar için, kullanıcıdan açık rıza almaksızın "meşru menfaat" hukuki gerekçesine dayanarak daha kolay işleyebilmesinin önünü açabilir.

Çerez Politikalarında Köklü Değişiklik: İnternet kullanıcılarının en çok karşılaştığı zorluklardan biri olan "çerez onay bannerları" da köklü bir değişimin eşiğinde. Halihazırda kullanıcıların izleme amaçlı çerezler için "aktif rıza" vermesi gerekirken, yeni modelin "itiraz etme" (opt-out) esasına kayması hedefleniyor. Bu, kullanıcılar itiraz etmediği sürece varsayılan olarak izlemeye izin verilmesi anlamına geliyor ki, dijital hak savunucularına göre bu, "sessiz rıza" ile gizliliğin aşındırılmasıdır.

SİVİL TOPLUMDAN SERT TEPKİ: "DİJİTAL HAKLARDA EN BÜYÜK GERİ ADIM"

Komisyon'un hazırladığı bu değişiklikler, Avrupa genelinde dijital haklar ve gizlilik alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarını ayağa kaldırdı. Aralarında 127'den fazla örgütün bulunduğu bir koalisyon, Komisyon'a gönderdiği ortak mektupla tasarıyı sert bir dille eleştirdi.

"Komisyon bu yönde ilerlerse, bu AB tarihinin dijital temel haklardaki en büyük geri adımı olur. Rekabet uğruna vatandaşlarımızın gizliliği feda edilemez," ifadeleri mektupta açıkça yer aldı.

Eleştirilerin ana odağında, teknoloji şirketlerinin rekabet gücünü artırma hedefiyle, Avrupa vatandaşlarının kişisel verilerinin daha geniş ve kolay bir şekilde işlenmesine izin verilmesi yer alıyor.

Ancak, bir AB yetkilisi AFP'ye yaptığı açıklamada, düzenlemelerin amacının "gizlilik standartlarını düşürmek kesinlikle değil" olduğunu vurgulayarak endişeleri gidermeye çalıştı ve düzenlemelerin, yüksek gizlilik standartlarını koruyarak dijital inovasyonu teşvik etmeyi hedeflediğini savundu.

Bu yeni taslak, Avrupa Birliği'nin dijital kimliğini ve bireysel haklara verdiği önemi yeniden tanımlayacak nitelikte bir yol ayrımına işaret ediyor. Gözler, önümüzdeki hafta açıklanacak nihai metin ve Komisyon'un, küresel rekabet ile temel haklar arasındaki bu hassas dengeyi nasıl kuracağına çevrilmiş durumda.