Tiflis'te son bulan bir hayat: Cemal Paşa kimdir? İşte Ahmed Cemal Paşa'nın öyküsü

Ahmed Cemal Paşa Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli askeri ve siyasi figürlerinden biri olarak tarih sahnesinde yer aldı. İkinci Meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin üç liderinden biri olan Cemal Paşa, 1913-1918 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu’nun iç ve dış politikasının şekillendirilmesinde kritik rol oynadı. Tiflis’te hayatını kaybeden Cemal Paşa ölüm yıldönümünde anıldı. Peki, Cemal Paşa kimdir? İşte Ahmed Cemal Paşa’nın öyküsü....

Cemal Paşa Kimdir?

Cemal Paşa, askeri kariyerine Harbiye Mektebi'nden mezun olarak başlamış ve çeşitli görevlerde bulunmuştur. Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı'nda önemli roller üstlenmiş, Suriye-Filistin Cephesi'nin komutanlığını yapmıştır. Bu dönemde, özellikle 1915'te gerçekleşen Ermeni Kırımı'nın planlayıcılardan biri olarak da bilinir.

Cemal Paşa'nın siyasi ve askeri hayatı, sadece iç politikada değil, aynı zamanda Osmanlı'nın savaş stratejilerini şekillendirme sürecinde de önemli bir rol oynamıştır. Ancak savaş sonrası Osmanlı'nın yenilgisi ve ardından gelen süreçler, Cemal Paşa'nın kaderini belirlemiştir. 1922 yılında Gürcistan'ın Tiflis şehrinde suikaste uğrayarak hayatını kaybetmiştir.

Cemal Paşa’nın Bahriye ve Nafia Nazırlığı Görevleri

11 Mart 1914 - 14 Ekim 1918 tarihleri arasında bahriye nâzırlığı, 7 Aralık 1913 - 21 Mart 1914 tarihleri arasında ise nâfia nazırlığı görevini yürüten Cemal Paşa, I. Dünya Savaşı’nda Suriye-Filistin Cephesi'nin komutanı olarak da dikkat çekti. 1915 Ermeni Kırımı'nı planlayan isimlerden biri olarak tarihe geçen Cemal Paşa, bu dönemde aldığı sert önlemler ve uygulamalarla “Kasap Cemal” olarak anıldı.

Cemal Paşa’nın Gençlik ve Askeri Kariyeri

Askerî eczacı Mehmed Nesib Efendi’nin ve Binnaz Hanım'ın oğlu olan Cemal Paşa, Kuleli Askeri İdadisi’nden 1890’da, Harbiye Mektebi’nden ise 1893’te mezun oldu. Orduya katıldığı 1895 yılından itibaren çeşitli görevlerde bulunarak hızla yükseldi. Selanik’te görev yaptığı dönemde İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin askeri kanadının örgütlenmesinde aktif rol aldı ve bu süreçte Seniha Hanım ile evlendi.

Bâb-ı Âli Baskını ve Siyasi Yükseliş

23 Ocak 1913’te gerçekleşen Bâb-ı Âli Baskını’nın ardından İstanbul muhafızlığı görevine getirilen Cemal Paşa, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin muhalefeti bastırma çabalarına destek verdi. 1914’te Bahriye Nazırlığına atanarak donanmada çeşitli düzenlemeler yaptı. Ancak, I. Dünya Savaşı öncesinde Fransa’dan beklediği siyasi desteği alamayınca, Osmanlı-Alman İttifakı’nı desteklemek zorunda kaldı.

I. Dünya Savaşı ve Sonrası

Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na girmesiyle birlikte Filistin’deki 4. Ordu komutanlığına atanan Cemal Paşa, Kanal Seferi’nde İngilizlere karşı ağır kayıplar vererek geri çekilmek zorunda kaldı. Savaşın sonlarına doğru Suriye ve Batı Arabistan orduları genel komutanlığına atanarak burada çeşitli toplumsal hizmetler ve bayındırlık faaliyetleri yürüttü.

Arap İsyanları ve Sert Önlemler

Arap ileri gelenleri arasındaki siyasi hoşnutsuzluklara karşı başta uzlaşmacı bir yol izleyen Cemal Paşa, zamanla daha sert önlemler almaya başladı. Beyrut Sıkıyönetim Mahkemesi’nde yargılanan birçok Arap milliyetçisinin idam edilmesi, onun bölgede “Kasap Cemal” olarak anılmasına neden oldu.

Sürgün ve Ölüm

Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkması üzerine Enver Paşa ve Talat Paşa ile birlikte Berlin’e kaçan Cemal Paşa, daha sonra Afganistan’a giderek burada ordunun modernleştirilmesi çalışmalarına katıldı. Ancak, Bolşeviklerin siyaset değişikliği sonucu Tiflis’e geçti ve burada 21 Temmuz 1922 tarihinde Stepan Dzaghigyan tarafından suikasta uğradı. Cenazesi Erzurum’a getirilerek Karskapı Şehitliği’ne defnedildi.

Cemal Paşa’nın ölümü, Ermenilerin mi yoksa Rus Gizli Servisi’nin mi gerçekleştirdiği konusunda hâlâ tartışma konusu olmayı sürdürüyor. Tarihe bıraktığı izler ve mirası, onun karmaşık ve tartışmalı kişiliğini gözler önüne seriyor.