Afet anında engelliler ne olacak?

ÇAĞLA GENİŞ-ÖZEL HABER
Bir afet anında zarar görmeye en açık gruplardan biri de ülke nüfusunun önemli bir kısmını oluşturan engelliler. Depremler sadece sağlıklı insanları değil onları da etkiliyor ve özel ihtiyaçları nedeniyle onlar bu durumdan çok daha fazla etkileniyor. Bu nedenle, sadece engelli bireyler değil, onların aileleri, yakınları ve arkadaşları ile hizmet aldıkları kurum ve kuruluşlarda çalışanlar da depreme hazırlık konusunda bilgi sahibi olmalı. Fakat engellilerin deprem, yangın, sel ve su baskınları gibi olası felaketlerde nasıl hareket etmeleri gerektiği ya da engelli vatandaşların afetlerde nasıl kurtarılacaklarına yönelik uygulamalar oldukça yetersiz. Engellilere yönelik giderilmesi ve tamamlanması gereken pek çok ihtiyaç olmasına rağmen afet ve acil durum planlarında neredeyse yok sayılıyorlar.
HERKES İÇİN ULAŞILABİLİR ALANLAR
Deprem ve diğer afet durumlarında özel gereksinimli bireyler için alınması gereken önleyici tedbirler başta olmak üzere kurtarma ve sonrası hizmetlerin sağlanması önceden planlanıp hazırlıkların yapılması gerektiğini belirten Engelsiz Hayat Dayanışma Derneği Başkanı Adem Kuyumcu, “Özel gereksinimli bireyler için doğal afet kapsamı deprem, kar yağışı, karın yerde kalması, yoğun yağmur ve şiddetli rüzgarlarda afet durumudur. Çünkü bu durumlarda dahi evlerinden çıkamıyorlar. Afetlerde riske açık gruplarda bulunan kişiler; engelliler, yaşlılar, hastalar, bebekli aileler, evde hayvan besleyen aileler ve yalnız yaşayanlar dikkate alınmalıdır. Afetler karşısında özel gereksinimli tüm risk grupları söz konusu olduğunda önceden konut ve iş yerlerinde tespitleri yapılıp veri bankası oluşturulursa çok daha iyi sonuçlar alınacaktır. Afet öncesi katılımcı planlama sürecinde üzerinde düşünülmesi gereken bazı noktalara örnek vermek gerekirse; ekipler ve sorumlular tatbikatlar yaparlarsa kişilerin afetlere daha hazır olmaları sağlanabilir. Böylece hem kendilerini afet sırasında daha iyi korur ve tehlikeden mümkün olduğunca uzak kalırlar, hem de ihtiyaçlarını afet öncesinde daha iyi anlatma şansları olduğundan afet sonrası da ekiplerin daha etkin çalışmaları sağlanabilir. Can kurtarma ekipleri ve çalışanlar zihinsel engelliler, işitme engelliler, görme engelliler ve ortopedik engellilerle iletişim kurmaya hazır olmalıdırlar. İşaret dili bilmelilerdir. Toplanma alanlarının ulaşılabilirliği ve erişilebilirliği kontrol edilmeli, herkes için ulaşılabilir toplanma alanları oluşturulmalıdır” diye konuştu.
YAKINLARINDA DÜDÜK BULUNDURMALILAR
Afet öncesinde özel gereksinimli bireylerin en çok zaman geçirdikleri yerde bir çanta içinde; su, toz maskesi, düdük, acil sağlık çantası, gıda malzemeleri, fener, sık kullandığı ilaçlar, sağlık bilgilerinin yer aldığı acil sağlık kartı bulundurması gerektiğini dile getiren Kuyumcu, “Özel gereksinimli bireyler, afete hazırlık çalışmaları kapsamında mutlaka kendi yakın çevresindeki tanıdıkları ile bir bağ oluşturmalıdır. Çünkü afetin şiddetine ve yol açtığı zararlara bağlı olarak engellilerin bulunduğu yerden tek başına çıkması olanaklı olmayabilir. İşitme engelli bireyin varlığını başkalarına duyurabilmesinde, görme engellilerin öğrendiği ve her zaman kullandığı yer ve yollardaki değişiklikleri fark etmesinde ek desteğe gereksinimi olabilir. Yatarak hayatını sürdüren bireyin tahliyesi için önceden bilgili ve hazırlıklı olmak gerekebilir. Kendilerini koruyabilecek konumda olanlar herkesin yaptığı şekilde sarsıntının başlamasıyla birlikte çök-kapan-tutun davranışını yapmalıdırlar. Tekerlekli sandalyedeki engelliler kendini sandalyeden yere atmamalı. Tekerlek frenini devreye sokmalı ve başını korumalı. Gece yatarken protez gibi cihazlarını yakınında ve kolay ulaşabileceği yerde bulundurmalıdır. Kendilerini koruyamayacak durumda olan zihinsel engellilerin deprem anında etraflarındakilerin yardımına ihtiyacı vardır. Zihinsel engelliler için üzerlerinde taşıdıkları, kimlik ve iletişim bilgilerini içeren künye yardım sürecini kısaltır. Görme engelli bilmediği bir ortamda ve yanında da bir refakatçisinin olmadığı bir durumda depreme yakalanması halinde çevresindekilerden yardım istemelidir. Çevresinde hemen yardım alabileceği kimse yoksa sesleri dinleyerek kendisine zarar verebilecek tehlikelerden korunmaya çalışmalıdır. İşitme engellilerin afet anında varlığını duyurabilmek için gerektiğinde kullanılmak üzere düdük gibi bir aletin üzerlerinde veya yakınlarında bir yerde bulunması yararlıdır” ifadelerini kullandı.
YASALARI HATIRLATTI
Özel gereksinimli bireylerin deprem sarsıntısı bittikten sonra ilk yardım, yangın söndürme ve tahliyede yardıma ihtiyacı olabileceğine dikkat çeken Kuyumcu, “Onların içinde bulundukları yapıdan tahliye olmaları veya kendileri içinde bulundukları yapıyı terk etmiyorlarsa diğer kişilerin yardımıyla tahliye edilmeleri gerekir. Özel gereksinimli bireyler için tahliye planları yapılırken deprem anında içinde bulunulan mekanın ve bireyin özellikleri göz önüne alınmalı ve plan destek ağındaki kişilerle birlikte yapılmalıdır. Durumu veya yaşı her ne olursa olsun özel gereksinimli bireylerin afet anında paniğe kapılmaması gerekir. Bu da ancak tatbikatlar ile başarılabilir. Ülkemizde maalesef afet tatbikatlarında da özel gereksinimli bireyler yer almamaktadır. 2004 ve 2005 yıllarında çıkarılan 5216 ve 5393 sayılı Belediyeler Kanunu ile 5378 sayılı Engelliler Kanunu’nda engellilerin, engelli haline gelmiş yaşlıların, onlara bakan kişilerin ve ailelerinin hayatın her alanına eşit katılabilmeleri için ulaşılabilir mimari çevre düzenlemeleri başta olmak üzere belediyelere ve kurumlara zorunlu görevler verilmiştir” açıklamasında bulundu.