Afetlerde engelli olmak: Veri Tabanı Çağrısı

ÇAĞLA GENİŞ-RÖPORTAJ

Depremler, herkes ve tüm dezavantajlı gruplar için büyük bir tehlike... Fakat engelliler için daha büyük bir risk! Engelli yurttaşların, deprem sırasında kaçmaları ya da kendilerini korumaları hiç kolay değil. Nitekim Kahramanmaraş merkezli depremlerden önce yaklaşık 1 milyon engelli büyük yıkımın yaşandığı illerde yaşıyordu. Bu şehirlerdeki erişilebilirlik sorununun depremle birlikte arttığını ifade etmek bile gereksiz. Bu nedenle, engelli vatandaşların deprem öncesi ve sonrasındaki ihtiyaçlarına uygun önlemlerin alınarak desteğin sağlanması gerekiyor. Afet durumlarında adres bilgileri üzerinden müdahale ve yardım yapılabilmesi için engelli veri tabanı oluşturulması gerektiğini belirten Engelli Bakım Rehabilitasyon ve İletişim Uzmanı Adem Kuyumcu, engelliler, yaşlılar ve aileleri için risk azaltma stratejilerin anlattı.

DAHA KAÇ İNSANIN ÖLMESİ GEREKİYOR

-Türkiye’nin deprem konusunda en acil önceliği nedir?

Deprem gerçeğimizi bilip riskleri azaltmak için hazırlıklar yapmadan beklemek hem devleti yönetenlerin hem de yerel yönetimlerin halkın yaşamına değer vermediği anlamına gelir. Bilimsel veriler doğrultusunda önceden tedbir alarak can ve mal kaybını önlemek mümkün olduğuna göre devleti ve belediyeleri yönetenlerin harekete geçmesi için daha kaç depremin geçmesi, daha kaç insanın ölmesi gerekiyor? Türkiye’nin en acil önceliği deprem konusunda binaların sağlamlaştırılması, gerekli tüm tedbirlerin alınması ve bu konuda toplumun her kesiminin eğitilmesidir. Bu gerçeği görmezden gelip devletin kaynaklarını farklı yatırımlarında kullanmak isteyenleri bir kez daha düşünmeye davet ediyorum. Afetler, depremler ve acil durumlar karşısında özel gereksinimli tüm risk grupları söz konusu olduğunda, önceden konut ve iş yerlerinde tespitleri yapılıp veri bankası oluşturulursa çok daha iyi sonuçlar alınacaktır.

-Afetlerin yarattığı risklere en açık gruplar kimlerdir ve bu grupların özel ihtiyaçları nelerdir?

Engelliler, yaşlılar, hastalar, bebekli aileler, evde hayvan besleyen aileler, yalnız yaşayanlar dikkate alınmalıdır. Afet ve depremler için özel gereksinimli bireylerin ve yakınlarının da mutlaka eğitilmesi gerekmektedir. Bu eğitimleri afet öncesi stratejik plan çerçevesinde, deprem öncesi hazırlıklar, deprem anı ve deprem sonrası olarak tanımlıyoruz. Deprem ve acil bir durumda engelli bireylerin özel gereksinimlerinin belirlenmesi zor olur, dolayısıyla da kişiye uygunsuz yardım sunulur. Deprem anında engelli bireye yardım etmek, onun ihtiyaçlarına uygun özel yöntem ve hazırlıklar gerektirir. Bir afet durumunda, özel gereksinimli bireyler diğer bireylerden daha fazla zorlukla karşı karşıya kalırlar. Deprem ve diğer afet durumlarında özel gereksinimli bireyler için alınması gereken risk azaltıcı tedbirler başta olmak üzere kurtarma ve sonrası hizmetlerin doğru olarak sağlanması önceden planlanıp hazırlıkların yapılması gerekmektedir. Afette sağ kalan birçok kişi, afet sonrası ortaya çıkan olumsuz ekonomik ve psikososyal durumlar sonucu gerekli ilaç ya da destekten mahrum kaldıkları ve yaşam rutinleri kesintiye uğradığı için zarar görürler.

İLETİŞİM KURMAYA HAZIR OLMALILAR

-Afet öncesi katılımcı planlama sürecinde üzerine düşünülmesi gereken noktalara örnek verebilir misiniz?

Ekipler ve sorumlular tatbikatlar yaparlarsa, kişilerin afetlere daha hazır olmaları sağlanabilir. Böylece hem kendilerini afet esnasında daha iyi korur ve tehlikeden mümkün olduğunca uzak kalırlar, hem de ihtiyaçlarını afet öncesinde daha iyi anlatma şansları olduğundan, afet sonrası da ekiplerin daha etkin çalışmaları sağlanabilir. Can kurtarma ekipleri ve çalışanlar zihinsel engelliler, işitme engelliler, görme engelliler ve ortopedik engellilerle iletişim kurmaya hazır olmalıdırlar. İşaret dili bilmek gerekmektedir. Toplanma alanlarının ulaşılabilirliği ve erişilebilirliği kontrol edilmeli herkes için ulaşılabilir toplanma alanları oluşturulmalıdır. Afet ve deprem sonrasında kullanılmak üzere özel gereksinimli bireyler en çok zaman geçirdikleri yerde bir çanta içinde; su, toz maskesi, düdük, cep telefonu, paket bebe bisküvisi, acil sağlık çantası, fener, sık kullandığı ilaçlar ve sağlık bilgilerinin yer aldığı acil sağlık kart gibi şeyler bulundurabilirler.

-Deprem öncesinde engelli bireylerin hayatını kolaylaştırıcı hangi önlemler alınmalıdır?

Hayati önem taşıyan malzemelerden oluşan bir afet çantası hazırlanmalı ve özel gereksinimli bireylerin en çok bulunduğu yerde saklanmalıdır. Bu çantada ilave olarak olması gerekenler şunlardır. Özel gereksinimli bireyin durumuna göre fener, özellikle işitme engelliler için düdük, ilk yardım malzemeleri, ortopedik engelliler için eldiven, tekerlekli sandalyeler için yedek lastik, mama ile beslenenler için yedek gıda, zorunlu ilaçlar. Özel gereksinimli bireyin durumuna ilişkin bilgilerin yer aldığı tüm temel dokümanların fotokopileri. Destek ağındaki kişilerin ve var ise doktorunun iletişim bilgileri. Özel gereksinimli bireylerin, afete hazırlık çalışmaları kapsamında mutlaka kendi yakın çevresindeki tanıdıkları ile bir ağ oluşturmalıdır. İşitme engelli bireyin varlığını başkalarına duyurabilmesinde, görme engellinin öğrendiği ve her zaman kullandığı yer ve yollardaki değişiklikleri fark etmesinde ek desteğe gereksinimi olabilir. Yatarak hayatını sürdüren bireyin tahliyesi için önceden bilgili ve hazırlıklı olmak gerekebilir.

DEPREM ANI VE SONRASI

-Peki son olarak deprem anı ve sonrasına ilişkin neler söylemek istersiniz?

Kendilerini koruyabilecek konumda olanlar, herkesin yaptığı şekilde sarsıntının başlamasıyla birlikte hedef küçültmeli ve ‘çök, kapan ve tutun’ davranışını yapmalıdırlar. Tekerlekli sandalyedeki engelliler kendini sandalyeden yere atmamalı. Tekerlek frenini devreye sokmalı ve başını korumalı. Gece yatarken protez gibi cihazlarını yakınında ve kolay ulaşabileceği yerde bulundurmalıdır. Kendilerini koruyamayacak durumda olan zihinsel engellilerin deprem anında etraflarındakilerin yardımına ihtiyacı vardır. Zihinsel engelliler için üzerilerinde taşıdıkları, kimlik ve iletişim bilgilerini içeren künye yardım sürecini kısaltır. Görme engelli, bilmediği bir ortamda ve yanında da bir refakatçisinin olmadığı bir durumda depreme yakalanması halinde çevresindekilerden yardım istemelidir. Çevresinde hemen yardım alabileceği kimse yoksa sesleri dinleyerek kendisine zarar verebilecek tehlikelerden korunmaya çalışmalıdır. İşitme engellilerin afet anında varlığını başkalarına duyurabilmek için gerektiğinde kullanılmak üzere düdük gibi bir aletin üzerlerinde veya yakınlarında bir yerde bulunması yararlıdır. Özel gereksinimli bireylerin deprem sarsıntısı bittikten sonra ilk yardım ve tahliyede yardıma ihtiyacı olabilir. Onların içinde bulundukları yapıdan tahliye olmaları veya kendileri içinde bulundukları yapıyı terk edemiyorlarsa diğer kişilerin yardımıyla tahliye edilmeleri gerekir. Özel gereksinimli bireyler için tahliye planları yapılırken, deprem anında içinde bulunulan mekanın ve bireyin özellikleri göz önüne alınmalı ve plan destek ağındaki kişilerle birlikte yapılmalıdır. Durumu veya yaşı her ne olursa olsun Özel gereksinimli bireylerin veya tipik kişilerin afet anında paniğe kapılmaması gerekir. Bu da önceden yapılacak tatbikatlar ile başarılabilir.