Buca’nın 117 yıllık belleği

Bu hafta sizlere 117 yıllık geçmişi olan, tarihi dokusuyla dikkat çeken ve uzun yıllar Belediye Binası olarak hizmet veren Hacı Davut Fargoh Malikanesi’nden bahsedeceğim. Günümüzde Buca Belediyesi Kültür Sanat Merkezi (BBKSM) olarak bilinen bu tarihi köşk, pandeminin olmadığı zamanlarda Buca’yı 365 gün sanatla buluşturuyor. Bahçesinde bulunan restoran ve kafeyle hizmet vermenin yanında söyleşiler, mini konserler, sergiler ve dinletiler sanatseverlere sunuluyor. Ayrıca bu tarihi köşkün benim için de ayrı bir anlamı var. Yaşadığım ilçem Buca’da sanata dair etkinliklerimi bu tarihi köşkün çatısı altında yapıyorum. İzmir ve Buca’nın kent hafızasında önemli yer tutan bu köşkü, İzmir Büyükşehir ve Buca Belediyesi Meclis üyesi mimar İlhan Dal ile gezerek, siz değerli okuyucularımıza aktarmaya çalıştık. İşte o söyleşinin ayrıntıları.

Buca Belediyesi Kültür Sanat Merkezi hangi tarihte ve kim tarafından yapıldı?

Buca’nın yakın tarihimizde bir Rum köyü olarak belirdiğini biliyoruz. Rumlarla hemen hemen aynı zamanda görülen Avrupalı iş adamları ile aileleri, İzmir gibi Buca’ya da yerleşmişler. Buca’nın gelişip zenginleşmesine önemli katkılarda bulunmuşlardır. Yakın tarihimizde gayrimüslim nüfusun ve Levanten adıyla anılan kesimin egemen sosyal sınıf halinde etkinlik kazandığını ve İzmir’e gelip iş tutan yerleşen İngiliz, Fransız, Hollandalı, İtalyan ve diğer Levanten ailelerden meydana gelen toplumun Buca’da bir ortak kültür yarattığını görüyoruz. Bir Rum köyü olarak tarih sahnesinde beliren, giderek Levantenler ve özellikle İngilizlerin büyük malikaneler yaptırarak yerleştikleri bir banliyö niteliği kazandığını biliyoruz Buca’nın. İşte bu tüccarlardan bir tanesi de Suriyeli Hacı Davut Fargoh’tu. Uzun yıllar belediye binası olarak hizmet veren günümüzde ise Buca Belediyesi Kültür Sanat Merkezi adı altında hizmet vermeye devam köşkün sahibiydi kendisi.

MİMAR VAFİYADİS'E YAPTIRILDI

Hacı Davut Fargoh Köşkü, 1903 yılında mimar Vafiyadis’e yaptırılmıştır. Vafiyadis aynı zamanda Buca Lisesi bahçesi içinde yer alan Baltacı Malikanesi’nin de mimarıdır. Muhtemeldir ki Hacı Davut Fargoh’un da benzer bir yapı istemesiyle, kitle-mekan kurgusu ve cephe düzenlemeleriyle, tasarımında Baltazzi (Baltacı) Malikanesi’ne benzerliği dikkat çekmektedir. Üçe bölünmüş cephe, üç kemerli ana girişi ve dış mimarisi benzerlik göstermektedir. Bu mimari etkileniş, mimarının aynı olmasının yanı sıra, mimari ifadenin aynı dönemin popüler anlayışına uymasıyla açıklanabileceği gibi, yapı kullanıcıları ve temsil ettikleri değerler nedeniyle model alınması ile de tanımlanabilir. Yapının her iki katında da ‘karnıyarık’ plan tipi söz konusudur. Bahçenin arka kısmında hamam ve diğer servisler yer almaktadır. Yapı, günümüzün Heykel Meydanı ile Çevik Bir Meydanı arasında uzanan eskinin İstasyon Caddesi, bugünün ise Uğur Mumcu Caddesi üzerindedir.

HALKEVİ OLARAK KULLANILDI

Yapı, Cumhuriyet’in ilk yıllarında Halkevi olarak kullanılmış, 1950 yılında Demokrat Parti iktidarı ile birlikte kullanım değişikliğine gidilmiş ve belediyeye ait şube binası olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1987 yılında Buca’nın ilçe olmasıyla birlikte Buca Belediye Binası olarak işlevine devam etmiş ve 2000 yılında yeni belediye binasına taşınılmasıyla belediye binası olma işlevi son bulmuştur. O tarihten sonra belediyeye ait bazı birimlerin binada kalmasıyla hizmet vermeye devam etmiş ve 2014 yılında yapılan restorasyon sonrası Buca Belediyesi Kültür Sanat Merkezi (BBKSM) adını almıştır.

Bir tarafta şiirler okunup, sergiler açılırken diğer tarafta dünya evine giren çiftlerimiz oluyor. Buna bağlı olarak köşkün içinde kaç bölüm var ve bu bölümler hangi amaç ile kullanılıyor?

Köşk bugün hem bahçesi hem de kapalı alanlarıyla çok işlevli bir hizmet vermektedir. Bugün köşkte şu işlevler söz konusudur; kütüphane, evlendirme memurluğu ve nikah dairesi, sergi salonları, restoran, kafe (açık-kapalı alanlarıyla), konferans, seminer, sempozyum ve çalıştaylar, konser ve söyleşiler.

ONLİNE KONSER VE SÖYLEŞİLER...

BBKSM, pandemi sürecinde sosyal medya etkinlikleri ile sanatseverlere ulaşmaya devam ediyor. Bu özelliği ile sanat ve sanatçıya destek ya da umut oluyor mu?

BBKSM, kütüphanesiyle, oda nikahlarıyla, online konser ve söyleşileriyle pandemi döneminde de hizmet vermeye devam etmektedir. Buca Belediyesi bu dönemde online konserler yoluyla hem bu süreçte oldukça zor durumda kalan sanat emekçilerine hem de evlerinde kalanların sanatla iyileşmesine katkı yapmaya çalışmaktadır.

ÜNLÜ İSİMLERİ AĞIRLIYOR

Buca Belediyesi Kültür Sanat Merkezi pandemi sürecinde sosyal medya etkinlikleri ile sanatseverlere ulaşmaya devam ediyor. Bu özelliği ile sanat ve sanatçıya destek ya da umut oluyor mu?

BBKSM 2015 yılından itibaren sadece İzmir değil, ülke ve dünya çapında isimleri de ağırlamıştır. Uluslararası İzmir Kısa Film Festivali açılışının BBKSM’de yapılması o tarihten bu yana devam etmektedir. Yine, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı resepsiyonu da o tarihten bu yana köşk bahçesinde yapılmaktadır. Edebiyat ve sanat alanında da ülkenin önde gelen isimlerine ev sahipliği yapmıştır köşk. 80 kişilik dinleti salonunda yapılan etkinliklerde Küçük İskender, Ahmet Telli, Ali Lidar gibi şairler, Kaan Baysal, Can Çakmur, Ayşe Şenoğul gibi sadece ülkemizde değil, yurt dışında da başarılı konserler veren genç yetenekler, Tayfun Atay, Sevinç Erbulak, Zeynep Altıok gibi isimler, söyleşilerle ve daha birçok isim de yine bu dönemde BBKSM’deki etkinliklerde bulunmuşlardır.