İZMİR’İN KARA GÜNÜ

ÇAĞLA GENİŞ

Türkiye, geçen yıl 30 Ekim’de İzmir’in Seferihisar açıklarında meydana gelen 6,6 büyüklüğündeki depremle sarsıldı. Sarsıntının şiddetiyle Bayraklı ve Bornova ilçelerinde yıkılan binalar 117 kişiye mezar oldu, 1034 kişi de yaralandı. Günlerce süren arama kurtarma çalışmalarında mucizenin adı, 91 saat sonra Rıza Bey Apartmanı enkazından çıkarılan 3 yaşındaki Ayda Gezgin olurken, deprem sonrası uzmanların yaptığı açıklamalar ise yaşanan ihmalleri gözler önüne serdi. Meslek örgütleri 90’lı yılların başında tarım arazisi olarak kullanılan ve güncel alüvyonlarla dolu olan bölgenin imara açılmasının ve denetimsizliğin felaketi getirdiğini vurguladı. Ülkeyi yasa boğan felaketin üzerinden tam 1 yıl geçti ancak yaralar hızla sarılmaya çalışılsa da İzmir büyük yıkımın yarattığı enkazı hala üzerinden atamadı. Depremzedeler için inşa edilen konutlar henüz teslim edilmezken, kent gündemine süreçte yaşanan hak arayışları damga vurdu. Ekonomik zorluklar nedeniyle kendilerine yeni bir çatı bulamayan deprem mağdurları günlerini, aylarını, hatta mevsimleri, yaşamlarını 21 metrekarelik konteynerlere sığdırarak geçirdi. Öte yandan yara sarma mesaisi kent siyasetinde çekişmelere de neden oldu. Yerel idare ile merkezi iktidar; yıkım yetkisi, planlar, Dünya Bankası kredisi ve sosyal yardımlar üzerinden çoğu kez karşı karşıya geldi. Yıkılan binalarla ilgili yargılamaların ise yeterince ciddi ilerlemediği savunuluyor.

DEPREM KONUTLARI VE HAK KAYIPLARI

Depremin ardından Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) depremden zarar gören evlerin bulunduğu bölgelerde çalışmalara başladı. Rezerv ve 7 proje alanında yıkılan ve ağır hasarlı binaların yeniden inşa çalışmaları devam ederken, Bayraklı ilçesi Manavkuyu Mahallesi’ndeki deprem konutlarının çoğunluğu tamamlanma aşamasına geldi. Çalışmalarda hak kayıpları ve denetimlerin yetersizliği gibi sorunlar tartışılmaya devam ederken, tamamlanan konutların ilk etabı 26 Kasım’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılacağı törenle hak sahiplerine kura ile teslim edilecek. Depremzedelerin konut ihtiyacını karşılamak için Bayraklı’da yaklaşık 375 hektarlık alanın orman vasfı dışına çıkarılması hakkında meslek örgütlerinin yürütmenin durdurulması ve iptali talebiyle başlattığı dava süreci devam ediyor.

EMSAL ARTIŞI MECLİS’TEN GEÇTİ

İzmir Büyükşehir Belediyesi ise depremin ardından barınma sorununu çözmek için depremzedeleri ve onlara destek olmak isteyenleri “Bir Kira Bir Yuva” kampanyası ile bir araya getirdi. Aynı zamanda depremzedelere Uzundere’deki konutlarda bir yıl boyunca ücretsiz barınma imkanı sundu, bir otel binasının 380 odasını da deprem mağdurlarına açtı. Depremin en çok vurduğu yer olan Bayraklı’da depremzedelerin 1 yıldır beklediği emsal artışı kararı ise 12 Ekim 2021 tarihinde Büyükşehir Belediye Meclisi’nde karara bağlandı. Başkan Tunç Soyer, kent genelinde depremde ağır veya orta hasar görmüş binaların tamamına parsel bazında emsal artışı verilmesi yönündeki önergeyi ilk mecliste sunacağını açıkladı. Depremzedeler tarafından sevinçle karşılanan karar için TMMOB’a bağlı odalar ‘kent suçu’ vurgusu yaptı.

YIKIMLARLA GELEN ASBEST TEHDİDİ

Deprem sonrası hasarlı binaların yıkımı, ‘Katil toz’ olarak bilinen ‘Asbest’ tehlikesini de gündeme getirdi. Binaların boyasından çatısına, parkelerinden izolasyonuna kadar birçok bölgesinde bulunan asbest mineralinin yıkım esnasında toz halinde açığa çıkarak solunum yoluyla insan vücuduna girdiğini belirten uzmanlar kanser uyarısı yaptı. Asbest Söküm Uzmanları Derneği (ASUD), “İzmir’de kentsel dönüşüm kansere dönüşüm olmasın” uyarısını sıklıkla dile getirse de yetkililer bu konuda herhangi bir çalışma yapmadı.

DÜNYA BANKASI KREDİSİ TARTIŞMASI

Başkan Soyer’in dönüşümünü de kapsayan 340 milyon dolarlık Acil İyileştirme Kredisi (ERL) kullanmak üzere Dünya Bankası’yla yaptığı kredi uzlaşısı ise CHP ile AK Parti arasında tartışma konusu olmaya devam ediyor. CHP cephesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı eleştirerek uzlaşıya onay verme çağrısı yapmaya devam ederken, AK Parti ise ortada resmi bir anlaşma olmadığını savunuyor.

21 METREKARELİK HAYATLAR

Ekonomik zorluklar nedeniyle kendilerine yeni bir çatı bulamayan depremzede aileler ise depremin birinci yılında Bayraklı’daki 21 metrekarelik konteynerlerde hayatlarını sürdürmeye devam ediyor. Yardım kartlarıyla zor bela kaynayan ocaklardaki minderden yataklarda uykuları kaçıran en büyük endişe konutlarının tamamlanmasının ardından karşılarına çıkacak olan kentsel dönüşüm kredisi faturası oldu.

DEPREMİN YARGI SAYFASI

Öte yandan depremin ardından yıkılan binalarla ilgili soruşturmalar açılmış bu binalarda görev alan 29 sanık, 5 ayrı davada yargılanmaya başlamıştı. Ancak avukatlar yargı sürecinin yeterince ciddi ilerlemediğini savunuyor. Özensiz ve acele enkaz kaldırma çalışmalarının birçok önemli delilin kaybına yol açtığını savunan İzmir Barosu Deprem Çalışma Komisyonu’ndan Avukat Afhan Topel, “Sürecin başlangıcı böyle olunca savcılığın işi zorlaşmıştır. Bu zorluğun birbirine kopyalama yapıştırma yapılmış hissi veren ön bilirkişi raporları ile aşılması adil ve hukuka uygun sayılamaz. Zira rapora karşı gereken inceleme ve beyan süreleri verilmeden alınan gözaltı kararları adeta merkezi bir kararla verilmiş gibi durmaktadır. Binaların ön raporları hatalıydı, 1975 yönetmeliğine göre yapılmış olduğu gözden kaçırılmıştı. 1998 ve 2018 tarihli yönetmeliklerde olan değişikliklerin eksiklik olarak nitelendiği, binanın inşaat türünü gözden kaçıran, binanın yıkım mekaniğinin dikkate alınmadığı raporlar görüldü. Ölümlerin olduğu binalar hakkında öncelikle harekete geçen idare, yıkılan diğer binalardan içinde vefat ya da yaralanma olmayanlar bakımından mali yardımlar yapsa da, bina imalatını yapanlara soruşturma açmamışlardır. Yıkılan binaların bulunduğu alanları imara açanlara hesap sorulmalıdır, ne yazık ki bu konuda hiç bir şey yapılmadığı gibi, aynı alanlar yeniden imar edilince bir sonraki depreme hazırlıklı olup olmadığımız bir soruya dönüşerek kafamızda dolaşmaya devam ediyor” açıklamasında bulundu.

UNUTMAYACAĞIZ!

Büyük sarsıntıda yıkılan enkazların altında kalarak yaşamını yitiren 117 kişi, hepimizin hafızasına kazındı. İşte o isimler: Orhan Kurt, Ayşe Tanış, Sevil Ateş, Rabia Uzun, Fatma Ateş, Nurcan Hiçyılmaz Tosun, Abdulkerim Uzun, Çağrı Bayat, Malik Tahirler, Hayati Fahrettin Uzun, Zeynep Mina Bayat, Gökhan Üge, Buse Demir, Elif Lina Bayat, Nevim Aşkın, Nazmiye Doğrayan, Aynur Gidiş, Fatma Öztürk, Ateş Küçükyumuk, Ömer Yiğit Tekin, Özlem Küçük, Mert Küçükyumuk, Süheyla Erdönmez, Melih Dağbaşı, Eda Savran Küçükyumuk, Şahide Kozalı, Burcu Yüksel, Tezel Dilcan Uzun, Hasan Hüseyin Tanış, Ege Ilgaz Yüksel, İpek Şirin, Halil Haktanır, Dila Yüksel, Feryal Özge Tekin, Uğur Öztürk, Ahmet Baltırak, Tevhide Akkuş, Asiye Öztürk, Fatma Subaş, Ekrem Özgür Duman, Kenan Öztürk, Ayşe Köse, Nebahat Haktanır, Fatih Ağar, Irmak Çetin, Deniz Şiirsel Öztürkmen, Fatma Erçetin, Elif İnan, Kamil Baştoklu, Ayşe Özbek, Hasene Argüder, Türkan Baştoklu, Ünal Eren, Arda Baran Demir, Lena Yücel, Rüzgar Gümüşel, Sadık Keleş, Vera Yücel, Ayşe Çiğdem Gümüşel, Birgül Pandal, Feda Yücel, Melek Belkıs Onat, Hatun Tokoğlu, Arife Yücel, Halil Aşkın, Hatice Doğruya, Mehmet Sarıbaş, Barlas Dal, Bayram Doğruya, Diren Yücel, Helim Sarı, Nebiye Tekin, Sayra Alpgündüz, Nerrin Erakman, Dilek Sesver, Çınar Alpgündüz, Belgin Özcan, Mukadder Sesver, Ali Fatin Ülger, Mahmut Baran Karael, Perihan Erdönmez, Şükran Aydın, Zarife Doğan, Nuran Sarıbaş, Arif Uçar, Kadriye Kaplan, Hüsnü Kırabalı, Ramazan Bal, Gökdeniz Kaplan, Aysel Okan, Zafer Altunsaray, Beril Gidiş, Alp Cengiz, Ramazan Ateş, Kader Aksöğüt,Ferda Murat Duman, Kadriye Külkenç, Ali Çağın Kayğusuz, Umut Perinçek, Onur Karakoç, Fatma Nihal Nayman, Halil Berk Öztürk, Ali Bildirici, Özkan Nayman, Fikret Köken, Seda Dinçer, Nilüfer Daloğlu, Serhat Er, Aslı Taner, Asya Kuyucak, Necmiye Çitim, Yeşim Emir, Fidan Keskin Gezgin, Makbule Ayçiçek, Doğan Sert, Çınar Ege Ünlü.