Karbon vergisi nedir? Arabası olanlara karbon vergisi geliyor!

Son yıllarda küresel ısınmanın etkilerinin giderek artması, dünya genelinde çevre bilincinin yükselmesine neden olmuştur. Bu nedenle, çevre dostu politikalar ve uygulamalar önem kazanmıştır. Bu kapsamda, karbon vergisi uygulaması da dünya genelinde yaygınlaşmıştır.  Peki bu karbon vergisi nedir?

Dünyamızda yaşanan en önemli sorunlardan birisi çevresel sorunlardır. Çevresel sorunların ciddi boyutlara ulaşması ülkelerin acil olarak önlem almalarını zorunlu kılmıştır. Avrupa Birliği (AB) bu konu ile ilgili önemli adımlar atmıştır ve bu adımlardan birisi ‘’Karbon Vergisi’’dir.

Karbon Vergisi Uygulaması Nedir?

AB Yeşil mutabakatı, Paris İklim Antlaşması hedefi olan sıcaklık artışını 2°C derecenin altında tutma hedefinin bir parçasıdır. AB Yeşil Mutabakatı ile dünyada sera gazı emisyonlarının salınımının azaltılmasına yönelik adımlar atıldı. Yeşil Mutabakat ile AB ülkeleri karbon emisyonlarını 2030 yılına kadar 1990 yılına göre %55 azaltmayı, 2050 yılına kadar ise karbon nötr ilk kıta olmayı hedeflemektedir. Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde emisyonları %55 oranında azaltma hedefine uygun hale getirmek için “Fit for 55” teklif taslağı yayımlandı. Sınırda Karbon Düzenlemesi “Fit for 55” kapsamındaki uygulamalardan biridir. Bu düzenleme ile Karbon Vergisi terimi ortaya çıkmıştır.

Karbon vergisi, karbondioksit (CO2) emisyonunu azaltmak amacıyla tüketilen fosil yakıtın içerdiği karbon miktarına bağlı olarak alınan bir satış ve emisyon vergisidir (Vural, 2006:160). Amacı, küresel ısınma ve iklim değişikliğinin en önemli nedenlerinden biri olan ve fosil yakıt kullanımlarından kaynaklanan CO2 emisyonunu ve çevre kirliliğini azaltmaktır.

Karbon Vergisi Neden Uygulanır?

Fosil yakıtların kullanımından dolayı üreticiler maliyetlerinin üzerine karbon vergisi ekleyerek ürünleri tüketicilere sunacaktır. Fiyat artışı sebebiyle bu ürünlerin tüketimi azalacaktır ve üreticiler karbon vergisi sebebiyle daha az karbon salınımı yapan enerji kaynaklarına ve teknolojilere yönelecektir. Karbon vergisi devletler için bir gelir kaynağı olurken, işletmeler için ek bir gider olacaktır. Bu verginin temel prensibi yakıtların karbon içeriklerine göre fiyatlarını farklılaştırmaktır. Böyle bir fiyat değişikliğinin emisyonun azaltılması için bir mali teşvik sağlayacağı, yüksek sera gazı yayan ürünlere olan talebi önemli ölçüde düşüreceği ve düşük sera gazı yayan teknolojilerin gelişimini teşvik edeceği hedeflenmektedir.

Karbon Vergisi Uygulamasının Standartları Nelerdir?

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması(SKDM)’nın 2023-2026 arasında yalnız raporlamayı içeren hazırlık dönemi sonrasında kademeli olarak uygulamaya konması planlanıyor.  SKDM’ye geçişin 2023-2025 arasındaki üç yıllık yol haritası şu şekilde planlanmaktadır (European Commission, 2021D):

 Avrupa’ya ihracat yapan ülkelerin SKDM’den doğrudan etkilenecek ürün gruplarına ait verilerinden karbon salınımları toplanacak. Ulusal otoriteler ithalatçıların yetki almasını ve sisteme kaydolmasını sağlayacak ve bu firmalara karbon sertifikası satmakla yükümlü olacaktır. Ayrıca ithalatçı firmalar kendi ulusal otoritelerine her yılın 31 Mayıs gününe kadar bir önceki yıl ithal ettikleri ürünleri ve bu ürünlerin karbon miktarını bildirmeleri gerecektir.

 SKDM’den doğrudan etkilenecek ürün grupları ve bu ürünlerden dolaylı etkilenen sektörler belirlenecektir. Sistem nihai olarak devreye girdiğinde, SKDM’den doğrudan etkilenen ürün gruplarının diğer ürünleri eklenmesi ile karbon vergileri ortaya çıkacaktır. SKDM uygulaması 2026 yılında hayata geçecektir.

Karbon Vergisi Uygulamasının Türkiye’ye Ekonomik Etkileri

Avrupa Türkiye’nin doğal pazarıdır ve %50 den fazla ihracat yapmaktadır.  Sertifikalandırma için katlanılacak maliyet ürünlerin içinde bulunan karbon emisyon miktarlarına göre belirleneceğinden AB pazarının korunması Türkiye’deki ihracatçılar açısından önem arz etmektedir. Türkiye için AB pazarının büyüklüğü ve öncelikli sektörlerin AB’ye ihracattaki payı düşünüldüğünde firmaların sürece hazırlıklı olmaları gerekmektedir. Bu uygulama ilk bakışta Türkiye’deki sektörleri olumsuz etkileyecek gibi görünse de sadece Türkiye için değil, AB’ye ihracatta bulunacak tüm ülkeler için geçerli olacak. Uzun vadede doğru yeşil yatırımların yapılması ile ticarette rakiplerimize karşı avantaja dönüşebilir. Aşağıda 2020 senesinde AB’ye en fazla ihracat yapan ilk 10 ülkeyi ve ihracat hacimlerini bulabilirsiniz.

Arabası olanlara karbon vergisi

Araç sahipleri, bu ek yükümlülüğün getirdiği finansal zorluklarla mücadele etmek zorunda kalacak.

Orta Vadeli Program’da (OVP), Karbon Vergisi’yle ilgili şu ifadelere yer verildi:

"Karbon vergisi niteliği taşıyan vergiler gözden geçirilecek ve tamamlayıcı karbon vergisi dahil karbon fiyatlandırma araçlarının kalkınma ve yatırım ortamı üzerinde yol açacağı ekonomik ve sosyal etkiler analiz edilecektir. Enerji tüketiminde verimliliğin artırılması, iklim değişikliği ve çevre kirliliği ile mücadele edilmesine yönelik vergi uygulamalarına devam edilecektir."

Avrupa Birliği çok da uzak olmayan bir vadede ithal ettiği karbon ayak izine sahip mallara karbon emisyon oranına göre vergi uygulayacak. Daha çok demir-çelik, çimento, cam, seramik ve plastik sanayileri etkilemesi beklenen vergi elbette ciddi bir maliyet artışına ve rekabet dezavantajına neden olacak.

Bu nedenle önümüzdeki dönemde başta bu vergiden en çok etkilenecek sektörler olmak üzere bazı sektörler için yenilenebilir enerji teşvikleri veya müeyyideleri getirebilir.

Karbon vergisi yerine geçecek ve yurt içinde uygulanacak telafi edici bir vergi türü de bekleyebiliriz.