Sorun patent değil altyapı ve deneyim!

ÇAĞLA GENİŞ-ÖZEL HABER

Kovid-19 aşıları üzerindeki patent hakkının kaldırılması tartışması gündemdeki yerini koruyor. Aşıda patentin kaldırılmasının dünya halklarının aşıya ulaşımını kolaylaştıracağı düşünülürken, bazı aşı şirketleri ile kimi Avrupa Birliği üyesi ülkeler ise patentin kaldırılmasına karşı çıkıyor. Peki patent hakkının kaldırılması salgınla mücadelede gerçekten işe yarar mı? Bir aşının imalatı için deneyim, altyapı ve yatırım da gerektiğini vurgulayan uzmanlar, patentin kaldırılmasının tek başına çözüm olmayacağı görüşünde.

BASİT TEKNOLOJİ BİLE YAPILAMADI

ABD Washington’da bir biyoteknoloji şirketi yöneticisi olan Virolog Semih Tareen, tek problemin patent olmadığını vurguladı ve “Sadece patentler bir aşının imalatı için yeterli değil. Aşı imalatı için altyapı şart. Kalite kontrollerinin doğru yapılabileceği standartlar ve GMP (Good Manufacturing Practice) kriterlerine uygun yerler gerekli. Bunlarla beraber, deneyimli elemanlar ve verileri anlayacak bilim insanları gerekli. Bu şartlar çoğu ülkede maalesef yok. Bakın salgının başlangıcı üzerinden bir buçuk sene geçti, Türkiye’de patent kısıtlaması olmadığı halde en basit teknoloji olan bir inaktif virüs aşısı bile henüz doğru dürüst yapılamadı. Bu hem deneyim eksikliğinden hem yatırım eksikliğinden hem de altyapı eksikliğinden kaynaklanıyor” diyerek aşı üretimindeki zorluklara dikkat çekti.

SALGIN İÇİN ÇOK GEÇ OLABİLİR

mRNA aşı teknolojilerinin daha karışık olduğunun altını çizen Tareen, “Bunların lipid nanopartiküllerle imalatı çok daha komplike deneyim gerektiriyor. Moderna şirketi Ekim 2020’de bütün patentlerini açtı. Buna rağmen deneyim, altyapı ve yatırım eksikliğinden başka ülkeler Moderna mRNA aşısını üretemiyorlar. Üretseler bile farklı kalite kontrol kriterleri altında üretilecekleri için yeni klinik deneyler yapılması ve yeni acil kullanım yetkileri gerekecek. Bu da koronavirüs salgını için çok geç olabilir” ifadelerini kullandı.

ÜRETİM PATENTE BAĞLI DEĞİL

Şu an bile anlaşmalar karşılığında patentin verildiğini aktaran ABD Jackson Laboratuvarı Baş Araştırmacısı, İmmünoloji Uzmanı Prof.Dr. Derya Unutmaz ise, “Aşıda patent konusunun tartışmaya açılması esas sorunu öteliyor. Çünkü esas sorun patentlerin kaldırılması değil. Şu anda piyasada onay almış aşıların çoğunda patent söz konusu değil. Patent konusu daha çok mRNA aşıları ile ilgili. Çünkü mRNA aşıları yeni bir teknoloji ve bu sebeple üzerlerinde daha fazla patent hakkı var. Şayet patentler olmasaydı mRNA aşıları bu şekilde geliştirilemeyecekti bile. Çünkü fikri mülkiyet olmadan kimse milyonlarca dolar yatırım yapmıyor araştırma, geliştirme ve üretime. Patentlerin kaldırılması ile aşı üretiminin artması arasında şu anda bir ilişki yok. Aşıların üretiminin artması patentlere bağlı değil. Bu tamamen üretim kapasitesinin oluşması, yeterince eğitilmiş elemanın olması ve hammaddenin temin edilmesine bağlı bir durum. Hindistan şu anda en fazla aşı üreten ülkelerden birisi... Buna rağmen kendi halklarına bile aşı yetiştiremiyorlar. Çünkü yeterince hammaddeleri yok... Sputnik V aşısı, Ocak ayından beri Türkiye’de anlaşma düzeyinde ama henüz tek bir doz bile üretilmiş değil. Aşı üretmek kolay iş değil. Büyük yatırımlar yapmak lazım. Milyar dolarlar yatırsanız dahi en erken 6 ay sonra aşı üretebilirsiniz” şeklinde konuştu.

AŞI BOLLUĞU OLUŞMAYA BAŞLAYACAK

Sonbahara kadar dünyada aşı bolluğu yaşanacağını belirten Prof.Dr. Unutmaz, “Yetersiz gibi gözükebilir ama son 5 ayda 1.3 milyar doz aşı uygulandı dünya genelinde. Bu büyük bir başarı olmakla birlikte üretim miktarı giderek artıyor. Şu an dünyada 20 milyon doz günlük aşılama yapılıyor. Bu hızla devam edilse bile 2022 yılının ortasına kadar dünyanın yüzde 70’i aşılanmış olacak. Bu toplumsal bağışıklığa erişmek için yeterli bir oran. Biontech şirketi bu yılın sonuna kadar üretim tahminlerini 3 milyar doza çıkardı. Moderna şirketi en az 1,5 milyar doz daha üretmeyi planlıyor. Çin de şu anda üretimi arttırıyor ve Biontech şirketi ile yaptığı bir anlaşma ile kendi ülkesinde milyar doza varan üretim yapacak. Bunu başka ülkeler de yapabilir. Sputnik V aşısı için birçok ülkeyle üretim anlaşmaları yapıldı Türkiye’deki gibi. ABD’de uygulanan aşının iki misline yakın aşı üretiliyor. Bunların da birçoğu bir süre sonra diğer ülkelere gönderilecek. Sonbahara kadar dünyada aşı bolluğu oluşmaya başlayacak” değerlendirmesini yaptı. AA