Türkiye’nin PAS’ı kanalizasyona akıyor

NURETTİN BAKİ-ÖZEL HABER
Şifa kaynağı olan Peynir Altı Suyu (PAS) kanser önleyici etkisinden bağışıklık sistemini güçlendirmesine kadar birçok hastalığa çare oluyor. PAS, çok etkili bir antibiyotik özellik taşıdığından vücudumuzda bir kalkan görevi de görüyor. Ancak tüm bu faydaları olmasına rağmen bilinçsiz üretim nedeniyle Türkiye’de tonlarca PAS çöpe gidiyor. Konuyu gazetemize değerlendiren Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Bölümü Öğretim Üyesi Prof.Dr. Harun Raşit Uysal, Türkiye’de geçen sene 5 milyon ton sütten 688 bin ton peynir üretildiğini ve geriye kalan 4 milyon 300 bin ton sıvının PAS olarak açığa çıktığını söyledi. Türkiye’de küçük peynir işletmelerinin ekonomik olmadığı gerekçesiyle, PAS’ı olduğu gibi kanalizasyona gönderdiğini aktaran Uysal, “Sütçülük atıklarında yer alan besin öğelerinin değerini önemseyen gelişmiş ülkelerde bu artıklar çeşitli şekillerde değerlendirilmesine karşın, ne yazık ki ülkemizde gereken önem yeterli düzeyde verilmemektedir” dedi. 



4,3 MİLYON TON PAS AÇIĞA ÇIKMIŞ
PAS ile oluşan yoğun protein, yağ, mineral maddeler ve laktozun değerlendirilmeden atılmasının hem beslenmek için hem de çevre açısından oldukça sorun teşkil ettiğini belirten Uysal, “Üretim yöntemine göre değişiklik göstermekle birlikte; 1 ton sütün işlenmesi ile yaklaşık 150-200 kg peynir elde edilmesine karşın, 800-850 kg PAS atık haline dönüşüyor. Bu kadar yüksek miktarlarda peynir altı suyunun atık haline dönüştüğünde, içinde bulunan protein, yağ, mineral maddeler ve özellikle laktozun değerlendirilmeden atılması, hem toplum beslenmesi açısından kayıp olmakta hem de çevre açısından sorun oluşturmaktadır. Bir insanın yıllık protein gereksinimi 26 kilogram ve PAS değerlendirildiğinde buradan elde edilecek protein ile 800 bin insanın protein gereksinimi karşılanabilecektir. Sütçülük atıkları çevreye olduğu gibi atıldığı zaman, bu atıklarda bulunan organik maddelerin atıldıkları yerlerde, özellikle akarsularda, göllerde ve hatta denizlerde, kirlenmeler meydana gelmekte, ekolojik /ekonomik kayıplar oluşmaktadır. Geçen yıl Türkiye’de toplanan 21 milyon ton sütten 688 bin ton peynir üretimi gerçekleştirilmiş. Ortalama 8 kilo sütten bir kilo peynir üretildiği varsayıldığında, 2018 yılında peynir için yaklaşık 5 milyon ton süt ayrılmış. Bundan 688 bin ton peynir elde edildiğine göre geriye kalan 4,3 milyon ton sıvı PAS olarak açığa çıkmış” ifadelerine yer verdi. 
PAS KANALİZASYONA AKITILIYOR
Gelişmiş ülkelerin PAS’ı iyi değerlendirdiğini ancak Türkiye’nin bu değerli madeni olduğu gibi kanalizasyon suyuna bırakmasının son derece acı olduğunu bildiren Uysal, “Sütçülük atıklarında bulunan çeşitli organik maddelerin (yağ, laktoz vb.) atıldıkları ortamda parçalanması sırasında tükettikleri çözünmüş oksijen miktarına “Biyokimyasal Oksijen Gereksinimi” veya “Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı ” denilmektedir. 4 litre PAS’ın doğrudan sulara karışmasıyla oluşan kirlilik miktarı, yaklaşık 3 kişinin bir günde yarattığı kirliliğe eşdeğerdir. Sekiz ton PAS’ı değerlendirmeden döken bir işletme 8 bin nüfuslu bir kentin yol açtığı düzeyde çevre kirlenmesine neden olmaktadır. Sütün bileşenleri arasındaki en kirletici öğe de laktozdur. Süt endüstrisi artıklarının değerlendirilmesiyle BOD değerinde yüzde 75 ve daha yüksek oranda bir azalma sağlanabilmektedir. Sütçülük atıklarında yer alan besin öğelerinin değerini önemseyen gelişmiş ülkelerde bu artıklar çeşitli şekillerde değerlendirilmesine karşın, ne yazık ki ülkemizde gereken önem yeterli düzeyde verilmemektedir. Türkiye’de küçük peynir işletmeleri ekonomik olmadığı gerekçesiyle, PAS’ı olduğu gibi kanalizasyona göndermektedirler. Birçok işletme de PAS’ı kaynatarak “lor peyniri” elde etmektedir. Ancak lor üretimi sonunda PAS’tan sadece PAS proteinleri ve yağ alınmış olmaktadır. Geriye kalan ve en büyük kirliliğe sebep olan laktoz ise PAS’ta kalmakta ve laktozca zengin olan bu sıvı genellikle atılmaktadır” değerlendirmesinde bulundu. 



DÜNYA TALEP EDİYOR
PAS’ın dünyaca talep edilen bir sıvı olduğunu belirten Uysal, “Son zamanlarda PAS’tan, sadece PAS tozu üretimi devletin verdiği teşviklerle artmıştır. Halbuki PAS’tan elde edilen laktoz, laktik asit ve mineral madde gibi ürünler dünyaca talep edilen ürünlerdir. Bu nedenle Türkiye’nin katma değer yaratabilmesi için PAS’tan ikincil ürünlerin üretimine geçmesi gerekmektedir” ifadelerini kullandı.

 

Haber Merkezi