Üstün zeka eğitimle değerlenir

EMİRCAN IŞILDAK – ÖZEL RÖPORTAJ

Üstün zekalı çocuklar özel bir eğitime ihtiyaç duyuyor. Potansiyel olarak üstün kategoride yer alan bu çocuklar, küçük yaşta yapılan testlerle konumlandırılıyor. Ancak bu çocuklar yaşıtlarına göre hem eğitim hem de sosyal yönden farklılıklar gösterebiliyorlar. Doğru yönlendirilmediği ve eğitilmediği takdirde çocukların gelişimi olumsuz yönde seyredebiliyor. Bu durumu ve konunun tüm bilinmeyenlerini, Üstün Zekalılar Eğitim Merkezi İzmir Operasyon Sorumlusu Mentör Derya Şafak yorumladı.

Üstün zekalı çocuklar nasıl anlaşılır?

Üstün potansiyel, çocuklarımızın daha hızlı öğrenip, daha hızlı algılayabildikleri, gördüklerini seri bir şekilde muhakeme edip geri bildirim yapabildikleri bir durum. Bu durumu dikkatli ebeveynlerin çocuğun doğumundan itibaren anlayabilmesi mümkün olabiliyor. Çok küçük yaşlarda farklı seslere tepkiler vermesi, ismi ile hitap edilmesi durumunda reaksiyon göstermesi ile başlar. Küçük yaşlardan itibaren damak tatlarının gelişmiş olması, kokuları ayırt etmesiyle karar verebilmesi, bir objeye bilinçli olarak yaklaşıp yaklaşmamak gibi akılcı hareketlerde bulunması, bu çocuklarımızın farklılıklarını gösterir. Acıya verdikleri tepkiler ve elde ettikleri deneyimlerle hareket etmeleri de büyük bir örnek. Üstün potansiyele sahip olabilecek çocuklar genellikle acı ile noktalanan hareketlerini tekrarlamazlar. Bunlar dikkatli incelenip gözlendiği takdirde bebeklik dönemlerinde anlaşılabilir. Ancak nihai sonucu ve tetkikleri profesyonel ekiplerin yaptığı testler sonucu anlayabiliriz. Bu tanımlamayı yapabilecek olanlar ise Türkiye Psikologlar Derneği’ne üye olan, WISC-R* sertifikası olan kişiler.

Diğer yaşıtlarından ne gibi farklılıklar gösterebilir?

Üstün zekalı çocuklarımızın, normal sağlıklı bir zekaya sahip yaşıtlarından ayrılan noktaları var. Bunlardan biri dil gelişim konusu. İlgi alanlarının netleşmesi de sayılabilecek özelliklerden bir tanesi. Örneğin 3 yaşında bir yaşıtı oyuncak ya da bebeklerle oyun oynarken, diğer çocuk rahatlıkla belgesel izleyebilir. İzlediklerinden ve duyduklarından seçtiği kelimeleri diğer insanlara sorup, paylaşabilir. Sayılarla ve matematikle bağ kurmaktan keyif alabilir. Zihinleri çok daha gelişmiş oldukları için tüm problemleriyle bu şekilde çözmeye gayret ederler. Bu anlamda kas gelişimi daha yavaş seyredebilir. Hareketlidirler ama her hareketli çocuk üstün potansiyelli değildir. Böyle bir genelleme yapılamaz.

Üstün potansiyelli çocuklar sosyal yönden ne gibi zorluklarla karşılaşabiliyor

Bu çocuklarımızın mutlaka zenginleştirilmiş eğitime gitmeleri gerekiyor. Çocukların kendi seviyelerindeki arkadaşlarıyla kaynaşması lazım. Örgün öğretim aldıkları okullarında her zaman kendilerini ifade edemiyorlar. Fikirleri için yeterli süre bulamayabiliyorlar. Hızlı kavrayıp öğrendikleri için arkadaşlarından ileri seviyede kalıyorlar. Bunun dışında ilgilerini çeken bir konuyu anlatacak, konuşup tartışacak bir arkadaş bulamadıkları için yalnız kalıyorlar. Fikirlerini ve düşüncelerini ifade etmekten kaçınıp, kendi kabuklarına çekiliyorlar. Bu durumda sosyal çevreyle ilişkilerini zedeliyor.

Ailelerin nasıl davranması gerekiyor

Ailelere çok büyük sorumluluk düşüyor. Öncelikle seçimlerinde aceleci davranmamaları gerekiyor. Her ebeveyn için kendi çocukları özel olduğundan, çocuklarının da özel yetenek ve kapasiteye sahip olduğunu düşünebilirler. Ancak bu tarz tespitleri yapmak için profesyonel yardım almaları gereklidir. Büyük oranda özel çocukların aileleri de bu eğilimde insanlar olabilirler. Genetik bir durum olduğundan dolayı, özel potansiyele sahip çocukların anne ve babalarının da zihinsel yapıları gelişmiş olabilir. Bu yüzden ebeveynlerin daha dikkatli davranmaları çocukların yararına olacaktır. Anne babalar iyi izleyicidirler. Çocukların ilgi duydukları alana göre vakit geçirmesini sağlamak, çocuğun gelişimi açısından önem taşıyacaktır. Tabi ki bunun yanı sıra kreş öğretmenleri, sınıf öğretmenleri de dikkatli davranmak durumundalar.

Üstün zeka nasıl tanımlanır

Genel zihinsel yetenekte, özel akademik yeteneklerde, yaratıcı veya üretken düşünmede, liderlik yeteneğinde, sanat yeteneğinde veya psikomotor yetenekte olağanüstü başarı gösteren ya da potansiyel yeteneğe sahip olan çocuklar, üstün zekalı olarak tanımlanır.

*WISC-R : Wisc-R zeka testi 6–16 yaş grubuna yönelik uygulanan bir zeka testidir. Bu test bireysel olarak uygulanan bir testtir. Wisc-R zeka testinde her alt testin soruları test yönergesine uygun bir şekilde çocuğa yöneltilir ve çocuktan sorulan soruları yanıtlaması istenir.