-
-
-
Sayfa Yükleniyor...
Sayfa Yükleniyor...
Usta Karikatürist Musa Keklik, Türkiye’de karikatürün en büyük sorununun evrenselleşememesi ve okurunun evrensel karikatürle buluşma ortamının yeterli olmaması olduğunu söyledi
ONURHAN ALPAGUT/RÖPORTAJ
Karikatürist aynı zamanda Felsefe Öğretmeni Musa Keklik ile karikatürü konuştuk. Usta Çizer Türkiye’nin en önemli mizah dergileri olan Leman, Penguen, Atom ve Kırmızı Alarm Dergilerinde çizdi. Sonrasında ise evrensel karikatüre yöneldi. Uluslararası ve Ulusal Karikatür yarışmalarından pek çok ödüle layık görülen Musa Keklik karikatürün bugününü ve geleceğinin nasıl şekilleneceğini anlattı. Keklik, Türkiye’de karikatürün en büyük sorununun evrenselleşememesi olduğunu söyleyerek sözlerini şu şekilde devam ettirdi: “Karikatür okurunun evrensel karikatürle buluşma ortamının yeterli olmamasıdır. Uluslararası düzeyde başarı elde etmiş bir karikatürü ülkemizde on kişinin önüne koyduğunuzda, en az sekizinden alacağınız cevap karikatürün komik olmadığıdır. Yine başka bir sorunda karikatürün muhalif kimliğini yitirmiş olmasıdır.”
Sizi kısaca tanıyabilir miyiz?
1981 sonbaharında Siirt’te doğdum. Anadolu Üniversitesinden mezun olduktan sonra devlet okullarında öğretmenlik yapmaya başladım. Aynı üniversitenin Eğitim Bilimleri Enstitüsünde Eğitim Yönetimi alanında master yaptım. Felsefe öğretmeni ve aynı zamanda karikatüristim. Türkiye Karikatürcüler Derneği üyesiyim. 2002 yılında mizah dergilerinde karikatür çizmeye başladım. Bir süre bu kulvarda çalışmalar yaptıktan sonra, düşüncemi yansıtma fırsatı olmayan mizah dergisi karikatürcülüğünü bırakarak evrensel karikatüre yöneldim. Düşünce üzerine karikatürler çizmeye başladım. Uluslararası ve yurt içinde, çevre, adalet, ırkçılık, savaş ve barış gibi birçok temalı karma karikatür sergisinde çalışmalarım sergilendi ve albümlerde yer aldı. Uluslararası ve yurt içinde otuzun üzerinde ödüller aldım. Beş yüzün üstünde yazısız karikatürüm bulunmaktadır. Yaz ayları Kuşadası’nda portre karikatür çiziyorum. Geri kalan zamanda da eğitim ve karikatür çalışmalarını birlikte tamamlamaya çalıyorum.
Karikatür ile tanışmanız ne şekilde oldu ve bu ilginizi nasıl devam ettirdiniz?
İlkokulda çok güzel resimler yapıyordum. Sınıf öğretmenim panoda her zaman bana bir yer ayırırdı resmimi asmak için. Bir beklenti olması çizmem de en büyük güdüleyici faktördü. Orta öğretim sürecinde de aynı heyecanla sürekli çizdim. Doksanlı yıllardan itibaren çok yoğun bir şekilde mizah dergisi okuyucusu olmuştum. Dergideki komik karakterler dikkatimi çok çekiyordu. Oturup bende aynılarını çizmeye başladım. Dalgalı bir süreç şeklinde bir süre devam etti. İki binli yılların başında Leman, Atom, Penguen ve Kırmızı Alarm Dergilerinde karikatürler çizmeye başladım. Komik ve güzel esprilerle uzunca bir süre bu kulvarda çalışmalar yaptım. Bir gün gazetenin birinde Musa Anter Gazetecilik Ödülleri’nin karikatür sonuçlarıyla ilgili bir yazıya gözüm ilişti. Karikatürler çok dikkatimi çekmişti. Ertesi yıl sabırsızlıkla aynı yarışmaya katıldım. Ama bir şey kazanmamıştım. Yalnız bu yarışma benim evrensel, yazısız karikatürle tanışmamı sağlamıştı. İki bin yedi yılı itibari ile Güney Kore’den ilk ödülümü kazandım. Daha sonra arkası geldi. Evrensel karikatürler tanışmamı sağlayan yarışmadan 2011,2013 ve 2015 yıllarında birincilik ödülünü aldım. 2016 yılında Çin’de düzenlenen ve dünyadan çok sayıda karikatüristin katıldığı yarışmada, Facebook’un insan zihni üzerinde oluşturduğu tahribatı ortaya koyan “Sosyal Dezenformasyon” isimli karikatürüm yarışmadaki en büyük ödülü (dünya birinciliği) kazandı.
KARİKATÜR MUHALİF ÇİZGİSİNİ YİTİRDİ
Karikatürün günümüzdeki en büyük sorunu size göre nedir?
Basılı ve dijital medya da yer alan karikatürlerin büyük bir kısmı mizah barındıran ve komiklik üzerine üretilmiş bol balonlu dergi karikatürlerinden oluşmaktadır. Haliyle toplumda oluşan karikatür tasarımı da bunun ötesine geçememektedir. Oysa karikatürün özünde eleştiri, düşündürme, sorgulama ve farkındalık oluşturma amacı vardır. Karikatürü var eden en büyük sebep bunlardır. Bunlar olmadan karikatürün sanatsal boyutundan söz etmek mümkün değildir. Bunun dışında ürettiğiniz komik ve balonlu karikatürler evrensel değer taşımazlar. Karikatür de en büyük sorun Türkiye’de karikatürün evrenselleşememesi ve karikatür okurunun evrensel karikatürle buluşma ortamının yeterli olmamasıdır. Uluslararası düzeyde başarı elde etmiş bir karikatürü ülkemizde on kişinin önüne koyduğunuzda, en az sekizinden alacağınız cevap karikatürün komik olmadığıdır. Yine başka bir sorunda karikatürün muhalif kimliğini yitirmiş olmasıdır. Bir karikatüristin en büyük gayesi, insanlık üzerine inşa edilmiş dünyanın en temel sorunlarını çizgi ile dile getirmektir. Savaşların, zulümlerin, göçlerin, baskıların, ırkçılıkların, ötekileştirmelerin yer almadığı karikatürlerin vasfı olamaz.
Karikatürist olarak çizginiz nedir?
Ben her şeyin başında hümanist bir insanım. Bu hümanizmin yanında hayvan haklarının da benim için çok önem addettiğini söylemek isterim. Çizgim de tamamen bu doğrultudadır. Çizdiğim karikatürler de Diyarbekir’in çıplak ayaklı çocukları, Karadeniz’in hırçın dalgaları, İstanbul’un kirli ışıkları altında yatan insanları, savaşlardan kaçıp denizde boğulan göçmenleri, dünyayı yerle yeksan eden diktatörleri, Hiroşima’da bombalardan kaçan çocukları, ırkçılığın ve eşitsizliğin en ala halini, kısaca dünyanın en acı gerçekliğini bir tokat gibi yüze indiren bir çizgi olduğunu söylemek gerekir.
Sanatın gençler için önemi nedir? Karikatüre ilgi ve alakaları ne düzeyde?
Genç çizerlerin karikatüre çok meraklı olduklarını söylemek yerinde olur. Gerek e-mail gerekse sosyal iletişim kanallarıyla birçok genç arkadaşımız iletişim kurarak karikatür ile ilgili bilgi talebinde bulunuyor. Yaz ayları Kuşadası’nda portre karikatür çizerken sürekli gençler yanıma geliyor. Çizdiğim karikatürlerle birlikte fotoğraf çekiyorlar ve karikatürle ilgili meraklarını gideriyorlar. Ayrıca açtığımız sergilerde de gençleri görüyor ve onlarla karikatürü konuşuyoruz.
EVRELSEN KARİKATÜRE YÖNELSİNLER
Usta bir çizer olarak buradan gençlere tavsiyeleriniz nedir?
Gen çizerlerin mutlaka evrensel karikatüre yönelmelerini istiyorum. Asıl olan fikirdir. Kendi fikrinizi, düşüncenizi çizgi ile birleştirip bunu yazısız bir şekilde tüm dünyaya sunuyorsanız zaten karikatür sanatı adına en büyük katkıyı yapmış olursunuz. Çizgileri mutlaka zamanla gelişecektir. Bu süreçte çekinmeden tüm teknikleri denemelerini, kendilerini bir teknikle sınırlamamalarını istiyorum. Bütün teknikleri kullanarak kendilerince bir tarz oluşturacaklardır. Bu da zaman içerisinde kendilerine özgü bir çizgi oluşmasını sağlayacaktır. Her şeyden önemlisi de kalemlerini hiçbir zaman bir zümrenin, bir düşüncenin esiri yapmasınlar. Çizgilerinde tüm insanlığın sorunlarını nakış nakış işlesinler.
Basında yer alan karikatürlerin geçmişe nazaran günümüzde oldukça azalmasının sebebini ne olarak görüyorsunuz?
Gerek bilgi, gerekse teknoloji alanında yaşanan değişim ve dönüşümün süreklilik kazanması ve dijitalleşmesi ile birlikte basılı dergi ve gazetecilik çok ciddi bir yara aldı. Gerçekleşen bu dönüşüm ile birlikte birçok karikatürist mevcut çizme ortamını kaybetti. Özellikle sosyal iletişim kanallarından daha fazla bilgi edinme ihtiyacı ve tarafsız basın organlarının azlığı ile ortaya çıkan değişimler karikatürün de azalmasına yol açtı. Mevcut karikatüristler de sosyal medya da meta değeri olan çalışmalara yöneldiler. Gülme odaklı, karikatürün popüler halini işlevselleştirip kazanç ekseninde çalışmalar yapmaya başladılar. Karikatürlerinde sponsor, reklam barındıran içerikler oluşturan çizerlerden de söz etmek bile mümkün hale geldi. Karikatürün özüne uygun çalışmalar yapan çizerlerin de herhangi bir kazanç elde edememeleri, sanatsal çalışmalarının çok fazla gündem de olmaması ve editoryal karikatürün bir muhalif kimlik ekseninde lanse edilmesi ile ortaya çıkan olumsuzluklar karikatüristlerin çizmeye karşı temkinli olmalarına yol açtığını söylemek gerekir. Kısacası sanatsal değeri olan birçok şey gibi, sanatsal karikatürün de maalesef değersizlikten kaynaklanan sebeplerden dolayı gerçek özünden uzaklaşmasına yol açmıştır. Bu doğrultu da çok ciddi bir azalma eğilimindedir.
YENİ ÇİZERLER YETİŞTİRİLMELİ
Karikatürün geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Aslında karikatürün geleceğinden ziyade karikatüristlerin geleceğinden söz etmek gerekir. Çünkü karikatürün geleceğine yön veren yine o karikatürlerin çizerleridir. Günümüzde gerçek anlamda karikatürün işlevini taşıyan çalışmaların sayısını artırmak için mutlaka yeni çizerleri yetiştirmek gerekir. Ülkemizde karikatür deyince insanların kafasında oluşan komiklik parodisinin kırılması gerektiğine inanıyorum. Karikatürün ne kadar büyük bir güç olduğunun, binlerce sayfa yazı ile anlatılamayacak sıkıntıların bir tek kare ile hem de insanların gözüne sokularak bunun ifade edilmesi, yarattığı rahatsızlık hissi, insanları sorgulamaya itmesi önemi aleni bir şekilde ortaya koymaktadır. Yaşadığımız dünya çelişkileriyle birlikte zaten bir karikatürdür. Gerçek bağlamda kendini çizer olarak değil de karikatürist olarak gören herkesin bu gerçekliği barındırması gerektiğine inanıyorum. Slavoj Zizek: “Bir şeye dosdoğru bakmak onu gerçekte olduğu gibi gösterir ancak yamuk bakış bize çarpık bir görüntü verdiği için onu doğru algılamamızı sağlar” diyor. Bura da karikatürün temel işlevinin de aslında Zizek’in yamuk bakma teorisi ile örtüştüğünü söylemek gerekir. Kısacası karikatür bize her şeye yamuk bakarak gerçeği, sadece gerçeği görmemizi sağlıyor. İşte karikatürün bu asıl özünü okuyucuyla buluşturabilirsek karikatürün geleceğini de sağlamlaştırmış oluruz.
USTA ÇİZER’İN ALDIĞI ÖDÜLLERDEN BAZILARI
Haber Merkezi