Ergenlerde Madde Bağımlılığı

Madde kullanımı anne babaların en çok endişe ettikleri konulardan biridir. Madde bağımlılığı önemli bir halk sağlığı sorunudur. Uyarıcı ve uyuşturucu maddelerin kullanımını kısıtlayan birçok yasa olmasına rağmen bu maddelerin kullanımı yetişkinlerde olduğu gibi ergenlerde de engellenememektedir. Ergenlerin bağımlı hale gelme ihtimali yetişkinlere oranlara daha fazladır.

Ergenlerde Madde Kullanımının Sebepleri

Madde kullanmayı denemek ergenler arasında sık görülen bir davranıştır.  Bunun her ergene özel sebepleri vardır ancak bunun yanı sıra kullanım sebepleriyle ilgili bir takım genellemeler de göze çarpmaktadır. Ergenler bazen bugün yaptıkları hareketin ileriki zamanda yaratacağı sorunu düşünmeyebilirler. Ergenlik çağındaki gençlerin sıkça ‘bana bir şey olmaz’ diye düşündükleri, başkalarının yaşadığı sorunlarla karşılaşmayacaklarına dair bir inanca sahip oldukları görülür. Ergenlik çağı genel olarak yeni şeyleri deneyimleme çağıdır. Bunlar ergenliğin özelliğiyle ilgili sebepler arasında sayılabilir. Bunların yanı sıra ergenin madde kullanması için pek çok farklı sebep olabilir: merak, arkadaş baskısı, bazı maddelerin stresi azaltıcı, mutluluk verici etkileri, ‘yetişkin olma’ hissi, uyum sağlama ihtiyacı gibi. Saldırgan davranışlar, çocuklukta zarar verici davranışlarda bulunma, akademik performansın düşük olması, riskli davranışlarda bulunma, madde kullanımı hakkında olumlu düşüncelerin olması, ailede madde kullanan kişilerin olması madde kullanım ihtimalini getirebilen etkenlerdendir.

Ergenlerin madde kullanımında çevresel ve ailesel etkenler de rol oynar. Ailesel riskler ailenin madde kullanımı hakkında olumlu düşüncelerinin olması, çocukla bağın kopuk olması, çocuğa olan ilginin, rehberliğin ve disiplinin yetersiz ya da yanlış olması ve elbette ailede madde kullanımı olması. Arkadaş çevresiyle ilgili en önemli etken arkadaş çevresinde madde kullanımının olmasıdır. Düşük gelir, aşırı nüfus yoğunluğu, yüksek suç oranı madde kullanımını etkileyen sosyal ve çevresel etkenler arasındadır.

Ergenlerde Madde Kullanımının Belirtileri:

En önemli belirtisi işlevsellikte azalma, özellikle eve ve okuldaki çatışmaların artması ve akademik başarıda düşüştür. Okulda devamsızlık, okula ilgide azalma, derslerde düşme, okuldan kaçma ve disiplin suçları görülebilir.

Fiziksel olarak ergen yorgunluktan şikayet edebilir, gözlerde kızarıklık, öksürük, gözbebeklerinde büyüme, ani kilo kaybı, sık hasta olma, sık sık grip benzeri belirtiler yaşama, hafızada boşluklar, yeme miktarında değişiklik olabilir. Aileye yalan söyleme, aileden uzaklaşma, kurallara uymama, hırsızlık yapma, sorumluktan kaçma görülebilir. Psikolojik olarak ani duygudurum değişiklikleri, kendine güvenden azalma, yargılamada zayıflık, saldırganlık, halüsinasyonlar, genel ilgi kaybı gözlemlenir. Sosyal olarak arkadaş çevresinde değişiklik, kuralları uymama, önemli sosyal aktivitelerden çekilme, tuhaf, gizli telefon görüşmeleri görülebilir. Bu belirtiler yaygın görülen bazılarıdır ancak bu belirtiler her zaman madde kullanımını göstermez başka hastalıklarla da ilişkili olabilir. Sadece bu belirtilere bakılarak tanı konmamalı, mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.

Madde Bağımlılığı Tedavi Yöntemleri

Önlem Alma: En iyi tedavi daha başlamadan önce gençleri madde kullanımı hakkında bilinçlendirerek, iyi birer model olarak, pozitif iletişim kurup, pozitif disiplin stratejileri uygulayarak önlem almaktır.

Erken Belirleme: Madde kullanımı ne kadar erken tespit edilirse engellenme olasılığı o derece yükselir. Aile bir şüphe duyduğunda bunu ergenle paylaşıp bir uzmana başvurmalıdırlar.

İlaç Tedavisi: İlaç tedavisi madde yoksunluğu sırasında çıkabilecek fiziksel belirtilerin ve madde kullanımına eşlik eden diğer psikolojik bozuklukların tedavisinde kullanılır. Yoksunluk yani maddenin ilk bırakılmasından sonra oluşabilecek fiziksel belirtiler ne kadar rahat atlatılırsa bırakmak o kadar kolaylaşır. 

Danışmanlık/Terapi (Bireysel, grup, aile): Terapi madde bağımlılığının tedavisinin çok önemli bir parçasıdır. Terapide motivasyon, bırakmak için gerekli beceriler, madde kullanımı yerine daha işlevsel alanlara yönlendirme, madde kullanımına sebep olan ya da madde kullanımından doğan psikolojik sıkıntıların giderilmesi amaçlanır. Kişi mutlaka terapiyle de desteklenmelidir.

Tedavi şekli ve süresi kişinin öznel ihtiyaçlarına göre değişkenlik gösterir. Genelde tek bir yöntem değil birkaç yöntem bir arada kullanılır. Madde bağımlılığının tedavisi uzun sürebilir ve geri dönüşler sıkça yaşanır. Geri dönüşler beklenen bir durumdur genelde ilk denemede başarı oranı düşüktür. Geri dönüşlerde olumsuzluğa kapılmamalı kişinin tedaviye devamı sağlanmaya çalışılmalıdır. Bağımlılığın tedavisi olan bir rahatsızlıktır ve başlamak için asla geç değildir.

Ergenlerde Madde Bağımlılığı