10 Soruda Cumhurbaşkanlığı Sistemi

Türkiye Büyük Millet Meclisi, cumhuriyet dönemimizin en önemli ve en esaslı Anayasa değişikliğini AK Parti ve MHP’nin desteğiyle Genel Kurul’dan geçirdi. Anayasa değişikliği Cumhurbaşkanının onayından sonra milletin hakemliğine gelecek. Peki, yıllardır liderlerinde konuştuğu sistemde ne var?

1- AK Parti üniter yapıyı bozup federasyon mu getirecek?

Üniter yapı korunmaktadır. Tek Meclis ön görülmüştür. Türkiye Cumhuriyeti ülkesi ve milleti ile bölünmez bir bütündür.

Yani Türkiye Cumhuriyeti kendi bünyesinde farklı kanunların geçerli olduğu farklı yönetim bölgeleri yoktur. “Federatif” yapılar yoktur. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yetkisi tüm Türkiye topraklarını kapsar ve her Türk vatandaşı bu topraklar üzerinde eşit muamele görür. Söz konusu üniter devlet yapısı, Türkiye’nin bölünmez bütünlüğünün ve iç huzurunun en büyük teminatıdır.

2- Yürütmede diktatörlük oluşturma ihtimali var mı?

Cumhurbaşkanlığı sistemi tıpkı parlamenter sistem gibi demokratik bir hükümet modelidir. Cumhurbaşkanı halka karşı doğrudan sorumludur.

* Çoğunluğun yönetimi,

* Azınlık haklarını güvenceye alan yönetim.

3- AK Parti rejim değişikliği mi yapıyor?

Rejim tartışmaları 1923 yılında bitmiştir. Önerilen hükümet sistemidir. Bu sistemde halk iradesine ve demokratik meşruiyete dayanır demokratik, laik, sosyal bir hukuk devleti olması korunarak, demokratik temsil gerekmektedir.

Türkiye’de 1923’te cumhuriyet devlet şekli olarak kabul ve ilan edilmiştir ve bugüne kadar da cumhuriyetin devlet şekli olarak üzerinde herhangi bir tartışma yoktur ve Cumhuriyetimiz demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olarak da nitelendirilmiştir. Eğer bir rejim değişikliğinden söz edecek olursak o zaman cumhuriyetin bu niteliklerini değiştiren bir düzenlemenin burada olması lazım. Bunun içerisinde böyle bir düzenleme kesinlikle söz konusu değildir. Bu bir rejim değişikliği değil, hükümet sistemi değişikliğidir.

4- Yargı bağımsızlığı zedeleniyor mu?

Aksine yargı bağımsızlaşmaktadır. Yargının meşruiyeti, iki meşru kuvvetini yapacağı seçim ve atamalarla halka dayanacaktır. Meclis yasaları yapacak, Cumhurbaşkanı icra edecek, yargı adaletin tesis edilmesi yanında yürütmeyi ve anayasal yargı açısından yaşamayı denetleyecektir. Askeri yargı kaldırılmış yargıda birlik sağlanmıştır.

Şu anki mevcut anayasada cumhurbaşkanı vatana ihanet dışında yargılanabiliyor mu?

Yargılanamıyor. Yeni düzenlemeyle Cumhurbaşkanının bütün eylem ve işlemleri yargı denetimine açılmış oluyor. Bu da yine hukuk devletini güçlendiren önemli bir değişikliktir. Yargıdaki çift başlılık kalkıyor. Türkiye’de bir yandan sivillerin yargılandığı mahkemeler var, öte yandan askerlerin yargılandığı mahkemeler var. Siviller için ayrı usul, ayrı mahkemeler, ayrı kanunlar; askerler için ayrı usul, ayrı mahkemeler, ayrı kanunlar var. Yargı birliğini biz tesis ediyoruz bu teklifle, hukuk devletinin gereğini yapıyoruz. Bu, hukuk devletini güçlendirir mi, zayıflatır mı? Hukuk devletini güçlendirmektedir.

Öte yandan yine çok önemli olan yargı konusu var. Bugün Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Başsavcı Vekilini Cumhurbaşkanı seçiyor. Belli şartlar altında, bunda bir değişiklik yapıyor mu bu teklif? Yapmıyor. Mevcut Anayasaya göre bu, hukuk devletine aykırı olmuyor, zayıflatmıyor da yeni dönemde mi zayıflatıyor? Şuan ki mevcut anayasada Cumhurbaşkanı, Danıştay üyelerinin dörtte 1'ini seçebiliyor mu? Seçebiliyor. Bunda herhangi bir değişiklik yapılıyor mu? Yapılmıyor. Şuan ki sistemde mevcut olan uygulama cumhurbaşkanlığı sisteminde de aynı şekilde uygulanmaya devam edecek. Bugün Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçimi belli şartlar altında yapılıyor. Bu teklifte Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçimine dair yeni bir düzenleme getiriliyor mu, Cumhurbaşkanına artı bir yetki veriliyor mu? Verilmiyor.

5- Siyasi partiler işlevsiz mi kalacak?

Önerilen hükümet sisteminde siyasi partiler, meclis dışı siyasi partiler, hatta 100 seçmen seçmende cumhurbaşkanı adayı gösterebilecek. Siyasi partiler varlığını güçlü bir şekilde gösterecektir.

6- Cumhurbaşkanı Meclis’i feshediyor mu?

Seçimlerin birlikte yenilenmesi doğrudan fesih anlamına gelmez. Önerilen sistemde seçimlerin yenilenmesi iki taraflı işleyen bir uygulamadır.

Hangi kuvvet yenilenme kararı alırsa kendi seçimini de yenilemiş olacaktır.

Bu düzenleme Meclis’te sistem tıkanmasının önüne geçecektir.

7-Meclis işlevsiz kalacak mı?

Kanun koyma ve kaldırma yetkisi Meclis’indir. Bütçe yapma haklı yasamanındır. Yürütme yasalara bağlı olduğu için Meclis, yürütmeye karşı güçlüdür. Bunun için denge kontrol sistemi ön görülmüştür.

8- Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Meclis’in yasama işlevi gasp edilmekte midir?

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kanunda olmayan alanlarda çıkartılabilmektedir ve kanun üstünlüğü esastır. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Anayasaya uygunluk yönünden de anayasal yargı denetimine tabi olacaktır. Meclis iptali için Anayasa Mahkemesine iptal başvurusu yapılabilmektedir.

9-Her atamayı Cumhurbaşkanı mı yapacak?

Üst yargı atamaları Meclis ve Cumhurbaşkanı tarafından seçilecektir. HSYK’ya Meclis 7, Cumhurbaşkanı 4 seçim yapacaktır. Parlamenter hükümet sisteminde müşterek kararname uygulaması çoğu zaman hükümetlerin politikalarına uygun üst yönetici atamalarında sıkıntılar oluşturmakta, Cumhurbaşkanı ve hükümet arasında irade uyuşmazlığına neden olmaktadır.

10-Cumhurbaşkanlığı sistemi ülkeyi böler mi?

Bu sistemin doğasında uzlaşma vardır. Partiler iki kuvvet için yarışacaklardır. Aldıkları oy nispetinde Meclis’te temsil olabilirler ancak. Cumhurbaşkanlığını kazanabilmek için yüzde 50 + 1 oya ihtiyaç bulunmaktadır. Bu durum bölünmeyi değil birleşmeyi zorunlu kılar.

10 Soruda Cumhurbaşkanlığı Sistemi