Bir Çingene Masalı…

Dünyanın hiçbir yerinde “anavatan” kurma özleminde olmayan konargöçer çingeneler, her zaman aileyi devletten daha anlamlı bulmuşlar; vazgeçilmez öncelikleri de özgürlükleri olmuştur. Günümüzde göçebe yaşam tarzını büyük ölçüde terk edip yerleşik düzende yaşayan bu insanlar geçmişte de günümüzde de çalkantılı bir yaşamın içinde oldular, yarın da olmaya devam edecekler.

Eşref Karadağ’ın 2021 yılında Ahmet Hamdi Tanpınar Roman Yarışması üçüncülük ödülü alan Bir Çingene Masalı adlı eseri, çarpık gerçekleri bir kez daha hatırlatıyor. Birey-toplum ilişkisine neşter atan Karadağ, Çingenelerin (ki onlar kendilerine böyle diyorlar) yaşamından bir kesit sunarak, onlar hakkında bilmediklerimizi de gözler önüne seriyor. 

Yüzyıllarca baskıya, ayrımcılığa maruz kalmışlar, düzenin kıyısında, kenar mahallelerde yaşayarak bu zamana kadar varlıklarını sürdürmüşler. Çingeneler, toplumda kendine özgü yaşamlarıyla bir azınlık resmi çizerken, insanları bir silindir gibi ezip geçen 12 Eylül’den onlar da payını almışlar. Bir Çingene Masalı’nda cellatlık yapan bir çeribaşının vicdan azabı çekmesini, kendine verilen görevden ayrılma mücadelesini göreceksiniz. Devlet kadrolarının onu işine devam etmesi için zorlamasını, onun yerine oğlunu cellat yapmak için akıl almaz tuzaklara çekilip işkencelerdeki çaresizliğini okuyacaksınız. 

Her yerde, her zaman bir günah keçisi olarak görülen Çingeneler, yeryüzünün en boyun eğmez halkı. Onların kapalı, çok da bilinmeyen dünyasını aralayan Eşref Karadağ, Bir Çingene Masalı romanıyla dünyanın bilincinden silinmiş bu insanların bilinmeyenlerini, kültürel çeşitliliğinin karakteristik örneklerini gözler önüne seriyor.

Çingene, Çingen, Cingen, Cıngan, Çingan, Çingân söylemleri, son zamanlarda yerini daha çok kullanılmaya başlanan “Roman” tanımına bıraktı. Çingene terimi her geçen gün Roman tanımı ile donanırken toplumsal yapımız içinde bu durum bazı kesimlerde kafa karışıklığına, hatta tepkilere neden olmaktadır.

Adına ne derseniz deyin, kolektif unutmayı bir sanat haline getiren bu insanlar için geçmiş ya da gelecek önemli değil, önemli olan sadece yaşadıkları o anın tadını çıkarmak.

Yerleşik hayata geçmeleriyle onların tarihi, gelenekleri, toplumsal yapıları, kültürleri üzerine birçok araştırma yazıldı. Bir Çingene Masalı romanı bu yazılanların dışında onların günlük yaşamını, kültürünü, müziğini, beklentilerini, özlemlerini, günü kurtarmak için mücadelesini, kişisel korkularını, bazen bir sözle, bazen de tüm ruhlarıyla ifade dişlerinin de resmini çiziyor. Elinizden bırakamayacağınız bu kitap, aynı zamanda akıcı, şiir tadı veren sözcük oyunlarıyla örülmüş anlatımlardan oluşmakta. Bir Çingene Masalı’nda sözcüklerin büyülü dünyasına kendinizi kaptırıp çağrışımlar keşfedecek, yazarın yaratıcılığına hayran kalacaksınız. Romandan, alınan tadımlıklar; “Kutsal emaneti zorlu bir yolculuğa hazırlar gibiydi. / Yalnızlık yaraları bir mendille sarılmış sevgiliyi yatağına yerleştirdi. /Kaybetme korkusuymuş aşkın tek sermayesi. / Güneşi erken kaçıp soğuğu kalmış bu kış gününde. / Bakışlarının saksısında çatlamaya hazır tohumalar gibi onlarca soruyu çimlendirmeye bırakarak karanlıkta kayboldular. / Aşk da ortaktı yoksulluk da sağlık da ortaktı, kanayan yaralar da… Kimse kimsenin sevdasına karışmadan yaşayıp gittiği günlerdi en azından. Bir sürü yarım sevda, bir sürü çürük umut varken bile bu denli kirli değildi mahalle. / Çingenlerin lafı bile olmaz, köpek çukuruna atıverirler leşimizi. / Bir ıslık sesine vuruldu dünya, heyelana kapılmış bir toprak parçası gibi, usul akıp gitti yeryüzü. / Koğuşun ölgün gürültüsünü bozmayın. / Hayalleri olan insanlarız biz, demişti o gün Gülsüm. / Allah baba bile sevmez bizi, yarım kalemle yazar yazımızı...”

Bir Çingene Masalı, sevgisizliğin olmadığı ilişkilerde, aşkın, yoksulluğun sanki kadermiş gibi benimsendiği insanların romanı. Toplumun her kesimini derinden yaralayan 12 Eylül gerçeğinde aşağılanan insanlara dışardan bakan bir gözün gördüğü, duyarlı bir bakışın romanı. Bir celladın vicdan azabını, yıldız olma hayalinin peşinde koşan üç arkadaşın savruluşlarını, bu savruluşlar sırasında yaşama tutunabilme çabalarını, acılarını, sevinçlerini, sevgilerini, aşklarını okuyacaksınız bu eserde.

Eşref Karadağ / Bir Çingene Masalı/ KeKeMe Yayınları /2024

Bir Çingene Masalı…