Sözcüklerde görelilik

Dili insanlar üretir ve aralarındaki tek ortak noktadır. Dil birleştiricidir. İnsanların ürünü olan dil zamanla farklılaşır. Sözcüklere gerçek anlamlarının dışında anlamlar yüklenir. Bir dili bilmek, o dilin ses dizilerini, belirli kavram ya da sözcüklerin anlamlarını bilmekten geçer. Yaşamda az kullandığımız sözcükler olduğu gibi daha sık kullandığımız sözcükler de var. İyi, kötü, güzel, çirkin, büyük, küçük, gibi sözcükler.
Sözcüklere anlamının dışında bir anlam yükleyip şiirde imge yaratılmamışsa genelde sözcükler gerçek anlamıyla kullanılır. Örneklemek gerekirse iyi (sıfat, zarf, isim olarak kullanılır) sözcüğü; TDK göre nitelikçe beğenilecek düzeyde olan, uygun olan, istenilen nitelikleri taşıyan demek. Eski Türkçe ‘de faydalı demek. Osmanlı’da ala, en üstün demek. Türklerde, güç kuvvet kudret sahibi anlamı taşır. Kötü (sıfat, zarf) sözcüğü, niteliği istenildiği gibi olmayan, düşük nitelikli, işe yaramaz, güzel olmayan, tehlikeli, zararlı olan demek. Osmanlı da zayıf cılız demek...
Bazen sözcüklere geçek anlamlarının dışında farklı anlamlar yüklenir. Genelde zıt sözcüklerde görelilik olur.
İzafi sözcüğü Türk Dil Kurumu’na göre görelilik anlamı taşır. Yani herhangi bir duruma ya da konuma bağlı olarak bakış açısını anlatır. İzafi sözcüğü, Albert Einstein’ın izafiyet teorisine kadar uzanmaktadır. Madde, zaman, uzay konusu ele alındığında zamanın, kişinin bakış açısına göre değişik konumlarda farklılık yarattığını ortaya koymuştur.
Bu sözcüklerden iyi, kötü (sıfat, zarf olarak) sözcüklerini ele alalım. Sözcükler tümce içinde kullanılırken yüklenen anlam izafidir. “İyi yağmur yağdı.” Tümcedeki “iyi” yağmurun çok yağdığı anlamında olduğudur. Oysa burada yağmurun çok yağması, evsiz biri için, açıkta olup da ıslanan, hasta biri için kötüdür. Belki de o yağmur bir çiftçinin ürününe zararı olmuştur. Yağmur nedeniyle o insanlar için iyi, değil kötüdür.
“Bu yün hırka için iyidir” tümcesi içinde benzer şeyleri söyleyebiliriz. Bir başka hırka dokuyucu için sizin iyi dediğiniz yünün rengini, kalitesini, inceliğini, kalınlığını beğenmeyebilir. Onun için iyi denilen yün kötü olabilir.
“Bu adam kötü…” Buradaki kötü, kime göre kötü. Bu sözü söyleyenle, o adam arasında belki de bir sorun var. Kötü adam diye tanıtılan belki de kötü değil, onu tanıtan kötü, bunu bilemeyiz.
İyi; kime göre, neye göre iyi. Ya da kötü, kime göre, neye göre kötü. İyi ya da kötü olmasına karar veren bir kurum, kişi var mı? İyiyi, kötüyü nasıl belirliyorsunuz? Sıfat, zarf olan birçok sözcük gerçek anlamının dışında kullanıldığı için o sözcüklerin anlamları izafidir. Bazen o sözcüklere taşıyabileceklerinin üzerinde anlamlar yüklediğimiz olur.
Kötü günleriniz olmaması dileğimle, iyi günleriniz olsun.

Sözcüklerde görelilik