Makatta Kaşıntı (Pruritus Ani) Tanısı Zor ve Tedavisi Sabır İsteyen Bir Hastalıktır

Makatta kaşıntı sanılanın aksine tüm dünyada çok yaygın olarak görülen bir durumdur. Çeşitli kaynaklara göre tüm nüfusun yüzde5’i ile yüzde15’ini etkilemektedir. Cinsiyetler arasında ise erkeklerde kadınlara göre 4 kat daha sık görülür. Tıp literatürüne göre en sık 40’lı-60’lı yaşlarda görülse de hemen her yaşta çeşitli sebeplere bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Makatta kaşıntı gelişen kişiler genellikle bu durumun hemoroidden (basur) kaynaklandığını düşünerek yanlış tedavilere yönelmektedir.

Makatta Kaşıntı Nedir?

Makatta kaşıntı (Pruritus Ani) anüs bölgesinde karşı konulmaz bir kaşınma isteği ile belirti verir. Bu kaşıntı hissi nedeniyle kaşınmanın artması sonucu anüs cildinde tahriş artar ve daha çok kaşınma hissine sebep olarak bir kısır döngü oluşur. Cilt tahrişinin artması sonucunda cilt altı dokulardan sızıntı şeklinde ödem sıvısı boşalır ve bu sıvı nedeniyle kişinin iç çamaşırında kirlenme oluşur. Hastalık ilerledikçe bu kirlenme ve sıvı miktarı artar. Kaşıntı ve sıvı arttıkça da makat bölgesinde hijyen bozulur. Kişinin sosyal hayatı ve çalışma hayatı bu durumdan oldukça etkilenir.

Makatta Kaşıntının Nedenleri Nelerdir?

 Makatta kaşıntı, altta yatan başka bir hastalığa bağlı olabileceği gibi hiçbir sebep yokken birincil bir durum olarak da ortaya çıkabilir. Anüs bölgesinde kaşıntıya sebep olan onlarca farklı sebep ve hastalık tanımlanmıştır.

Enfeksiyonlar ve cilt hastalıkları: Makat cildini tutan çeşitli mantar hastalıkları, kıl kurdu gibi parazitler, bazı bakteriler ve virüsler makatta kaşıntıya sebep olabilmektedir. Parazitlerin tedavisinde aile bireyleri de tedavi edilir. Genital bölgede ve makatta siğillere neden olabilen virüs enfeksiyonları da makatta kaşıntıya neden olabilir. Bu durumda enfeksiyon ajanı doğru olarak tanınmalı ve uygun şekilde tedavi edilmelidir. Makat kaşıntısının bazen sedef hastalığı, alerjik cilt veya alerjiye neden olabilecek kremlerin kullanımı gibi dermatolojik sebepleri de vardır.

Beslenme ve dışkı kıvamı: Bazı kişilerde yoğun kahve (kafein), çikolata, çiğ sebze ve meyveler, alkol veya baharatlı yiyeceklerin tüketilmesi de makatta kaşıntıya neden olabilmektedir. Bir diğer faktör de dışkı kıvamının çok yumuşak olması ve makat cildini tahriş etmesidir. Bu durum çeşitli bağırsak hastalıklarında (örnek: çölyak hastalığı, irritabl bağırsak hastalığı…) veya kronik ishallerde ortaya çıkabilir. Bu durumda altta yatan bağırsak hastalığının tanısı için kolonoskopi (kalın bağırsakların kamera ile incelenmesi) ile kalın bağırsağın incelenmesi yararlı olabilir.

Çeşitli anal bölge hastalıkları: Anal bölgedeki büyük hemoroidler (basur), makat çatlağı, makatta apseler, anal fistül, makat sarkması, eski anüs bölgesi ameliyatları veya makat kaslarında zayıflık gibi hastalıklar da makatta kaşıntıya neden olabilir. Ayrıca kalın bağırsak, anüs ve çeşitli cilt kanserleri de makatta kaşıntıya neden olabilmektedir. Siğillere her zaman dikkat edilmelidir.

Hijyen ve giyim: Kişilerin yetersiz hijyeni kadar çok temizlenmesi de makatta kaşıntıya neden olabilmektedir. Eğer sebep yetersiz hijyen ise dışkılama sonrası su ile taharet alınması önerilmektedir. Yetersiz hijyen şartları olan bölgelere seyahatler de kaşıntıya neden olabilir. Islak mendiller, dezenfektanlar, şampuanlar, vücut losyonları ve vücut temizleme ürünleri kimyasal içeriklerinden ötürü makat cildinde yoğun tahrişe ve kaşıntıya neden olabilir. Bazı durumlarda sentetik iç çamaşırları da terlemeye ve neme neden olarak kaşıntıyı tetikleyebilir. Makatta kaşıntı şikayeti olan kişiler bazen bu hastalığın hijyen eksikliğinden kaynaklandığını düşünerek makatı yoğun olarak temizler. Sert fırçalar, kimyasal içeren ıslak mendiller, banyo süngerleri ile makat sık temizlenir veya takıntılı taharet alışkanlığı geliştirerek makat cildinde ciddi tahriş meydana getirirler. Bu yanlış davranış kaşıntıyı düzeltmediği gibi tahriş nedeniyle daha da kötüleştirir.

Diğer sebepler: Makatta kaşıntı depresyon veya psikolojik rahatsızlıkların belirtisi olabilir. Kaygı ve stres gibi kişilik özellikleri de makatta kaşıntıyı tetikleyebilir. Bu psikolojik patolojilerin eş zamanlı olarak tedavi edilmesi gerekir. Böbrek ve karaciğer yetmezliğinde nadir de olsa çeşitli mekanizmalar ile kaşıntı görülebilir. Anal yoldan cinsel ilişki ve buna bağlı enfeksiyonlar da makatta kaşıntıya neden olabilir.

Makatta Kaşıntının Tedavisi Nasıl Olur?

Hastalığın tedavisinde en önemli aşama altta yatan sebebin doğru belirlenmesidir. Şikayetlerin çözülmesi genellikle zaman aldığından, tedavinin başlangıcında hasta beklentilerini yönetmek büyük önem taşır. Kişilerin utanması nedeniyle doktora başvurular gecikir, hastalık genellikle ilerler ve kronikleşir. İlgili branşın doktoru tarafından makat bölgesi ayrıntılı bir muayene ile dikkatlice incelenir. Öncelikle doğru tanı sonrası planlanacak doğru tedavi ile altta yatan hastalıklar ve buna paralel makatta kaşıntı iyileşir. Hemoroid, makat çatlağı, fistül veya siğil gibi anüs bölgesi hastalıkları tedavi edilir. Kalın bağırsak, anüs veya çeşitli cilt kanserlerinden şüpheleniliyorsa ileri inceleme yapılmalıdır. Dışkıda parazit için tarama yapılmalı, dışkı ileri yöntemlerle incelenmelidir. Parazit varsa hasta ile birlikte aile bireyleri de tedavi edilir. Makatta kaşıntı dışkı kıvamının yumuşak olmasına bağlı ise dışkı kıvamı ayarlanmalıdır. Kronik ishal varsa ishalin nedenine yönelik (örnek: iltihaplı bağırsak hastalıkları) tedavi düzenlenmelidir. Dışkılama sonrası makat temizliği taharet musluğundan akan su ile yapılmalı, peçeteler veya tuvalet kağıtları sadece kurulamada kullanılmalıdır. Parfümlü ve renkli tuvalet kağıtları, ıslak mendiller ise kullanılmamalıdır. Özellikle erkeklerde makat çevresindeki uzun kıllar yaz aylarında terleme ile birlikte yoğun kaşıntıya neden olabilir. Kıllar jilet ile kesilmemeli, lazer epilasyon veya makas tercih edilmeli, pamuklu, renksiz, sentetik madde içermeyen iç çamaşırı giyilmelidir. İç çamaşırları yoğun kimyasal içeren deterjanlar ile yıkanmamalıdır. Tedavide kaşıntıyı azaltmaya yönelik uygun kremli tedaviler veya altta yatan hastalığa yönelik diğer ilaçları içeren reçeteler genel cerrahi, dermatoloji veya ilgili diğer branş doktorları tarafından düzenlenir. Son olarak; Pruritus Ani sanılanın aksine toplumda yaygındır ve maalesef bazen nedeni bulunamayabilir. Bu nedenle her hastalıkta olduğu gibi hasta-hekim ilişkisi ve iletişimi çok önemlidir. Herkese sağlıklı günler dilerim.

Makatta Kaşıntı (Pruritus Ani) Tanısı Zor ve Tedavisi Sabır İsteyen Bir Hastalıktır