Barışın Kimyası: İnanç ve Ahlak

Barış durumu, mahiyeti, kapsamı, anlamı ve her haliyle oldukça insani, ahlaki ve vicdani bir kavramdır. İnsan doğasına hitabet eden, onunla uyumlu ve insaniliğin bir temelidir. Bu kadar insani, ahlaki ve vicdani kavram maalesef tarihin birçok döneminde siyasallaştırılmış ve gerçek anlamından koparılmıştır. Çok popüler ve yaygınlaşan kavramların akıbetinden kurtulamayan barış kavramı da talihsiz süreçlerle karşılaşmıştır. Bütün bu olumsuzluklara rağmen o kadar güçlü bir kavram ki hala esrarını ve çekiciliğini korumakta ve insanı kendisine çekebilmektedir.

Barışın özü iyiliktir. Aşağıda görüleceği gibi, etimolojik kökeni iyiliğe dayalı bir kavramdır. Nisa süresi 128. ayet 'Barış iyidir' derken aslında barışın iyilik, doğruluk, iyi amel ve herkesin hayrına olduğunu vurgulamaktadır. İnanç ve ahlak da sürekli iyiliği emreder. Burada ahlakın seküler ya da dini olması arasında herhangi bir fark yoktur.

İnsanın içinde barışın kimyası vardır ve barışçıl kimyamızı dış koşullara esir etmemeliyiz. Özümüz, doğamız, fıtratımız barışa uygun yaratılmıştır, fakat bu barışçıl cevher rasyonel olarak kullanılmadığında ya da çevrenin koşullarına teslim edildiğinde barıştan uzaklaşıp insana acı veren, mutsuzlaştıran olaylara neden olabiliriz. Barıştan uzaklaşmak aslında inançtan ve ahlaktan uzaklaşmakla olur. Bencilliğe kaçmak olur. Ötekinin mutsuzluğunu istemek insani ve ahlaki değildir çünkü.

Barış iki türlüdür: Negatif ve pozitif barış. Negatif barış savaş, ölüm, işkence, çocuk ve kadın istismarı gibi fiziksel şiddetin yokluğudur. Fakat pozitif barış ise toplumda barışçıl ve adil ilişkilerin hakim olmasıdır. Burada da şiddetin yokluğundan bahsedilir, fakat burada şiddet fiziki değil yapısal, sosyo-politik ve ekolojik olmak üzere üç çeşittir. Yapısal şiddet açlık ve fakirlik, sosyo-politik şiddet, ırkçılık, yabancı düşmanlığı, etnik, dini ve ideolojik ayrımcılık ile hoşgörüsüzlük ve son olarak ekolojik şiddet ise çevre kirliliği ve aşırı tüketimi ifade etmektedir. Pozitif barışın olabilmesi için bütün bu şiddet türlerinin ortadan kaldırılması gerekir. Yani adil ve hakka dayalı ilişkiler olmalı. Her türlü korku ve baskıdan beri olunmalıdır.

Barış kavramı Kur'an'da da iki farklı kelime ile anlatılır: Sulh ve selam. Birincisi yani sulh, modern bilimde bahsedilen negatif barışa denk geliyor, selam ise pozitif barışa. Kur'an'da bu iki kelime farklı anlamlar olmak üzere toplamda 320 defa kullanılmıştır. slh ( ح ل ص ) kökünden gelir ve 180 defa kullanılmış. Doğru(luk), uzlaşma, reform, barış, düzeltme, iyileştirme, geliştirme, iyilik, haklı ve yoluna koyma anlamlarında kullanılırken, slm ( م ل س ) kökünden gelir ve 140 defa kullanılmıştır. Teslim etmek, korumak, ödemek, selam vermek, sunmak, barış, merdiven, İslam, güvenli, ödemek, Müslüman, itaatkar, teslim etmek ve teslim olmak anlamlarına geliyor.

Tabi ki barışın kendisi bir amaç değil, bir araçtır. İnsanın mutluluğu,  insanca ve insanlık onuruna yakışır bir hayat için araçtır. Hayattan hoşlanmak, mutlu olmak ve tat almak için barış gereklidir. Barış yoksa insan diğer nimetlerden de haz alamaz, değerini anlayamaz. Yani barış temel bir ihtiyaçtır. Bu nedenle, barış hakkı bir insan hakkıdır. Hem bireyler hem de toplumlar için bu böyledir. Bu nedenle, barış bir uzlaşma hakkı olarak tanımlanır. Yani öznesi hem birey hem de toplumdur. Ve barışçıl bir toplum ancak barışçıl bireylerden oluşabilir. Barışçıl bir birey ise, kendisiyle ve çevresiyle barışık kişilerdir. Maddi ve manevi barışını sağlamış kişilerdir. Sermayesi barıştır, iyiliktir, yardımseverliktir ve insanlıktır.

Hz. İsa'ya bir gün bir topluluk ileri geri sözler eder, kötü sözler söyler ve hakaretler eder. Fakat Hz. İsa (a.s.) bunlara ne kızar, ne de öfkelenir. Aksine güzel ve tatlı sözlerle karşılık verir. Yanındakiler bu duruma şaşırır ve “Niye böyle davranıyorsun?” diye sorarlar. O, “Herkes yanındakini satar” cevabını verir.  Aynen öyle, iyi insanlar iyiliği, barışçıl insanlar barışı satar, söyler ve yazarlar. Bunlar aynı zamanda ahlakın ve inancın gereğidir. Barışın özü ve kimyasıdır.

Barışın Kimyası: İnanç ve Ahlak