Darbecilikle Mücadele Üzerine

Demokratik düzene karşı girişilen 15 Temmuz darbe girişiminin yıl dönümünde medyada çok çeşitli tartışmalar yapılmakta ve bu konuda fikirler beyan edilmektedir. Bu çerçevede, sadece tekil bir olayı analiz etmekten ziyade, genel olarak darbeciliği ortadan kaldırmaya yönelik bir değerlendirme yapmak gerekli ve yararlıdır. Bu nedenle, bu kısa değerlendirmede, darbeciliği önlemede eğitimin ve demokratikleşmenin üzerinde durulacaktır.

Darbe, kavramsal anlamıyla  şiddet kullanılarak, gayr-i meşru ve illegal bir şekilde hükümeti ele geçirmek demektir. Dünyadaki örnekleri incelendiğinde, genellikle silahlı kuvvetler içinde birisinin önderliğinde ya da silahlı kuvvetler kullanılarak yapılmaktadır. Darbe denen eylem, doğrudan demokratik düzeni hedefleyen, toplumsal barışı ortadan kaldıran, insan iradesini hiçe sayan, şiddet ve korku ile yönetmeyi planlayan yasadışı bir girişimdir. Bu nedenle, bütün demokratik düzenlerde anayasal bir suç olarak kabul edilmektedir. Olağanüstü bir dönem olarak da bilinen darbeler sürecinde hak ihlalleri, insan onurunun çiğnenmesi, hukuksuzluklar ve adaletsizlikler boyutuyla da aslında bir terör rejimidir. Zira korkuyla ve şiddetle yönetir, insanı ve iradesini hiçe sayar.

Yerleşmiş hukukun üstünlüğünün uygulandığı demokrasilerde darbe yapmak pek mümkün değildir. Zira, bu tür ülkelerde çeşitli önlemler alınmaktadır. En önemlisi de darbecilik zihniyetini ortadan kaldırmaya yönelik önlemler almalıdır. Bu çerçevede, her toplumun kendine göre yöntemleri vardır, fakat demokratik toplumlarda darbeciliği önlemenin en önemli mekanizmaları üzerinde düşünüldüğünde iki temel özellik göze çarpmaktadır. Birincisi, insanları kendi hakları ve başkalarının hak ve özgürlükleri konusunda bilinçlendirmektir. Yani insan hakları ve barış eğitimidir. Haklarını bilen bireyler kendi haklarının ihlal edilmesine karşı çıkacağı gibi, başkasının  haklarına saygı gösterme konusunda da hassasiyet kazanır. Bu anlamda, bilmek ve bilgi son derece önemlidir. Erzurumlu İbrahim Hakkı bu konuda çok önemli bir noktaya temas etmektedir. Farzdan önce farz, farz içinde farz ve farzdan sonra farz vardır, der. Burada birincisi üzerinde durulacaktır. Zira bu bütün sosyal, siyasal ve kültürel hayatımız için önemli bir ilke sunmaktadır.

Bütün farzlardan önce bir farz vardır der. O da bilgidir. Ne yapacaksan, ne söyleyeceksen, ne uygulayacaksan öncelikle onun bilimine ve bilgisine sahip olmalısın. Bilgiye dayanmayan, her girişim katliamdır. Fakat bilgiye dayalı yapılan şeyler erdemdir, hayattır. Darbecilik kötüdür demek de darbe kötü olmuyor. Toplumsal düzeyde önlemi alınmalıdır. Bu konudaki en önemli araçlardan birisi eğitimdir. Tabi ki her türlü eğitim darbeyi önlemez. Eğitimin içeriği de önemlidir. Darbeciliği teşvik eden, meşrulaştıran ve temelini oluşturan eğitim de vardır. O da ideolojik bir eğitimdir. Sorgulamayan, eleştirmeyen, bilimsel olmayan eğitim, darbeciliğe zemin hazırlar. Türkiye'de 70 yıldır çok partili demokrasi olmasına karşın, darbeciliğin bu kadar yaygın olmasının temelinde ideolojik eğitim sistemi yatmaktadır. Bu nedenle, ideolojik olmayan, eleştirel, bilimsel, evrensel ve katılımcı bir eğitim şarttır. 

Darbeciliği önlemede önemli ikinci mekanizma ise, adalettir. Bir toplumda, demokrasi ve insan hakları yoksa adalet de olmaz. Adalet yoksa bir toplumda barış da olmaz. Adalet ve barışın olmadığı bir toplumda kaos olur, şiddet olur, terör olur. Orada insanın değeri ve insanlık değerleri ya çok zayıflar ya da ortadan kalkar. Adaletin gücü kaybolur, gücün adaleti ortaya çıkar. Bu da, başta darbecilik olmak üzere, her türlü illegal ve ahlaksızlığa zemin hazırlar. Bu nedenle, bir toplumdan darbecilik zihniyetini ortadan kaldırmanın önemli yolarından birisi, daha çok demokrasi ve daha çok insan haklarıdır.

Sonuç olarak, demokratik toplumsal düzene yönelik bir tehdit olan darbecilik ancak darbecilik zihniyetini ortadan kaldırmakla önlenebilir. Bunun için öncelikle, evrensel, bilimsel, eleştirel, katılımcı bir eğitime ve aynı zamanda, daha çok demokrasi ve daha çok insan hakları sağlanmalıdır. Bunun dışındaki önlemler geçici ve pansuman niteliğindedir. X'e darbeciliğin yollarını kapatırken, Y ve Z'ye yeni yollar açar.  

Darbecilikle Mücadele Üzerine