Eşeğin Özgürlüğü

- Eşeğin özgürlüğü mü olurmuş?

- Neden olmasın!

Eşek mi özgürlükle, özgürlük mü eşekle değer kazanır? Bu yazıda -en azında- özgürlüğün eşekle değer kazandığını anlayabiliyoruz. Başlık sadece özgürlük olsaydı, birçok kişinin dikkatini çekmeyebilirdi, fakat eşeğin özgürlüğü olunca.

Eşek ve özgürlük gibi iki kavram yan yana durunca çok mu acayip, ilginç ya da zıt duruyor gerçekten? Neden?

- Sadece eşekler değil,  eşşek dediğimiz kişiler de özgürlük gibi kutsal bir değeri hak etmiyor algısı olduğu için olabilir mi?

İnsan ahlaken ve vicdanen diğer insanları kendisiyle eşit gördüğü için onlara saygı duyar ve onlara değer verir. Fakat algı operasyoncuları bu saygıyı ve değeri ortadan kaldırmak için "öteki"leri insandışılaştırır. Yani onları insan dışı ve genellikle iğrenilen ya da zararlı bir varlıkla genellikle bir hayvanla özdeşleştirir. Bu sayede, ahlaken ve vicdanen kabul edilen eşitliği bozmuş olur. Sonuçta, psikolojik olarak o kişilere yapılacak insanlık dışı muameleyi meşrulaştırmış olur. Yani insanların bilinçaltına öteki olarak gösterilenlerin insan olmadığı ve dolayısıyla onlara yapılacak insanlık dışı muamelelerin de kötü bir şey olmadığı algısını oluşturur. İşkencecilerin nasıl bir eğitimden geçtiğini düşünüyorsunuz!

Hotel Rwanda filminde Hutular'ın Tutsileri "hamam böceği" diye tanımlaması, ya da sıkça duyduğumuz "onlar insan değil" şeklindeki tanımlamalar, hatta "insan hakları insanlar içindir" gibi cümlelerin temel amacı "öteki"ni insandışılaştırmadır. Vicdanımızı ve ahlakımızı hapsetme girişimidir.

Taaa Rwanda'ya gitmeye gerek yok. Bizden bir örnek verelim. Hepimizin aşina olduğu bir örnek. Nisan ayı gelince malum bazı çevrelerde bir Ermeni sendromu depreşir. Sözde Ermeni soykırımı(!) ile ilgili algı operasyonları yapılır. Bir arkadaşım anlatmıştı. Yine sözde Ermeni soykırım haftasında öğrencileri resmi algılarla aydınlatması için bir ilköğretime davet edilmiş. O da gitmiş ve fakat ahlaki ve insani bir sunum yapmış. 6. sınıf öğrencisi olduğu tahmin edilen bir öğrenci söz alır ve "öğretmenim! Ermeniler de bizim gibi insan mı?" diye sorar. Muhtemelen bu çocuğa o zamana kadar Ermeniler insandışılaştırılarak öğretildiğinden, çocuk ancak o konferansta Ermenilerin insan olabileceğini düşünmeye başlamış olabilir.

Algılarımız (aslında ezberlerimiz hatta önyargılarımız) bazen ( aslında çoğunlukla) aklımızı, irademizi ve özgür düşüncemizi hatta ahlakımızı ve vicdanımızı esir alabiliyor.

Bize öğretilen bazı şeyleri hiç sorgulamayız, sorgulama ihtiyacı da duymayız. Çünkü öyle düşünmek hatta düşünmeden onu kabul etmek bir alışkanlık halini almıştır. "Sigara içtiğiniz için teşekkürler" filmi, tam da bunu sorgulatıyor insana. Her yerde "sigara içmediğiniz için teşekkürler" yazılıdır. Onu öylece kabul ederiz, fakat niçin diye sorma zahmetinde bulunmayız. Tabi bunun gibi sayısız zararlı ya da zararsız ezberlerimiz vardır.

Ezberlerimiz yeri gelir azılı bir zalimi sevimli bir mağdur olarak gösterebilir. Hatta seri bir katili, ya da acımasız bir diktatörü hümanist ve yardımsever bir insan yapabilir. Ahlaken karşı çıkabileceğimiz birçok durumu sorgulamadığımız için kabullenebilir, hatta onların amansız bir savunucusu olabiliriz. Neden?

(Özgür) düşün(e)mediğimiz için olabilir mi? Algılarımız, ezberlerimiz, önyargılarımız, aklımızı, vicdanımızı ve hatta ahlakımızı esir aldığı için olabilir mi? Bazı şeyleri peşinen kabul ettiğimiz, o kabulleri alışkanlık haline getirdiğimiz için olabilir mi?

Özgürlükler de insan hakları da amaç değil aslında, amaç insanın, insanlık onuruna yakışır bir hayat sürmesidir. Kısacası, insanın mutlu olmasıdır.

Eşeğin özgürlüğünden buraya nasıl mı geldik? George Orwell'in Hayvan Çiftliğindeki emektar, bilge ve çalışkan beygiri düşünün. Özgürlüğü için çarpıştı, özgürlüğü için çalıştı, hatta çok da bilgiliydi... Fakat (özgür) düşün(e)mediği için, çiftliğin yeni efendileri olan domuzların algı operasyonlarına maruz kaldığı için, sorgulamadığı için, son nefesini hastane yerine kasapta almıştı.

Eşeğin Özgürlüğü