Trump'ın Seyahat Yasağı ve Uluslararası Hukuk

ABD'nin yeni Başkanı Donald Trump seçim kampanyası döneminde olduğu gibi, başkanlığının ilk dönemlerinde de uluslararası kamuoyunda tartışılmaya devam ediyor. Sıradışı, aykırı ve tartışmalı düşünce ve uygulamalarıyla hem içeriden hem de dışarıdan büyük eleştiriler alıyor, fakat bunları pek de önemsemiyor gibi davranıyor. Son olarak çıkardığı Başkanlık Kararnamesiyle yedi Müslüman ülkenin, İran, Irak, Suriye, Libya, Somali, Sudan ve Yemen vatandaşlarının ABD'ye girişlerini geçici olarak yasakladı. Bu yasağın siyasi, hukuki, insan hakları ve uluslararası barış ve istikrar gibi pek çok boyutuyla tartışılması gerekir.

Öncelikle yasağın mahiyetine bakmakta fayda var. Yasak içinde hem etnik hem de dini ayrımcılık barındırıyor. Yine yasak temel bir insan hakkı olan seyahat hakkını ve aynı şekilde iltica hakkını ihlal ediyor. Bütün bunlar, ABD'nin uluslararası hukuk çerçevesinde verdiği sözler, yüklendiği hukuki sorumluluklar ve beyanlara aykırılık teşkil ediyor.

Söz konusu yasağın ABD'li yargıçlar tarafından askıya alınmış olması, onun ABD hukukuna aykırı olduğunun da bir göstergesidir.

Uluslararası Hukukta ise durum çok daha nettir. Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi'nin (EİHB) 14. Maddesi ve Amerika İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) 22. Maddesinin 7. fıkrası ilticayı temel bir insan hakkı olarak tanımlamaktadır. Bu iki uluslararası insan hakları hukuku düzenlemesinin açık ve net olarak ayrımcılığı reddettiği ayrıca bir gerçektir. ABD bu iki uluslararası belgeyi onaylamış ve onlara taraf olmuştur. Yani bu belgelere uymakla yükümlüdür. Dolayısıyla, söz konusu başkanlık kararı uluslararası insan hakları hukukuna aykırıdır ve açık bir insan hakkı ihlalidir.

Diğer önemli bir boyut ise, uluslararası hukuktur. Günümüzün süper gücü olması hasebiyle uluslararası barış, güvenlik ve istikradan sorumlu olan, bunları sağlamakla ahlaken ve BM Şartı gereği hukuken de yükümlü olan ABD, bu kararıyla küresel barış ve istikrara da ciddi bir darbe vurmuştur. Savaştan, baskı ve zulümden kaçan insanlara kapıları kapatmak, dünya barışına, güvenliğine ve istikrarına hizmet etmez aksine zarar verir. Dolayısıyla, dünya düzeninden sorumlu bir aktörün böyle bir karar alması uluslararası hukuk ve teamülleri açısından kabul edilemez bir durumdur.

Son olarak, bu kararın Türkiye'ye yansımaları da olacaktır. Yasağın geldiği ülkelerin üçü Türkiye'nin komşusu ve devam eden savaşlar, baskı ve zulümler, anti-demokratik yönetim ve ayrımcılıklar yüzünden maalesef dünya ortalamasının üzerinde göç vermektedirler. Bu göçlerin ilk adresi Türkiye'dir. Dolayısıyla, bu insanlar Türkiye'ye sığınmacı (geçici bir statüde) olarak gelebilmektedir. Türkiye Mültecilerin Hukuki Statülerine İlişkin Cenevre Sözleşmesi'ne coğrafi sınırlama getirdiğinden (Sadece Avrupa'dan gelen insanlar Türkiye'de mülteci olabilmektedir. Dünyanın diğer bölgelerinden gelenler, sığınmacı olabilirler fakat mülteci statüsünü kazanamazlar), bu ülkelerden gelenler uluslararası hukukta ve insan hakları hukukunda temel bir hak olan iltica hakkından yararlanamazlar (Türkiye'nin bu çekinceyi kaldırarak gerekli şartları taşıyanlara iltica hakkı tanıması gerektiğini insan hakları örgütleri tarafından sürekli dillendirilmektedir). Bu nedenle, Türkiye'de sığınmacı konumundaki bu insanlar öncelikle Avrupa ve ABD'ye iltica için Türkiye'yi bir geçiş güzergahı olarak kullanırlar. ABD'nin kapıyı kapatması, bu insanların Türkiye'de daha da uzun zaman kalmasına neden olacaktır. Bu da, doğal olarak Türkiye'nin sığınmacı politikalarına yansıyacaktır.

Özetle, Trump'ın temel bir insan hakkı olarak kabul edilen seyahat ve iltica hakkını kısıtlayan ve etnik ve dini ayrımcılık içeren bu kararı, bir insan hakkı ihlalidir ve uluslararası hukuk ile insan hakları hukukuna aykırıdır. Trump'ın insan hakları diye bir derdi olmayabilir, fakat dünyanın ve ahlaki ve insani sorumluluklarının bilincinde olan çoğu Amerikalının böyle bir derdi var. Bu nedenle, bu karar ölü doğmuş bir karardır.  

Trump'ın Seyahat Yasağı ve Uluslararası Hukuk