Türkiye ekonomisinin 2023 yılı özeti... Neler yaşandı?

KEMAL ÖZKURT

Türkiye ekonomisi için 2023 yılı genel seçimlerin gölgesinde, yüksek enflasyon, yeni yönetim ve sıkılaştırma politikaları içinde bir hayli hareketli geçti...

Türkiye 2023’e AK Parti iktidarında, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yönetiminde girdi. Dönemin Hazine ve Maliye Bakanlığı görevini Nureddin Nebati yürütürken, Merkez Bankası Başkanlığını ise Prof.Dr. Şahap Kavcıoğlu üstlendi. 2023 yılının Ocak ayında Türkiye’nin 12 aylık ortalama enflasyon rakamı yüzde 72,45, Para Politikaları Faizi ise yüzde 9 olarak açıklanmıştı. Ocak ayının ilk gününde ise Dolar 18,7 TL, Euro 19,98 TL olarak işlem görmüştü. Türkiye’nin mayıs ayında yapılacak genel seçimler öncesi ekonomik durumu pek de iyi denebilecek durumda değildi.

EKONOMİDE SIKILAŞTIRMA POLİTİKALARI

Türkiye ekonomisinde yaşanan belirsizliklerin gölgesinde 2023 Mayıs ayında yapılan seçimlere girdi. İkinci turda sonuca ulaşan seçimlerden AK Parti iktidardaki yoluna devam etti. Seçimlerin ardından 9 Haziran’da yeni Cumhurbaşkanı Kabinesi üyeleri belirlendi. Hazine ve Maliye Bakanlığı Mehmet Şimşek getirilirken, Merkez Bankası Başkanı ise Dr. Hafize Gaye Erkan oldu. Şimşek’in görevi devralmasının ardından yaptığı ilk açıklamalarda ekonomide rasyonel zemine dönme vurgusu yaparken sıkılaştırma politikaları da uygulanmaya başlandı. 2021 son çeyrekten 2023 haziran ayına kadar denenen Türkiye Ekonomi Modeli 2023 seçimlerinin ardından terk edildi. Düşük faizli krediler, gevşek para politikası ile rekabetçi kur üzerinden cari fazla verilmesi ve bu yolla enflasyonun düşürülmesi denemesinden sonra üçüncü çeyrekte rasyonel politikalara dönüldü.

YENİ KABİNENİN İLK SINAVI

Yeni kabine ekonomideki ilk sınavını haziran ayında verdi. Yılda iki kere yapılma kararı alınan asgari ücret için tespit komisyonu toplantısı gerçekleşti. Asgari Ücret Tespit Komisyonu, doğrudan 7 milyondan fazla çalışanı, dolaylı olarak ise toplumun tamamını ilgilendiren yeni asgari ücretin 1 Temmuz 2023 itibarıyla brüt 13 bin 414, net 11 bin 402 liraya yükseltildiğini açıkladı.

EKONOMİDE YENİ YOL ‘OVP’

2023 Eylül ayında açıklanan Orta Vadeli Programla birlikte Türkiye ekonomide yeni bir yol izlemek için hazırlandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanan OVP programının içeriği iş dünyası tarafından da olumlu karşılandı. OVP’nin dört temel amacı var. Afet yaralarının sarılması, makro istikrarın sağlanması ve enflasyonun tek haneye inmesi, büyüme ve istihdamın devamı, sosyal adalet. OVP’de üç temel politika aracı olacak. Orta Vadeli Program, bütçe sürecini başlatarak stratejik amaçlar temelinde kamu politikaları ve uygulamalarını şekillendirecek ve kaynak tahsisini bu çerçevede yönlendirecek. Aynı zamanda, kamu ve özel kesim için öngörülebilirliği artıracak bir yol haritası niteliğinde olan bu Program, son yıllarda sosyal ve ekonomik alanda sağlanan gelişmelerin daha sağlam bir zeminde sürdürülmesi suretiyle güven ve istikrara katkıda bulunacak.

TL’YE YÖNELTECEK ADIMLAR

TCMB, bankacılık sistemini TL’yi cazip kılacak şekilde dönüştüren adımlarına devam etti. Bu kapsamda 18 Eylül’de standart TL mevduatın toplam mevduat içindeki payını artırmaya yönelik aylık TL payı artış hedefi, yüzde 2’den yüzde 2,5’e yükseltildi. Kur korumalı hesapların TL mevduat sayıldığı komisyon uygulaması sona erdi, TL’ye geçiş ve yenileme oranları belirleyici oldu. Kredi akışını rahatlatmak üzere ihracat ve KOBİ kredilerinde fatura muafiyet sınırı 50 bin liradan 250 bin liraya çıkarıldı. Uygulama talimatında yapılan değişiklikle TL dönüşümlü kur korumalı hesaplarda asgari faiz zorunluluğu 25 Eylül’de kaldırıldı. Böylece bankaların TL dönüşümlü kur korumalı hesaplara politika faizinin altında faiz verebilmesinin önü açıldı. TCMB, 27 Ekim’de, bankacılık sisteminde TL’nin payını artırmaya yönelik adımlarla birlikte sadeleşme kapsamında ihracat kredileri ve firmaların krediye erişimine yönelik uygulama kolaylıkları getirdi. TL’ye geçişlerin hızlandığını gösteren veriler doğrultusunda gerçek kişiler için daha önce aylık yüzde 2’den yüzde 2,5’e yükseltilen TL payı artış hedefi, aylık yüzde 3,5’e çıkarıldı.

YERLİ OTOMOBİL SATIŞA ÇIKTI

Türkiye’nin ilk yerli ve milli elektrikli otomobili TOGG, Cumhuriyet’in 99. yıl dönümü olan 2022 yılında 29 Ekim’de banttan indirildi ve tüm Türkiye’ye tanıtıldı. Yerli otomobil TOGG’un ilk satışları ise kura ile yapılarak 2023 Şubat ayında gerçekleşti. TOGG’un günlük üretim kapasitesi ekimde 280 adede çıktı. Yıllık banttan inen araç sayısı önümüzdeki yıl 80 bini aşacak. Ayrıca 2024’te sedan model için de düğmeye basılacak.

DOLAR REKOR ÜSTÜNE REKOR KIRDI

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), haziran ayında politika faizini 650 baz puan artırarak yüzde 8,50’den yüzde 15’e çıkardı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 27 ayın ardından 650 baz puanlık faiz artırımı yapması sonrası dolar, tarihinde ilk defa 25 lirayı aşarken, Euro da 27,88 TL’ye kadar yükseldi. Mayıs ayından itibaren yapılan faiz artışlarıyla birlikte yükselen dolar kuru, ağustos ayında 26,40 TL civarında dengelendi. Bankalararası piyasada dola 26,52, Euro ise 28,65 seviyesinde işlem gördü. Ancak bu dengelenme eylül ayında yükselişe geçti. Dolar eylül ayında 27,41 seviyelerine yükselirken Euro 29,08 seviyelerine yükseldi. Kur, ekim ayında da yükselişi sürdürdü. Ekim ayında dolar 28 lira bandını aştı. Kasım ayında 29 seviyeleri zorlanırken aralık ayında 29 lira seviyesinin üzerine çıktı.

BORSA İSTANBUL 2 KERE DEVRE KESTİ

2023 yılında Borsa İstanbul BIST 100 endeksine vatandaşlar yoğun ilgi göstermeye başladı. Borsa İstanbul BIST 100 endeksi ekim ayında devre kesildi. Borsa İstanbul BIST 100 endeksinde yüzde 5 düşüşün ardından devre kesici devreye girdi. İşlemler birkaç saat aradan sonra başladı. Borsa İstanbul AŞ, Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi’nin devreye girmesiyle pay piyasasındaki tüm sıralarda işlemlerin geçici olarak durdurulduğunu duyurdu. BIST 100 endeksindeki kayıpların yüzde 7’yi aşmasıyla Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi’nin çalıştığını ve pay piyasasındaki tüm sıralarda işlemlerin geçici olarak 2. kez durdurulduğunu duyurdu.

ASGARİ ÜCRET 17 BİN 2 TL OLDU

2023 yılının son ayında ise tüm gözler asgari ücrette belirlenecek yeni rakama çevrildi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, yeni yılda geçerli olacak asgari ücreti açıkladı. 1 Ocak 2024’ten itibaren asgari ücret yüzde 49 zamla 17 bin 2 liraya çıkacak. Yıl boyunca geçerli olacak bu rakamın 700 lirası asgari ücret desteği olarak belirlendi.