CHP’nin kurultay davasıyla gündeme gelen “mutlak butlan” nedir, ne anlama geliyor?

CHP’de kurultay sonrası sular durulmuyor. Eski Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu’nun, kurultay sürecine ilişkin “mutlak butlan” kararı çıkması durumunda partiye geri döneceğini açıklaması, siyasi kulisleri hareketlendirdi. CHP Genel Başkanı Özgür Özel ise bu çıkışa “Görevi kabul etmek tarihi hata olur” diyerek sert bir yanıt verdi. Tüm gözler yeniden bu hukuk terimine çevrildi. Peki, gündemin merkezine oturan mutlak butlan nedir, ne anlama gelir?

MUTLAK BUTLAN NEDİR?

Mutlak butlan, bir hukuki işlemin baştan sona yasalara aykırı olması nedeniyle geçersiz sayılması halidir. Böyle işlemler, hukukta hiç gerçekleşmemiş gibi kabul edilir ve baştan itibaren hüküm taşımaz. Bu durum, genellikle kamu düzenine zarar veren, ahlaka ters düşen, imkânsız olan ya da tarafların yasal ehliyete sahip olmaması gibi sebeplerle ortaya çıkar.

NİSPİ BUTLAN NEDİR?

Nisbi butlan, hukuki işlemin belirli nedenlerle geçersiz sayılması anlamına gelir ancak bu geçersizlik sadece ilgili tarafların talebiyle gündeme gelir. Mutlak butlana kıyasla daha hafif olan bu durum, genellikle sözleşme taraflarından birini korumak amacıyla uygulanır. Nisbi butlan halinde işlem baştan geçersiz sayılır ancak bu geçersizlik, sadece ilgili tarafın itirazıyla geçerlilik kazanır ya da iptal kararı çıkarılır. Mahkemeler bu tür geçersizliği kendiliğinden dikkate almaz. Nisbi butlan en çok hata, hile ve tehdit gibi durumlarda ortaya çıkar.

MUTLAK BUTLAN SEBEPLERİ NELERDİR?

Türk hukuk sisteminde bazı hukuki işlemler, doğrudan geçersiz sayılır ve hiçbir şekilde hüküm doğurmaz. Bu tür işlemler “mutlak butlan” kapsamında değerlendirilir. İşte mutlak butlan sayılan başlıca durumlar:
•    Yasaya Aykırılık: Bir işlemin açıkça kanun hükümlerine ters düşmesi (örneğin, kumar borcu için yapılan bir sözleşme) geçersizlik nedenidir.
•    Genel Ahlakla Çelişme: Ahlaki değerlere aykırı içerikteki anlaşmalar (örneğin, yasadışı faaliyetlere dayalı sözleşmeler) geçerli kabul edilmez.
•    Kamu Düzenini Zedeleme: Toplumun huzur ve düzenini tehdit eden işlemler geçersiz sayılır.
•    İmkânsız Konu: Fiilen gerçekleşmesi mümkün olmayan bir hususu konu alan işlemler geçersizdir.
•    Ehliyetsizlik: Hukuki işlemde bulunan kişinin tam ehliyetsiz olması (örneğin, ayırt etme yetisi olmayan bir kişinin imzası) mutlak butlan nedenidir.