İhtişamlarını koruyorlar

Asırlar boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan İstanbul’un hemen hemen her köşesine kadın emeğinin sindiği görülüyor. Tarihi yarımada başta olmak üzere kentin birçok sokağında yer alan sebiller, hastaneler, mescitler, camiler, külliyeler, türbeler, çeşmeler ve hamamlar sevgiyi ve şefkati sarmalayan Osmanlı kadınlarının şehirli ve önce insan olma bilincini hissettiriyor. İstanbul’da, birer tarihi anıt eser olarak tanımlanan, kimisi koruma altında tutularak sergilenen, kimisi de fonksiyonel olarak halen kullanılmaya devam edilen bu tarihi eserlerden 300 civarında bulunuyor. Osmanlı döneminde kadınların gizliden gizliye yarışına sahne olan İstanbul, Hürrem Sultan, Haseki Sultan, Mihrişah Valide Sultan, Şah Sultan, Bezmialem Valide Sultan, Nur Banu Sultan ve diğerlerinin kendi gelirleriyle yaptırdıkları cami, çeşme, su yolu, sebil, mektep, hastane ve imaret gibi birçok hayır amaçlı yapı ile kuşatıldı.

Kanuni Sultan Süleyman’ın eşi Hürrem Sultan, Osmanlı tarihinde İstanbul ve taşrada en çok imar çalışması yaptıran padişah eşi olarak biliniyor. Kızı Mihrimah Sultan ile damadı Rüstem Paşa’nın İstanbul’da başlattığı imar faaliyetlerine servetler tüketerek katılan Hürrem Sultan, Haseki Darüşşifası, Çifte Hamam ve Medresesi, Eğrikapı’daki medrese yaptırdığı hayırlar arasında bulunuyor. Hürrem Sultan’ın hem halk hem de saraylı kadınlar için Mimar Sinan’a inşa ettirdiği Haseki Hastanesi ve Külliyesi, dünyanın ilk kadın hastanesi. Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah Sultan yaptırdığı hayır eserleriyle en çok tanınan simalardan. Mihrimah Sultan, Edirnekapı ve Üsküdar’da iki külliye inşa ettirdi. Edirnekapı’da 1560 yılında Mimar Sinan’a inşa ettirdiği Mihrimah Sultan Külliyesi, cami, medrese, çifte hamam, çarşı, türbe ve sıbyan mektebinden oluşuyordu. Üsküdar’daki külliyeyi de 1547-1548 yıllarında Mimar Sinan’a yaptırdı. Cami, medrese, sıbyan mektebi, han, imaret ve kervansaray yapılarından oluşan külliye, Üsküdar İskele Meydanı’nda kıyıya çok yakın bir set üzerinde inşa edildi.

Beylerbeyi Sarayı ve Esma Sultan Yalısı gibi muhteşem yalı ve sarayları da ilk yaptıran Osmanlı kadınları oldu. Çok zengin saraylı kadınlardan biri olan Hatice Turhan Sultan, günümüzde turizmin cazibe merkezlerinden biri olan Mısır Çarşısı ile Yeni Cami’yi inşa ettirdi. Kurduğu vakıf ile Mısır Çarşısı’ndan elde edilen gelir, bugünkü İstanbul Üniversitesi’ne bırakıldı. Hatice Turhan Sultan böylece öğretmenlere ödenecek ücretlerden, bakım masraflarına kadar üniversitenin tüm harcamaları için kaynak oluşturdu.

ŞAHSİ SERVETLERİYLE YAPTIRDILAR

Sanat tarihçisi Süleyman Faruk Göncüoğlu, yaptığı açıklamada, özellikle kadınlar tarafından kadınlar için yaptırılmış ve vakfedilmiş hastanelerin, medeniyetin önemli bir parçası ve dünya tarihindeki ilk örnekleri olduğunu belirtti. Bu tür uygulamaların Batı dünyasında ancak yüzyıllar sonra görülebildiğini, bu nedenle İstanbul ve dünya kadın tarihi açısından önem arz ettiğini anlatan Göncüoğlu, “Altı çizilmesi gereken nokta şudur; valide sultanlar başta olmak üzere saray mensubu kadınlar sahip oldukları şahsi servetlerini kullanarak bu hayır eserlerini yaptırmışlardır. Sıradan kadınlar da kişisel mal varlıklarını özgürce kullanabiliyor, ister vakıf ister ticaret yapmak için sarf ediyorlardı” dedi. AA

Haber Merkezi