İşçinin ve Emekçinin günü 1 Mayıs

KEMAL ÖZKURT

Dünyada ve ülkemizde her yıl kutlanan 1 Mayıs İşçi ve Emekçi Bayramı'nın yaklaşmasıyla birlikte vatandaşlar bugünün anlam ve önemini merak ediyor. Emekçiler, Türkiye'nin dört bir yanından bir araya gelerek haklarının yenilmemesi ve kendilerinin bu düzenin en önemli parçası olduklarını hatırlatmak adında yürüyüşler düzenleyerek sloganlar atmaktadır. Peki 1 Mayıs nasıl ortaya çıktı? İlk olarak kimler tarafından kutlandı?

1 MAYIS'IN ÖNEMİ
1 Mayıs’ta hem kutlamalar yapılır hem de çalışanların talep ve sorunlarının dile getirildiği bir gündür. Emekçilere ve işçilere ithaf edilen bu bayram; haksızlıklarla mücadele, dayanışma ve birlik gibi amaçlarla anılır. 27 Nisan 2009 yılında yapılan düzenleme ile birlikte bu özel gün resmî gazetede yürürlüğe girerek resmî tatil ilan edilmiştir. Bu özel günde sendikaların temsilcileri çeşitli etkinlikler ile işçilerin haklarını dile getirir, kutlama amacıyla çevrim içi platformlarda farklı düzenlemeler yapılır.

1 MAYIS NASIL ORTAYA ÇIKTI?
İlk olarak Avustralya'nın Melbourne kentinde 1856 yılında taş ve inşaat işçileri günde 8 saatlik iş gününü protesto etmek için Melbourne Üniversitesi'nden Parlamento Evi'ne kadar bir yürüyüş düzenlediler. Ardından 1886 yılında başta tekstil olmak üzere birçok sektörün merkezi olan Chicago'da işçiler, uzun çalışma saatleri ve izin günlerinin az olmasından dolayı eylem yaptı. Yarım milyon işçinin katıldığı gösteriler gazeteler tarafından manşetlere taşındı. 14 Temmuz-21 Temmuz 1889'da toplanan İkinci Enternasyonal'de Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm dünyada "Birlik, mücadele ve dayanışma günü " olarak kutlanmasına karar verildi. Böylece ikinci gösteri 1890 yılında yapılabildi.

TÜRKİYE'DE 1 MAYIS
1 Mayıs kutlamaları ABD ve Avrupa'dan sonra Türkiye'de de kutlanmaya başladı. İlk olarak Osmanlı'da 1911'de Selanik'teki tütün, pamuk ve liman işçilerince kutlandı. İstanbul'daki ilk kutlama ise 1912 yılında yapıldı. Osmanlı'nın ardından, Cumhuriyet döneminde Sovyetler Birliği ile dostluk ilişkisi çerçevesinde 1 Mayıs 1922'de Ankara'da İşçi Bayramı olarak kutlandı. Resmi olarak kutlanması ise ilk kez 1 Mayıs 1923 yılında oldu. 12 Eylül askeri darbesinin ardından 1 Mayıs, bayram olmaktan çıkarıldı ve kutlanması yasaklandı. Darbecilerin resmî tatil olmaktan çıkardığı 1 Mayıs, yıllar sonra 2009'da "Emek ve Dayanışma Günü" adıyla tekrar resmî tatil ilan edilerek, coşkuyla kutlanmaya başlandı.

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE 1 MAYIS OLAYLARI
Büyük olaylara sahne olan 1 Mayıs kutlamalarının günümüzdeki yankıları ise halen devam ediyor. Taksim Meydanı'nda 1977'de düzenlenen 1 Mayıs programında, DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in konuşması sırasında meydandakilere ateş açılması sonucu 37 kişi yaşamını yitirirdi, yüzlerce kişi yaralandı. Yine Türkiye'de 1996 yılında İstanbul Kadıköy'de düzenlenen gösteriler sırasında çıkan olaylarda 3 kişi hayatını kaybetti. ABD'de ise 1886'da Louisville, Kentucky’de başlayan işçi grevleri sonucu 4 Mayıs'ta yine aynı şehirdeki Haymarket Alanında olay meydana geldi . 4 Mayıs günü polislerin bulunduğu yerde bomba patladı, 6 polis hayatını kaybetti. Bunun üzerine güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu 6 işçi hayatını kaybetti. Olaylardan sorumlu tutulan 4 işçi lideri idam edildi, yüzlerce işçi tutuklandı.