Mültecilere uzatılan yardım eli

SULTAN GÜMÜŞ / ÖZEL RÖPORTAJ
‘Bizim öğrencilerimiz üniversitelere sınavla girebiliyorken, Suriyeliler neden sınavsız giriyor?’, ‘Suriyeli öğrenciler üniversitelerden geri ödemesiz burs alıyor’, ‘Bayramda ülkelerine gidebiliyorlarsa neden tamamen geri dönmüyorlar?’, ‘Her yerde Arapça tabelalar var. Ülkemizi Suriye’ye çevirdiler’ sözlerini birçok kez duymuşsunuzdur. Ancak hepsinden önce Türkiyeli vatandaşları ayaklandıran, onları öfkeye düşüren başka bir sorun sürekli duyulmaya başlandı. Yanlış bilinen konu ise Suriyeli mültecilere her ay cüzi miktarda para yatırılması. Evet, onların kendilerine ait birer kartları var, fakat hiçbir şey sanıldığı gibi değil. Suriyeli mültecilere yönelik ‘doğru bilinen yanlışları’ daha öncesinde de aktarmıştık. WFP-BM Dünya Gıda Programı ve İletişim Müdürü Didem Akan, Yabancılara Yönelik Sosyal Uyum Yardım Programı’ndan (SUY), programın işleyişinden ve hedeflerinden bahsederek birçok konuya açıklık getirmek istedi. Akan, program aracılığıyla yapılan yardımlar ile Türkiye’de yaşayan en muhtaç durumdaki yaklaşık 1,5 milyon mülteciye, hanedeki her birey için 120 lira yüklenmiş banka kartı aracılığıyla aylık yardım sağlandığını vurguladı.
Öncelikle okurlarımıza programın ne olduğuna dair bilgiler verir misiniz? SUY nedir?
SUY, Türkiye’de yaşayan en muhtaç durumdaki yaklaşık bir buçuk milyon mülteciye banka kartı aracılığıyla aylık yardım sağlayan çok amaçlı bir nakit transferi programıdır. Yardım alanlar; kira, faturalar, yiyecek ve ilaç gibi temel ihtiyaçlarını nasıl karşılayacaklarına kendileri karar vermektedirler. Bugüne kadar ki en büyük AB insani yardım programı olan SUY, 3 milyar avro tutarındaki Türkiye’deki Mülteciler İçin Mali Yardım Aracı’nın bir parçasıdır. Aralık 2016’da başlatılan program, AB’nin 1 milyar avroluk katkısı ile 2019 yılının başına kadar fonlanmıştır.
KRİZ DURUMLARINA KARŞI!
SUY Programı ile hedeflenenler nedir?
Muhtaç durumdaki mültecilerin temel ihtiyaçlarını karşılamasına yardım etme; ailelerin, çocuklarını okul yerine çalışmaya gönderme gibi baş etme stratejilerine başvurma oranlarını düşürme; hanelerin borcunu azaltma ve ailelerin bağımsızlıklarını ve maddi durumlarının kontrolün yeniden kazanmalarına yardımcı olma; Kriz durumlarına karşı ulusal müdahale kapasitesini iyileştirme.
Programdan kimlerin ardım alması sağlanıyor?
Türkiye’de uluslararası koruma veya geçici koruma altında yaşayan kayıtlı aileler SUY Programı’na başvurabilirler. SUY Programı; geniş aileler, yaşlılar, tek başına yaşayan kadınlar, tek ebeveynli haneler ve engelliler gibi en çok ihtiyaç içinde olan başvuru sahiplerini seçmektedir. Geçerli bir çalışma izni ile istihdam edilenler veya Türkiye’de kayıtlı mal varlığı olanlar yardım almaya hak sahibi değildirler.
Peki, şimdiye kadar neler başarıldı?
SUY Programı’nın Eylül 2016’da duyurulmasının ardından program kısa süre içerisinde ülke çapında uygulanmaya başlanmıştır ve söyleyeceğim başarılara imza atılmıştır: Ekim 2016’da programın pilot uygulaması yapılmıştır. Kasım 2016’da ise program ülke çapında uygulanmaya başlanmıştır. Eylül 2018 itibariyle 1.42 milyon kişiye yardım sağlanmıştır. Ölçek ekonomisi etkisinden faydalanamayan küçük hanelere destek olmak için Ağustos 2017’de düzenli ek ödemelere başlanmıştır. Bir kişinin sürekli bakımına ihtiyaç duyan ağır engelli bireyler için Ağustos 2018’de aylık ek ödemelere başlanmıştır. Etkilenen nüfusa karşı hesap verebilirlik en kapsamlı şekilde sağlanmıştır: 2.5 milyon bilgi SMS’i gönderilmiş, Türk Kızılay Çağrı Merkezine 750 bin soru/şikayet çağrısı alınmış ve 75 bin Facebook takipçisine ulaşılmıştır. UNICEF Eğitim için Şartlı Eğitim Yardımı (ŞEY) Programı ile koordinasyon kurulmuştur. Dünya Gıda Programı’nın (WFP), SUY Programı’nın yardım sağlanan bireylere etkisinin ne olduğuna ilişkin yaptığı tahminler ve ölçümler söyleyeceğim sonuçları ortaya koymuştur: Yapılan tahminler SUY yararlanıcılarının yoksulluk oranlarının programdan faydalanmaya başladıktan sonra yüzde 90’dan yüzde 60’a düşeceğini öngörmektedir. İzleme çalışmaları programdan faydalanmaya başladıktan sonra SUY yararlanıcıları arasında gıda güvenliğinin oldukça arttığını, borç miktarının ve geçim kaynakları odaklı baş etme stratejilerine başvurma sıklığının azaldığını göstermektedir. Ancak, Eylül 2018 bulguları Aralık 2017 bulgularıyla karşılaştırıldığında genel durumun az da olsa kötüye gittiği görülmektedir. Bu sonucun çıkmasına etki eden başka sebepler olabileceği gibi esas sebep enflasyon oranının hızla artması ve Türk Lirasının devalüasyona uğramasıdır. Sonuç olarak hem Türklerin hem de sığınmacıların alım gücü azalmaktadır.



HER AY 120 TL
Program nasıl işliyor? Biraz bahsedebilir misiniz?
Yardıma hak kazanan her haneye banka kartı gibi bir kart verilir. Bu banka kartına, hanedeki her birey için her ay 120 TL yüklenir. Aynı zamanda dönemsel ‘ek ödemeler’ yapılır. Ağır engelli yararlanıcılar ise aylık 600 TL’lik bir ek ödeme alır. Banka kartı, ATM’lerden para çekmek veya mağazalarda ödeme yapmak için kullanılabilir.
Başka ne gibi destekler sağlanıyor?
Türk hükümeti; diğer tüm ülkelere kıyasla çok daha fazla mülteciye ev sahipliği yapmakta ve onlara sağlık, eğitim, kamplarda konaklama gibi hizmetler sunmaktadır. WFP’nin kamplarda yaşayan ailelere sunduğu gıda yardımı, UNICEF’in SUY kartını kullanarak yaptığı eğitim için şartlı nakit transferi, dil eğitimi, mesleki eğitim ve daha fazlasının dahil olduğu Bölgesel Mülteci ve Dayanıklılık Planı aracılığıyla devletin sağladığı yardımlar desteklenmektedir. Plan, ihtiyaç içinde olanlara azami düzeyde yardım etmek için yapılan müdahalelerin koordinasyonunu sağlamaktadır.
Neden çok amaçlı nakit?
Nakit para; kişilere, ailelerinin önceliklerini ve ihtiyaçlarını belli bir bağımsızlık ve seçim özgürlüğü çerçevesinde karşılama olanağı sağlar. Yardım alan kadınların yüzde 75.4’ü nakit paranın nasıl kullanılacağıyla ilgili çoğu kararda söz sahibidir. Türkiye’de piyasalar iyi işlediği için çok amaçlı nakit yardımı yararlanıcılarının az miktardaki paralarını en iyi şekilde kullanmalarına imkan verir. Nakit para, aynı zamanda, maliyet etkin bir yardım türüdür. SUY fonlarının en az yüzde 85’i ihtiyaç içinde olanların eline ulaşmaktadır. Ayrıca, nakit para kullanımı harcandığı yerel ekonomiyi desteklemektedir.



GELECEK İÇİN BİR PLAN
Programda kim ne yapar?
Daha önce eşi görülmemiş bir yaklaşımda WFP ve Türk Kızılay, SUY Programını Ankara’da yerleşik olan Ortak Yönetim Birimi (JMC) üzerinden müşterek olarak yürütmektedirler. WFP, izleme ve teknik destek sunmakta ve Türkiye’deki Temel İhtiyaç yardımının koordinasyonunda kilit bir rol oynamaktadır. Türk Kızılay; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve SUY başvurularını alan sosyal yardımlaşma merkezleri ile birlikte çalışarak programın ülke çapında uygulanmasını yönetmektedir. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM) ile Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (NVİGM), SUY başvurusunun ön şartları olan kimlik kartı çıkartılması ve adres kaydı yapılmasından sorumludurlar. SUY Programı’na fon sağlayan AB kuruluşu ECHO ile Türkiye Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), SUY Programı’nın gözetimini yapan, sorunların çözümünü sağlayan ve programa stratejik açıdan yön veren SUY Yürütme Kuruluna eş başkanlık etmektedirler.
Program sonrasında ne olacak peki?
ECHO, WFP ve Türkiye Devleti birlikte gelecek için bir plan üzerinde çalışmaktadır. SUY Programı, mültecileri uzun vadede destelemek için sürdürülebilir ve ulusal açıdan bütünleşik bir sistem kurmaktadır. SUY Programı’nın özgün yaklaşımından ve ölçeğinden çıkarılan dersler, gelecekte başka bölgelerde yardım programlarının tasarlanmasına yardım olacaktır. SUY Programı, Dünya İnsani Zirvesinde verilen Büyük Anlaşma (Grand Bargain) taahhütlerini hayata geçirmektedir. Bu taahhütlerle, nakit paranın bir yardım aracı olarak daha geniş çaplı kullanılması sağlanır ve ulusal yardım kuruluşlarına destek verilmektedir.
GÜNEŞ GİBİ AYDINLATABİLİYOR
Mülteciler içerisinde en fazla mağduriyeti yaşayan çocuklar ve kadınlar. Bu kapsamda SUY Programı çocukların yaşamlarını nasıl iyileştiriyor?
Türkiye’de halen yaşayan 3.9 milyon mültecilerin neredeyse yarısı çocuktur. Ebeveynleri gibi bu çocuklar da yeni bir hayat kurmak için zorluklara karşı mücadele veriyorlar. Onlar için en sıradan şey bile bulutlu bir günü güneş gibi aydınlatabiliyor. Örneğin Arif dede, SUY kartı sayesinde torununa oyuncak bebek alarak ailedeki herkesin yüzünü güldürdü. Ardından SUY kartını almadan önce Maryam çocuklarına besleyici gıdalarla yemek pişiremiyordu. Şimdi ise süt içmeyi çok seven oğluna süt alabiliyor.
Son olarak neler söylemek istersiniz?
Program aracılığıyla yapılan yardımlar ile Türkiye’de yaşayan en muhtaç durumdaki yaklaşık 1,5 milyon mülteciye, hanedeki her birey için 120 lira yüklenmiş banka kartı aracılığıyla aylık yardım sağlanıyor. Aralık 2016 yılında başlatılan programla, Avrupa Birliği’nin 1 milyar avroluk katkısı ile 20 19 yılının başına kadar fonlandırıldı.