Pandemi sürecinde ‘kayıp, yas ve çocuklar…’

SULTAN GÜMÜŞ
Koronavirüs nedeniyle eşi benzeri görülmemiş zamanlardan geçiyoruz ve herkes normal hayata ya da eski rutine özlem duyuyor. Bununla birlikte bazılarımız Kovid-19 nedeniyle kaybettiği sevdiklerinin yasını tutuyor olabilir. Kayıp ve yas herkes için zor ve karmaşıktır. Ancak belki de ilk kez bir kayıpla karşı karşıya kalan küçük çocuklar için bu durum daha da zordur. Uzman psikolog, en çok satan kitap yazarı, aylık New York Times köşe yazarı ve iki çocuk annesi olan Dr. Lisa Damour, bu zorlu zamanlarda çocuklarımıza her türlü kayıpla başa çıkabilmeleri için nasıl yardımcı olabileceğimizi anlattı. Öncelikle kayıp ve yas arasındaki farkı anlatan Damour, “Kayıp ve yas, yetişkinleri ve çocukları hem yarım kalmış hissettiren hem de çok üzen güçlü psikolojik deneyimlerdir. Kayıp kelimesini bu bağlamda, örneğin salgından önceki yaşamın ritimleri ve rutinleri gibi geri dönmesi mümkün kayıplar hakkında konuşurken kullanabiliriz. Öte yandan yas, sevdiğimiz birinin vefat etmesi gibi daha kalıcı bir durumu betimliyor. Üstelik bu noktada, o kişinin artık gittiğini ve bir daha geri gelmeyeceğini kabul etmek zorunda olduğumuz için, hissedilen psikolojik yük daha farklıdır” dedi.
KAYIP VE YAS…
Dr. Damour’a göre, birçok şey çocuğunuzun kaç yaşında olduğuna bağlı olarak değişebilir. Çocukların yetişkinlerden farklı olarak kayıp ve yas konusunda nasıl hissedebildiğini kaydeden Damour, “Çok küçük yaştaki çocukların hem kayıp hem de yas gibi olayları deneyimlerken kafası karışabilir. 5 yaşın altındaki çocuklar neden okula gitmediklerini ve anne babalarının neden evde kaldığını anlamayabilir. Kayıp söz konusu olduğunda, bu yaştaki çocuklar ölümün ne olduğunu ve bunun kalıcı bir durum olduğunu da anlamayabilirler. Şunu unutmamalıyız. Çok küçük yaştaki çocuklar bir yandan hayatlarındaki ani ve büyük değişikliklerle baş etmeye çalışırken bir yandan da bu değişikliklerin neden meydana geldiğini ve buna neyin sebep olduğunu anlamaya çalışırlar. Bunun ne kadar zor olduğunu kabul etmeliyiz” şeklinde konuştu.
DÜRÜST VE ŞEFFAF OLUN
Her yaştaki çocuğa karşı empati kurulması gerektiğini savunan Damour, şunları ekledi: “Dürüst olun, küçük yaştaki çocuklara karşı özellikle daha net olun. 5 yaşın altındaki çocuklar üstü örtülmemiş, çok net ve basit açıklamalara ihtiyaç duyarlar ve buna hakları da vardır. Çocuğa sadece ‘birini kaybettik’ diyemeyiz çünkü tam olarak ne söylemek istediğimizi anlamayacaklardır. Onun yerine bir yetişkin olarak sıcak ve içten bir şekilde şöyle demek gerekir: ‘Seninle paylaşmam gereken üzücü bir haberim var. Dedeni/Nineni kaybettik. Vücudu artık çalışmayı bıraktı ve bir daha onu göremeyeceğiz.’ Bu kadar doğrudan bir iletişim kurmak ebeveynler için de son derece zor olabilir ancak dürüst ve şeffaf olmak çok önemlidir. Çok sevdiğiniz birinin ölümüyle yüzleşmek tek başına yeterince zorken, tam olarak ne olup bittiğini anlamadıysanız bunu kabullenmek çok daha zor olacaktır.”
ANLAMAKTA ZORLUK YAŞAYABİLİRLER
Arkadaşlarını özlemek her yaştan çocuk için zordur ve gençler şu anda neden sosyalleşemediklerini daha iyi anlayabilir ancak daha küçük yaştaki çocuklar bunu anlamakta zorluk yaşayabilir. Dr. Damour bu noktada kısmi bir çözüm önererek, “Ebeveyn olarak şöyle söyleyebilirsiniz: ‘Arkadaşınla yüz yüze görüşmek istediğini biliyorum. Ama bunu yapacağımız zamanlar gelene kadar arkadaşına bir mektup yazmaya ne dersin? Mektubunu gidip onun posta kutusuna bırakabiliriz.’ Yeni normal ifadesi oldukça faydalı bir kullanım çünkü daha önce sahip olduğumuz düzenin aynısını yeniden yaratmaya çalışmıyoruz, bunu yapmamız imkânsız. Artık daha yaratıcı olmamız gereken, çocuklar için öngörülebilir olan, eğlenceye zaman ayıran, eksiksiz öz-bakıma öncelik veren, büyüme ve öğrenme fırsatları sunan ve bütün bunların hepsini Kovid-19’un bizi mecbur bıraktığı sınırlar dahilinde yapmak zorunda olduğumuz zamanlardan geçiyoruz” bilgisini paylaştı.
GEREKLİ DESTEĞİ ALIN
“Yetişkinlerin yas içinde olduğunu görmek çocuklar için her zaman kötü değildir” diyen Dr. Damour, “Sevdiğimiz birinin ölümünün ardından üzüldüğümüzde doğru zamanda doğru bir tepki vermiş oluruz. Çocuklar açısından rol model olduğumuz için zor bir duyguyu nasıl taşımamız gerektiğini onlara bu şekilde göstermiş olmak, çok acı çekiyor olsak bile son derece önemlidir. Eğer hissettiğiniz yas ve acı çok ağır geliyor ve bununla baş edemiyorsanız, çocuğunuzu korkutmamak önemlidir. Çocuğunuzun önünde üzgün olduğunuzda rahat olmalısınız, ancak kayıp ve yasın getirdiği duygular kontrolden çıkarsa, çocuğunuzdan ayrı bir şekilde bu duygu durumunu yönetmeye çalışın veya çocuklarınızın sizin duygularınız yüzünden korkmuş veya bunalmış hissetmemesi için gerekli desteği alın” dedi.