Tanzim satışlardan yerli otomobile ‘2019 Türkiye ekonomisi’

NURETTİN BAKİ
Türkiye ve dünya ekonomisi açısından oldukça zorlu bir yıl olan 2019 geride kaldı. Türkiye ekonomisi; işsizlik ve enflasyon rakamlarıyla oldukça inişli ve çıkışlı bir yıl yaşadı. Ekonomi uzmanları deyim yerindeyse her ay farklı bir dil kullandı. ABD ve Çin arasında yaşanan ticaret savaşları, ülkemizde döviz kurunun hızlı bir yükseliş yaşanmasına sebep oldu. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), aralıkta aylık bazda yüzde 0,40, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 2,22 azalış gösterdi. Yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 20,30, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 33,64 olarak gerçekleşti. Ülkemizde sebze ve meyve fiyatlarında yaşanan artış, tanzim satış noktalarının kurulmasına neden oldu. En önemli gelişme ise yılın sonlarında yaşandı. Yaklaşık 60 yıllık rüya gerçekleşti ve Türkiye’nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG) tarafından Türkiye yerli otomobilin prototipini üretip kamuoyu ile paylaştı. Türkiye’nin otomobilinin seri üretimi ise 2022’de gerçekleşecek.
TARİHİ REKOR KIRILDI
Öncelikle 2019’un hemen başında 2018 yılına ait ihracat rakamları, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan,  tarafından açıklandı ve Cumhuriyet tarihinin en yüksek yıllık ihracatı gerçekleştirildiğini söyledi. Pekcan, “2018’de ihracatımız yüzde 7,1 artarak 168,1 milyar dolara yükseldi, Cumhuriyet tarihimizin en yüksek yıllık ihracatı gerçekleşti. 2018’de ithalatımız yüzde 4,6 azalış ile 223,1 milyar dolara geriledi. 2018’de ihracatımızın ithalatımızı karşılama oranı bir önceki yıla göre 8,2 puan artışla yüzde 75,3 düzeyine yükseldi” dedi.
TANZİM SATIŞ NOKTALARI KURULDU
Başta soğan ve patates olmak üzere sebze ve meyve fiyatlarının yükselmesi muhalefet ve iktidarı uzun süre karşı karşıya getirdi. En sonunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla birçok şehirde tanzim satış noktaları kuruldu. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, tanzim satış mağazalarına ilişkin, “ İlk etapta İstanbul’da 50, Ankara’da 30’dan fazla noktada, hakiki değerinde olacak şekilde süreci başlatacağız” demişti. Tarım Kredi Genel Müdürü Fahrettin Poyraz da “Tarım Kredi Kooperatifleri olarak belediyelerin tanzim satış mağazalarında satılacak ürünleri çiftçilerden almaya başladık. Üreticiden alabildiğimiz kadar makul fiyata alıp, bu ürünleri dağıtımın noktasındaki belediyenin yetkililerine teslim edeceğiz. Özel sektör mantığıyla düşünmediğimiz için hemen hemen hiç kar koymayacağız” açıklamasında bulunmuştu. Yine 2019 yılında seracılık altyapısının güçlenmesi için Hazine destekli Ziraat Bankası kredi paketi açıklandı. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, “Tarımsal üretimi artırmak ve gıdada fiyat istikrarını sağlamak için tüm alanlarda yoğun bir programı hayata geçireceğiz” dedi. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, 5 ildeki hallerde yapılan eş zamanlı operasyonlarda sebze ve meyvelerin alış ve satış fiyatlarında yüzde 800’lere varan fahiş fiyat artışları tespit ettiklerini belirterek, “İlk verilere göre, fahiş fiyat uygulayan 88 firma hakkında 2 milyon liranın üzerinde idari para cezası uygulanması için Bakanlığımızca idari işlem başlattık” ifadesini kullanmıştı.
Meyve ve sebze fiyatlarındaki fahiş fiyat artışlarının önlenmesi için Türkiye’nin çeşitli illerinde kurulan tanzim satış uygulaması ile ilgili konuşan Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli de tanzim satış noktalarında uygulanan ürün fiyatlarından vatandaşların son derece memnun olduğunu belirterek, “Şimdilik ‘Çarşıdaki yangın sona ermiştir’ diyebiliriz” şeklinde konuşmuştu.
100 MİLYON DOLARLIK KAPI
2019’da yaşanan bir diğer önemli gelişme, İran sınırındaki Kapıköy Gümrük Kapısı’nın, yapılan 100 milyon dolarlık yatırımla açılması oldu. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, “Yeni Ekonomi Programı Yapısal Dönüşüm Adımları 2019”u düzenlediği basın toplantısıyla açıkladı. Türkiye ekonomisi, TÜİK verilerine göre, yılın ilk çeyreğinde (ocak-mart) yüzde 2,6 küçüldü. Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH tahmini, ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 16 artarak 914 milyar 699 milyon lira olarak gerçekleşti.  TÜFE, mayısta aylık bazda yüzde 0,95, Yİ-ÜFE yüzde 2,67 artış gösterdi. Yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 18,71, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 28,71 oldu. Ticaret Bakanlığının resmi olmayan geçici dış ticaret verilerine göre, mayısta Genel Ticaret Sistemi (GTS) dikkate alındığında ihracat yüzde 11,46 artışla 16 milyar 813 milyon dolar, ithalat yüzde 19,85 azalışla 18 milyar 588 milyon dolar olarak kayıtlara geçti. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, “Türkiye, ihracatta mayıs ayında Cumhuriyet tarihinin en yüksek aylık ihracat rakamına ulaştı” dedi.
İŞSİZLİK EN BÜYÜK SORUN OLDU
Türkiye ekonomisinin en çok eleştirilmesine neden olan olgu şüphesiz işsizlik rakamlarında yaşanan artış oldu. Öyle ki Türkiye’de işsizlik oranı, martta geçen yılın aynı ayına göre 4 puan artışla yüzde 14,1 oldu. Söz konusu dönemde işsiz sayısı 1 milyon 334 bin kişi artarak 4 milyon 544 bin kişiye yükseldi.  Türkiye’de işsizlik oranı, nisanda geçen yılın aynı ayına göre 3,4 puan artışla yüzde 13 oldu. Nisanda işsiz sayısı 1 milyon 116 bin kişi artarak 4 milyon 202 bin kişi olarak kaydedildi. İşsizlik oranı, nisanda bir önceki aya göre ise 1,1 puan düşüş gösterdi. İstihdam edilenlerin sayısı nisanda geçen yılın aynı dönemine göre 810 bin kişi azalarak 28 milyon 199 bin kişi, istihdam oranı ise 1,9 puanlık azalışla yüzde 46 oldu. İş gücüne katılma oranı 0,1 puan azalarak yüzde 52,9 olarak gerçekleşti. Merkezi yönetim bütçesi, haziran ayında 12,1 milyar lira, ocak-haziran döneminde 78,6 milyar lira açık verdi. Ocak-haziran döneminde bütçe gelirleri, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 14 yükselerek 403 milyar lira, bütçe giderleri ise yüzde 20,5 artışla 481,6 milyar lira olarak kayıtlara geçti.
İLK ÇEYREKTE YÜZDE 1,5 DARALMA
TÜİK, yılın ikinci çeyreğine ilişkin GSYH verilerini açıkladı. Buna göre, Türkiye ekonomisi, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 1,5 daraldı. Bu dönemde GSYH, cari fiyatlarla yüzde 15 artarak 1 trilyon 24 milyar 226 milyon lira olarak gerçekleşti. Orta Vadeli Mali Plan yayımlandı. Plana göre, 2020-2022 döneminde ekonomi politikasının temel amacı, fiyat istikrarı, finansal istikrar ve cari işlemler dengesinde son bir yılda elde edilen kazanımların korunup geliştirilmesi, üretim ve verimlilik odaklı sürdürülebilir büyümeyle adaletli paylaşıma yönelik ekonomik dönüşümün gerçekleştirilmesi olarak belirlendi. Söz konusu dönemde, maliye politikasının temel hedefi, mali disipline kararlılıkla devam edilmesi olacak. Harcama gözden geçirmeleri sonucunda verimsiz harcama alanları tasfiye edilecek. Gelecek yıl merkezi yönetim bütçesinin 138 milyar 873 milyon lira açık vermesi bekleniyor.
TURİZM GELİRİ ARTTI
Türkiye’nin turizm geliri, yılın 3’üncü çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 22 artarak 14 milyar 31 milyon 122 bin dolar olarak gerçekleşti. TCMB Başkanı Murat Uysal tarafından açıklanan Enflasyon Raporu’nda, enflasyonun yıl sonunda yüzde 12 olarak gerçekleşeceği, 2020 yıl sonunda yüzde 8,2’ye gerileyeceği tahmin edildi. Böylece yıl sonu enflasyon tahmini yüzde 13,9’dan yüzde 12’ye çekildi. Cumhurbaşkanı kararıyla ihracatçı firmaların temsilcilerine tanınan yeşil pasaport hakkına ilişkin ihracat limit miktarı 1 milyon dolardan 500 bin dolara indirildi.Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Türk Eximbank’ın Türk lirası kredi faizlerinin ardından döviz kredilerinde de bugün itibarıyla 90 baz puana varan indirime gittiğini bildirdi. Bakan Pekcan, “İhracatçılara kısa vadeli döviz kredilerinde 60-75, işletme sermayesi ve yatırım kredilerinde 50-90 baz puan faiz indirimi yapıldı” diye konuştu. Öte yandan Türkiye’de sağlık harcamaları geçen yıl, bir önceki yıla göre yüzde 17,5 artarak 140 milyar 647 milyon liradan 165 milyar 234 milyon liraya yükseldi.
KONAKLAMA VERGİSİ GENİŞLEDİ
Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre, verginin matrahından gider, maliyet ve vergi adı altında indirim yapılmayacak. Dijital hizmet vergisi, fatura ve fatura yerine geçen belgelerde ayrıca gösterilmeyecek. Verginin oranı yüzde 7,5 olacak. Dijital hizmet vergisi, matraha oranın uygulanmasıyla hesaplanacak ve bu şekilde hesaplanan vergiden herhangi bir indirim yapılmayacak. Cumhurbaşkanı bu oranı, hizmet türleri itibarıyla ayrı ayrı veya birlikte yüzde 1’e kadar indirmeye, iki katına kadar artırmaya yetkili olacak. Otel, motel, tatil köyü, pansiyon, apart otel, misafirhane, kamping, dağ evi, yayla evi gibi konaklama tesislerinde verilen geceleme hizmeti ile bu hizmetle birlikte satılmak suretiyle konaklama tesisi bünyesinde sunulan yeme, içme, aktivite, eğlence hizmetleri ile havuz, spor, termal ve benzeri alanların kullanımı gibi hizmetler ‘konaklama vergisi’ne tabi olacak. Konaklama vergisi geceleme hizmeti bedeli üzerinden yüzde 2 oranında alınacak. 31 Aralık 2020’ye kadar bu oran yüzde 1 olarak uygulanacak.
TİCARET SAVAŞLARI UYARISI!
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), ABD ve Çin arasında yaşanan ticaret savaşının derinleşmesi ve korumacı ekonomik tedbirlerin tekrar yürürlüğe girmesi halinde dünya ekonomisinin bundan zarar göreceği uyarısında bulunurken, Türkiye’yi bu durumdan an fazla zarar gören ülkeler arasında gösterdi. Zira yaşanan döviz artışının birinci nedeni olarak dünyada yaşanan ticaret savaşları olarak gösterildi.
EGE EKONOMİSİ İLKLERİ YAŞADI
İzmir ve Ege Bölgesi’nin 2019 ekonomisi tıpkı Türkiye ekonomisi gibi baş döndürürken, Ege İhracatçı Birlikleri (EİB), 2019’un Ekim’inde 1 milyar 255 milyon 634 bin dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Yapılan ihracatla 80 yıllık rekor kırılırken, en fazla kuru meyve ihraç edildi. 2019’da İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından açıklanan 2018 yılı Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu çalışması içerisinde 59 Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO)Üyesi yer aldı. Konuyla ilgili konuşan EBSO Başkanı Ender Yorgancılar, 500 büyük sanayi kuruluşunun yaklaşık yüzde 12’sini EBSO üyesi firmaların oluşturduğunu vurgulayarak, “EBSO’nun ilk 100 listesine giren firmaların 42 tanesi 500 büyük listeye girmeyi başarmıştır. 100 büyük içindeki 42 Üyemiz, İSO’nun 500 büyük listesindeki; üretimden satışların, cironun yüzde 11’ini, ihracatın yüzde 9’unu gerçekleştirmiştir” şeklinde konuşmuştu.
 

Haber Merkezi