Yahya Paşa Yalısı arafta kaldı

SULTAN GÜMÜŞ / ÖZEL HABER

İzmir’de hem Osmanlı dönemine, hem de Cumhuriyet dönemine ev sahipliği yapan nadir yapılar arasında yer alan asırlık köşk göz göre göre yıkılıyor. İzmirlilerin müze ya da sanat merkezi yapılmasını istediği yalının son hali ise görenlerin adeta içini sızlatan nitelikte. Ne Belediye’nin ne de kendi sahiplerinin dahi kıymetini bilemediği Bayraklı’da bulunan Yahya Paşa Yalısı şimdilerde madde bağımlıları ve evsizlerin mekanı haline geldi. Hatta öyle ki asırlık yalının içerisinde kokoreç satan esnaf dahi var. Yalının acilen restore edilmesi gerektiğinin altını çizen Bayraklı Belediye meclisi AK Parti Grup Başkan Vekili Çağlar Haspolat, yaptığımız özel haber neticesinde konuyu Bayraklı meclis gündemine de taşıdı. “Bir proje başlatılacaksa biz sonuna kadar destek oluruz” diyen Haspolat’a, “Yanlış adrestesiniz. Aziz Bey’e teklif edilmeli” denilerek oklar Aziz Kocaoğlu’na çevrildi. Bayaklı Belediye Başkanı Hasan Karabağ tarafından İzmir Büyükşehir Belediyesine sunulacak olan Yahya Paşa Yalısı’nın akıbeti şimdi Aziz Kocaoğlu’nun elinde.

KADERİNE TERK EDİLDİ

Bayraklı’da bulunan birçok yapı hiç istisnasız ki tarihe ışık tutuyor. Ancak bu yapıların en büyük talihsizliği bakımsızlığa terk edilmeleri. Tıpkı tinercilerin mekanı olan ve yıllar öncesinde onların neden olduğu bir yangın sonucu geriye sadece duvarları kalan Yahya Paşa Yalısı gibi. Son Osmanlı padişahı Vahdettin’in paşalarından olan Yahya Paşa tarafından 1873 yılında yaptırılan ve geriye neredeyse sadece enkazı kalan oturulmayacak haldeki metruk yapı 2010’daki yangın olayının ardından büyük oranda hasar gördü. Ekrem Akurgal Sokak ile 1606/1 Sokak’ın kesiştiği yerde bulunan tarihi yalı, 1983 yılında Kültür ve Doğal Varlıkları Koruma Kurulu tarafından birinci derecede SİT alanı ilan edilmişti. Yahya Paşa’nın torunu olan mirasçıları Görkey ailesine ait metruk binada defalarca yangın çıkmış, tarihi yapı her seferinde maddi hasar görmüştü. Geceleri tinercilerin ve evsizlerin kol gezdiği tarihi yalı yoğun şikayetlere konu olurken, gündüzleri ise halen yörede seyyar satıcılık yapan kokoreççiler tarafından kullanılmaya devam ediyor. 144 yıllık yalının restore edilip kente kazandırılması için ilçe belediyesi ve İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin geçmişte gerçekleştirdiği girişimler bürokratik engeller sebebiyle havada kalmıştı. En son restorasyonla ilgili ön çalışmalar yapan İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) projeyle ilgili ön hazırlıklarını içeren raporları da kamuoyu ile paylaşmıştı. Ancak yalının şu anda yurt dışında olduğu öğrenilen hak sahipleri burayı devretmediği için, yaşanan bürokratik engeller de bir türlü aşılamadı ve tarihi eser niteliğindeki asırlık yapı her seferinde olduğu gibi kaderine terk edildi. Öte yandan, başta sosyal medya olmak üzere, sayısız mecrada yapılan imza kampanyaları ve sivil girişimler de köşkün kurtarılmasına yetmedi.

“İZBE BİR HALDE”

Restorasyon çalışmalarıyla da ilgilenen ve yalının taşlarının halen daha orijinalliğini koruduğunu söyleyen Çağlar Haspolat, restorasyon için uygun bir yapı olduğunu vurgulayarak kurtarılmasının ve kamuya mal edilmesinin mümkün olduğunu aktardı. Restore edildikten sonra bir kültür merkezi olabileceğini tavsiye eden Haspolat, “Yalı Bayraklı vatandaşının bir malıdır. Ancak şu an sahipsiz ve korumasız bir şekilde yıkılmaya terk edilmiştir” dedi. Konum olarak da yalının çok değerli bir yerde olduğunu hatırlatan Haspolat, “Sahilin hemen dibinde, Sevgi Yolu çıkışında, metro istasyonu önünde, kulelerin ortasında, Bayraklı Belediyesi yakınında, Çevre Şehircilik, Maliye, Defterdarlık gibi kamu kuruluşlarının ortasında, Altınyol güzergahı üzerinde… Kısacası Bayraklı halkının çok sık kullandığı geçiş noktaları üzerinde izbe bir halde bulunmaktadır. İzmir’in ve Bayraklı’nın en güzel tescil eserlerinden biridir. Ancak yıllardır bu durumda bekliyor. Gözümüzün önünde yok oluyor. Buranın acilen kamuoyuna kazandırılması, işlevsel bir hale getirilmesi, sahip çıkılması gerekiyor. Sözde Yahya Paşa’nın torunlarının elinde ama onlarda terk edip yurt dışına gitti. Kimsenin ilgilendiği yok. Gördükçe içimiz acıyor. Bayraklı Belediyesi bir şey yapamayacaksa bizler AK Parti Meclis Üyeleri olarak gerekli çalışmaları başlatalım ve kamuoyuna sunalım” diye konuştu.

“AYAĞA TEKRAR KALDIRILABİLİR”

“Eğer istimlak edilecekse istimlak edilmesini, projelendirilmesini ve bu projenin uygulanmasını istiyoruz” diyen Haspolat, restore edildikten sonra yalı içerisinde sosyal tesisler kurulabileceğini söyleyerek, “Bir sanat kompleksine dönüştürülebilir. Yeter ki halka açık, her vatandaşın kullanabileceği kamusal bir mekan haline getirilsin ve bu harabe durumdan kurtarılsın” dedi. Özel bir girişimle çözülemeyeceğini kaydeden Haspolat, “Tamamen resmi kurumlar tarafından istimlak edilmesi gerekiyor, sahibinin el değiştirmesi lazım. Bu sadece mevcut kişilerin, mirasçıların malı değildir. Tüm Bayraklı halkının eseridir. Bu tür yapılar elbette ki kamunun malıdır. Tapusu ve daha birçok resmi evrakı özel bir şahsiyetin olabilir ama halkın ortak bir değeridir” ifadelerine yer verdi. Yıllar öncesinde yalıda çıkan bir yangından da bahseden Haspolat, “Taşların tekrardan onarılması mümkün mü?” sorusu üzerine, “Daha önceden yalıda bir yangın çıktı. Tinerciler, evsizler burada barınmışlar ve yangın çıkarmışlar. Yalı içerisinde sadece beden duvarları kalmış. Ki onlarda yıkılmak üzere. Onların dışında bir şey kalmamış durumda. Ancak bu beden duvarlarındaki taşlar restore edilirse tekrardan var edilebilir. Bu kesinlikle mümkün. Bunun örnekleri çok fazla. Mevcut taşlar yerinde kalmış. Bu taşlar profesyonel bir şirket tarafından projelendirilip yeniden onarılabilir. Yahya Paşa Yalısı bu taşların yeniden onarımıyla ayağa tekrar kaldırılabilir. Yahya Paşa Yalısı ciddi bir geçmişi ve hikayesi olan bir yapıdır. Bayraklı Belediyesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Turizm Bakanlığı tarafından bu geçmişin acilen kurtarılmasını talep ediyorum. Anıtsal olarak da değerli bir yapı. Şehir estetiğini de şu an bu görüntüsüyle bozuyor. Restore edildiği takdirde şehrin estetiğine ciddi bir katkı da sunacaktır” dedi. Bayraklı’da Yahya Paşa Yalısı dışında restore edilmeye ihtiyaç duyan başka yapıların olup olmadığını da sorduk. Haspolat şöyle yanıtladı: “Özellikle de Fuat Edip Baksı bölgesinde çok fazla bu tarz yapılar var. Hatta bir iki tanesi Bayraklı Belediyesi tarafından Bayraklı’ya kazandırıldı. Ama bir iki eseri kazandırmakla olmaz. Hali hazırda bakım ve restorasyon bekleyen binlerce eser var. Ki İzmir’de valilik bu tarz restorasyon projelendirmelerinde gerekli hibeyi veriyor. Bunlardan faydalanmak lazım.”

MECLİS TOPLANTISINDA DA TARTIŞILDI

Haspolat ile gerçekleştirdiğimiz röportajın ardından Yahya Paşa Yalısı’nın akıbeti Bayraklı meclis gündemine de taşındı. Haspolat, oylanan önergeler sonrasında dilek ve temenniler bölümünde Yahya Paşa Yalısı’na yönelik eleştirilerini dile getirerek şunlara dikkati çekti: “Bornova’nın Peterson Köşkü’ne İzmir Büyükşehir Belediyesi sahip çıkarak, yok olmaktan kurtardı. Ancak en az burası kadar önemli bir kültür mirası olan Bayraklı’nın Yahya Paşa Yalısı, maalesef hepimizin gözü önünde yok oluyor. Böyle bir tarihi değerin yok olmasına göz yumamayız. Bayraklı Belediyesi, kültür mirası olarak tescilli olan ve özel mülkiyette bulunan bu yapıyı kamulaştırarak, Bayraklımıza kazandırmalıdır. Bütçesi buna el vermiyorsa, Valilikten ve İzmir Büyükşehir Belediyesinden destek talep etmelidir. Yahya Paşa Yalısı kültürel miras olarak da mimari eser olarak da Bornova’daki Peterson Köşkü’nden daha az değerli değil. Bir proje başlatılacaksa biz sonuna kadar destek oluruz" diye konuştu.

YALININ AKIBETİ AZİZ BAŞKANIN ELİNDE

Haspolat’ın bu önerisine AK Partili ve CHP’li diğer belediye meclis üyeleri de destek verdi ve bu çok değerli tarihi mirasın kurtarılması gerektiğini dile getirdi. Ancak Bayraklı Belediye Başkanı Hasan Karabağ tıpkı Özkanlar Pazaryeri’nde yaşanan belirsizlik gibi topu İzmir Büyükşehir Belediyesine attı. Haspolat’a, “Doğru ve değerli bir tespitte bulundunuz. Hassasiyetiniz önemli. Ancak yanlış adrestesiniz” diyen Karabağ daha önce burayı kamulaştırıp Belediyeye tahsis etmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığına teklif götürdüklerini ancak buradan bir sonuç alamadıklarını belirterek, “Daha önce burası için bir çalışma yapmıştık, bu çalışmamızı güncelleyelim. Ancak Bayraklı Belediyesinin burayı kamulaştıracak bir bütçesi yok. Bunu İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Beye teklif edelim. Yoksa benim de gönlüm razı değil. İlk çalışmayı 2009 yılında yapmıştık, o günden bu yana Yahya Paşa Yalısı büyük bir yangın da geçirdi. Keşki o günkü haliyle kurtarabilseydik” diye konuştu. Sadece kamulaştırma bedeli 10 milyon liranın üzerinde olacağı tahmin edilen bu tarihi yalının kaderi ise şimdi Başkan Aziz Kocaoğlu’nun elinde. Eğer Büyükşehir Belediyesi burayı kamulaştırıp restore etmezse, 2009 yılından bu yana bile büyük kayıplar yaşayan tarihi yalının temellerine kadar yok olup gideceği belirtiliyor.

YALI HAKKINDA…

Aynı zamanda İzmir’in ilk belediye başkanlarından olan ve 1894 ile 1895 yılları arasında görev yapan Yahya Hayati Paşa’nın adını taşıyan tarihi eser, 150 yıllık belediye tarihine de ışık tutan nadir yapılar arasında yer alıyor. İzmir’in ilk yerleşim alanlarından Bayraklı’da bulunan 30 odalı ve deniz manzaralı köşkün yapımını gerçekleştiren Mimar Andon Gavano, bugün İzmir Vali Konağı olarak kullanılan Sivrihisaryan Konağı’nın da mimarı. 19’uncu yüzyılda İzmir’in en zengin Müslüman vatandaşı olarak bilinen Yahya Paşa, aynı zamanda İzmir’de bilinen deniz taşımacılığı tarihinde de bir ilki gerçekleştirmişti. 1883’te, 30 yıllığına vapur işletme imtiyazını alan Tüccar Yahya Hayati Efendi ‘İzmir Hamidiye Vapur Şirketi’ni kuran kişidir.

Haber Merkezi