Sayıştay Ödemiş Belediyesi’ni uyardı: Personel giderleri 379 Milyon TL’ye ulaştı

Sayıştay Başkanlığı, Ödemiş Belediyesi’nin 2024 yılı faaliyetlerini kapsayan düzenlilik denetim raporunu yayımladı. Raporda, belediyeye ait taşınmazların kiralanması ve tahsisi, imar uygulamaları, vergi tahakkukları, mali yönetim, personel giderleri ve kamu kaynaklarının kullanımıyla ilgili 33 bulguya yer verildi. Raporda, belediyeye ait personel temin şirketine ödenmesi gereken hakedişlerin eksik yapılması nedeniyle oluşan vergi ve prim borcunun 261.390.273,49 TL’ye ulaştığı, belediyenin şirkete olan borcunun ise 208.607.387,57 TL olduğu belirtildi. Ayrıca, belediyenin personel giderleri toplamının 379.025.374,98 TL’ye ulaşarak bütçe gelirlerinin yüzde 49,66’sını oluşturduğu ve mevzuatta öngörülen yüzde 40 sınırını aştığı ifade edildi. Katı atık bertaraf bedeli ve emlak vergisi tahakkuklarında yaşanan eksiklikler, yapı ruhsatı olmayan binalardan gelir kaybı ve bütçe emanetlerinin mevzuata uygun ödenmemesi gibi sorunlar da raporda öne çıkan diğer bulgular arasında yer aldı.

TAŞINMAZLAR SEMBOLİK BEDELLERLE KİRAYA VERİLDİ

Ödemiş Belediyesi 2024 Sayıştay Denetim Raporu, belediyeye ait bazı taşınmazların spor kulüplerine sembolik bedellerle kiraya verildiğini ortaya koydu. Raporda, bazı taşınmazların yıllık 2 bin 135 TL, bin TL ve 500 TL gibi düşük rakamlarla kiralandığı belirtilirken, bu uygulamanın 5393 sayılı Kanun’un öngördüğü destek sınırlarını aştığı vurgulandı. Sayıştay, kiralama ihalelerinin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na uygun şekilde açık teklif usulüyle yapılması gerektiğini, taşınmaz kira bedellerinin piyasa rayiçlerine göre güncellenmesi ve rekabetin sağlanması gerektiğini belirtti.

SARAÇOĞLU STADYUMUNDA TAHSİS SÜRESİ AŞILDI

Rapora göre, Ödemiş Saraçoğlu Stadyumu Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından 11 Ağustos 2010 tarihinde 10 yıllığına Ödemiş Belediyesine tahsis edilmesine rağmen, tahsis süresi 10 Ağustos 2020’de sona ermiş olmasına rağmen belediye, stadyumun bağımsız bölümlerini kiralamaya devam etti. Bu kiralamalardan gelir elde edilmesine karşın, idarenin artık stadyum üzerinde herhangi bir yetkisi bulunmamaktadır. Sayıştay, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu çerçevesinde, kamu taşınmazlarının tahsis, kiralama ve kullanım işlemlerinin mevzuata uygun olarak yapılması, verimlilik ve tutumluluk ilkelerine uygun hareket edilmesi gerektiğini vurguladı. Tahsis yetkisinin Gençlik ve Spor Bakanlığı’nda olduğu ve tahsis süresi dolan taşınmazların Bakanlıktan yeni tahsis yetkisi alınmadan kiralanmasının mevzuata aykırı olduğu belirtildi.

KOOPERATİF VE DERNEK TAHSİSİ MEVZUATA AYKIRI

Denetim raporu, belediyeye ait iki taşınmazın bir meslek grubu kooperatifi ile bir derneğe tahsis edilmesinin mevzuata aykırı olduğunu ortaya koydu. Alınan meclis kararlarıyla her iki tüzel kişiliğe 5 yıl süreyle tahsis yapılmış ve taşınmazlar halen kullanılmakta. Ancak tahsis edilen kooperatif ve dernek için mevzuatta öngörülen “taşınmazları kullanabilme şartları” oluşmamış, dolayısıyla tahsis işlemi mevzuata uygun değil. Raporda, belediyelerin yalnızca kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler ve belirli şartları sağlayan vakıflara taşınmaz tahsisi yapabileceği, diğer tüzel kişiler için ise doğrudan tahsis yerine 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na uygun kiralama işlemi yürütmesi gerektiği vurgulandı.

SERACILARDAN ÇEVRE TEMİZLİK VERGİSİ ALINMADI

Sayıştay Raporu, seracılık faaliyeti yürüten iş yerleri için çevre temizlik vergisi tahakkuk ettirilmediğini ortaya koydu. Rapora göre, belediye yetki ve sorumluluk alanındaki seralar, zirai faaliyet gösteren iş yeri statüsünde olmasına rağmen çevre temizlik vergisine tabi tutulmamış ve tahakkuk işlemi yapılmamıştır. Sayıştay, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu çerçevesinde, seracılık faaliyetinde bulunan iş yerlerinden de çevre temizlik vergisinin alınması gerektiğini vurguladı. Raporda, seracılık faaliyeti gösteren iş yerlerine çevre temizlik vergisinin tahakkuk ettirilmesinin zorunlu olduğu ifade edildi.

BELEDİYEYE AİT OTELDE İMAR AYKIRILIĞI

Sayıştay, belediyeye ait otelin imar mevzuatına aykırılıklarını ortaya koydu. Gölcük Mahallesi’ndeki 361 ada 1-2-3-4 parsellerde bulunan otelin imar planında 3 kat ve çatı olarak belirlenmiş olmasına rağmen, çatı alanının bağımsız kullanıma açıldığı ve bir kat fazla yapıldığı tespit edildi. Kamu idaresi, otelin yapıldığı dönemde imar planına uygun olduğunu ve plan notlarına göre çatının inşa edildiğini belirtse de, Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’nin “Çatılar” başlıklı 40’ıncı maddesine göre çatılara bağımsız bölüm yapılamayacağı vurgulandı. Yönetmelik çerçevesinde çatılar yalnızca yangın güvenliği tedbirleri alınarak ve konutlar hariç olmak üzere sergi salonu, toplantı salonu, yemekhane veya spor salonu gibi ortak alanlar olarak kullanılabilir. Ayrıca yapı ruhsatıyla kullanım alanının da uyumlu olması gerekiyor. Sayıştay raporu, belediyenin oteli yürürlükteki imar mevzuatına uygun hâle getirmesi ve tespit edilen aykırılıkları gidermesi gerektiğini belirtti.

KATI ATIK ÜCRETİNDE TAHAKKUK EKSİKLİĞİ TESPİT EDİLDİ

Rapor, su aboneliği bulunmayan iş yerlerinden katı atık bertaraf bedelinin tahakkuk ettirilmediğini ortaya koydu. Rapora göre, belediye katı atık bertaraf hizmetlerini sağlarken, söz konusu iş yerlerinden bu bedeli tahsil etmiyor. Katı atık bertaraf bedelleri 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 2872 sayılı Çevre Kanunu çerçevesinde belirleniyor. Mevzuata göre belediyeler, katı atık toplama, taşıma ve bertaraf hizmetleri için tarifeye göre ücret almakla yükümlü olup, su aboneliği olmayan iş yerleri için herhangi bir istisna öngörülmemiştir. Ancak mevcut uygulamada, katı atık bedeli yalnızca su faturaları üzerinden tahakkuk ettirildiği için su abonesi olmayan iş yerlerinin ücretleri hesaplanamıyor. Sayıştay, katı atık hizmetleri için tahsil edilen ücretlerin su abonesi olmayan iş yerleri için de uygulanması gerektiğini vurguladı.

RUHSATSIZ BİNALARDAN EMLAK VERGİSİ ALINMIYOR

Denetim raporu, yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesi olmayan binalardan emlak vergisi tahsil edilmediğini ve bu durumun gelir kaybına yol açtığını ortaya koydu. Rapora göre, ilçe sınırları içinde ruhsat ve kullanım izin belgesi bulunmayan binalar için belediye tarafından emlak vergisi tahakkuk ettirilmemiştir. 3194 sayılı İmar Kanunu’na göre bütün yapılar için yapı ruhsatı ve kullanım izni alınması zorunludur. Ancak 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu çerçevesinde, vergiyi doğuran olay binanın yapılmış olmasıdır; yapı ruhsatı veya kullanım izni olmaması emlak vergisi tahsil edilmesine engel değildir. Sayıştay, vergiyi doğuran olayın gerçek mahiyeti esas alınarak, ruhsat ve izin belgesi bulunmayan binalardan da emlak vergisi tahakkuklarının yapılması gerektiğini vurguladı.

HAKEDİŞ VE BORÇ UYARISI

İzmir Ödemiş Belediyesi 2024 Sayıştay Denetim Raporu, belediyeye ait personel temin şirketine ödenmesi gereken hakedişlerin eksik yatırılması nedeniyle şirketin vergi ve prim borçlarının sürdürülemez hâle geldiğini ortaya koydu. Rapora göre, şirketin güncel vergi ve prim borcu toplamı 261.390.273,49 TL olup, bunun yaklaşık 100.000.000 TL’sini gecikme faizleri oluşturuyor. Belediyenin şirkete olan borcu ise 208.607.387,57 TL olup, borç yıllar itibarıyla sürekli artıyor. Eksik hakediş ödemeleri, şirketin mali gücüyle vergi ve prim borçlarının ödenmesini imkânsız hâle getirdi. Sayıştay, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarınca; vergi, sosyal güvenlik primi ve benzeri ödenmemesi halinde bütçeye ek yük getirecek borçlara öncelik verilmesi gerektiğini hatırlattı. Ancak Ödemiş Belediyesi’nde personel şirketine ödenmesi gereken hakedişlerin eksik yapılması, bu önceliğe uyulmadığını gösteriyor. Rapor, belediyenin kamu kaynaklarını koruyacak şekilde mali yönetim planlaması yapması gerektiğini, gecikme faizi ve ceza oluşumunu önleyecek şekilde şirketin hakedişlerinin ve geçmiş borçlarının ödenerek 261 milyon TL tutarındaki vergi ve prim borçlarından şirketin arındırılması gerektiğini vurguluyor.

BÜTÇE EMANETLERİNDE ÖDEME SIRASI MEVZUATA UYMADI

Rapor, belediyenin nakit yetersizliği nedeniyle 320 Bütçe Emanetleri Hesabına kaydettiği tutarların ödemesinde mevzuatta öngörülen sıralamaya uymadığını ortaya koydu. Rapora göre, bütçe emanetlerine alınan tutarlar muhasebe kayıtlarına alınma sırasına göre ilgililere ödenmesi gerekirken, İdare bu sıraya uymadı. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 34. maddesine göre, nakit yetersizliği durumunda giderler sırasıyla ödenmeli; vergi, prim, tarifeye bağlı ödemeler ve gecikme cezası veya faiz doğuracak borçlara öncelik verilmesi gerekiyor. Aynı Kanun’un 61. maddesi muhasebe yetkililerinin bu sıralamaya uymaktan sorumlu olduğunu belirtiyor. Ayrıca, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 249. maddesi de bütçe emanetlerinin muhasebe kayıtlarına alınma sırasına göre ödenmesini öngörüyor. Sayıştay Raporunda, belediyenin bütçe emanetlerini ilgililere öderken mevzuatta belirtilen ödeme sırasına uyulması gerektiğini vurgulandı.

YAPI KAYIT BELGELİ YERLERDE EMLAK VERGİSİ GELİR KAYBI

Denetim raporu, yapı kayıt belgesi bulunan yerlerde emlak vergisinin eksik tahakkuk ve tahsil edildiğini ortaya koydu. Raporda, yapı kayıt belgesi bulunan yerler için emlak beyannamesi verilmediği için gelir kaybı oluştuğu belirtildi. 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu'na göre binalar emlak vergisine tabi olup, yeni inşa edilen veya kullanım amacı değişen binalar için beyanname verilmesi zorunlu. Yapı kayıt belgesi alan maliklerin belgelerini belediyeye sunması gerekiyor. Ancak incelemelerde, belediyenin yapı kayıt belgelerini denetlemede eksiklikler bulunduğu, bazı binalarda yapı kayıt belgesi olmasına rağmen emlak vergisi beyannamesi verilmediği tespit edildi. Sayıştay raporu, imar barışından yararlanan yapı kayıt belgeli yapıların yapım tarihinden itibaren geçmişe yönelik emlak vergilerinin alınması için gerekli süreçlerin oluşturulması gerektiğini vurguladı. Daha önce beyanname verilmemiş binalar için geriye dönük, beyanname verilmişse genişletilen alanlar dâhil edilerek emlak vergisinin tahsil edilmesi gerektiği belirtildi.

FAALİYETSİZ MÜDÜRLÜK KADROLARI İHDAS EDİLDİ

Yapılan incelemelerde, Ödemiş Belediyesi bünyesinde İklim Değişikliği ve Sıfır Atık, Ruhsat ve Denetim ile Afet İşleri Müdürlüklerinin kadrolarının ihdas edildiği ve atamaların yapıldığı; ancak söz konusu müdürlüklerin herhangi bir faaliyetinin bulunmadığı tespit edildi. Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik’in 9’uncu maddesi, idari birimlerin yalnızca fiilen icra edilen hizmetlere ilişkin kadro unvanlarıyla oluşturulabileceğini ve yetki ile görev mükerrerliğine izin verilemeyeceğini vurguladı. Belediyenin teşkilat şeması ve personel yapısı incelendiğinde, norm kadro cetvelleri oluşturulurken faaliyeti olmayan müdürlük kadrolarının da yer aldığı görüldü. Mevzuat uyarınca, ihdas edilen bir birim müdürlüğünün belirli görev, yetki ve faaliyetinin bulunması gerekirken, söz konusu müdürlüklerin faaliyet göstermediği belirlendi. Sonuç olarak, faaliyeti olmayan müdürlük kadrolarının ihdas edilmemesi veya kadroların görevlerini fiilen icra etmesi gerekmektedir.

METRUK YAPILARDA GÜVENLİK ÖNLEMİ EKSİKLİĞİ

İlçe sınırları içerisinde bulunan bazı metruk yapılara ilişkin gerekli güvenlik önlemlerinin alınmadığı tespit edildi. Yapılan incelemede, ilçe sınırları içinde tespit edilen metruk ve yıkılacak derecede tehlikeli yapıların bazılarının yıkılmadığı, tehlikenin devam ettiği ve buna ilişkin herhangi bir güvenlik önlemi alınmadığı görüldü. Sonuç olarak, belediye tarafından mevzuat çerçevesinde metruk yapılar ve yıkılacak derecede tehlikeli yapılar için gerekli tespit, iyileştirme ve fiziki tedbirlerin alınması; tehlikenin ortadan kaldırılması ve yapıların yıkımının gerçekleştirilmesi gerekiyor.

PERSONEL GİDERLERİ YASAL SINIRI AŞTI

Sayıştay raporu, Ödemiş Belediyesi’nin şirket personeli dahil toplam personel giderlerinin mevzuatta belirlenen sınırı aştığını tespit etti. Mevzuata göre, idarelerin yıllık toplam personel giderleri, bütçe gelirlerinin yüzde 40’ını geçmemesi gerekiyor. Raporda, 2024 yılı için belediyenin en son yıl gerçekleşen bütçe geliri 481.662.410,15 TL, yeniden değerleme sonrası gelir 763.242.255,12 TL olarak tespit edildi. Belediyenin personel giderleri ve şirket personeli toplamı 379.025.374,98 TL’ye ulaştı ve bu oran yüzde 49,66 olarak gösterildi. Sayıştay, belediyenin toplam personel giderlerini mevzuatta belirlenen sınıra çekmesi gerektiğini vurguladı.

ÖDEMİŞ BELEDİYESİ İŞÇİLERİN YILLIK İZİNLERİNİ DÜZENLİ KULLANDIRMIYOR

Rapor, belediyede kadrolu ve sürekli işçilerin yıllık ücretli izinlerini düzenli olarak kullanmadığını tespit etti. 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmelikler, işçilerin yıllık izin haklarından feragat edemeyeceğini ve izinlerin yıl içinde veya azami üç yıl içinde kullandırılması gerektiğini öngörüyor. Raporda, işçilerin izinlerini kullanmamalarının, emeklilik veya iş akitlerinin sona ermesi durumunda belediyeye yüksek maliyetler doğurabileceği ve idarelerin 103’üncü madde gereği idari para cezasıyla karşılaşabileceği vurgulandı. Sayıştay, belediyenin işçilerin yıllık izinlerini zamanında ve mevzuata uygun şekilde kullandırmasını sağlaması gerektiğini gösterdi.

ORTAK PROJEDE TEMİNAT GELİRİ ÖDEMESİ YAPILMADIĞI TESPİT EDİLDİ

Sayıştay raporu, Gölcük Mahallesi Gölcük Otel İkmal İnşaatı ve Gölcük Gölü 2’nci Etap 1’inci Kısım Rekreasyon Alanı Düzenlenmesi Yapım İşinde, yüklenici kusurundan kaynaklanan sebeplerle sözleşmenin feshedildiğini ve yüklenici teminatından gelir yazılan 1.000.000,00 TL’nin Büyükşehir Belediyesine aktarılmadığını tespit etti. İş, 22.06.2021 tarihinde ihale edilmiş ve 08.07.2021’de 16.448.637,31 TL bedelle sözleşme imzalanmıştı. Sözleşmede iş süresi 450 gün, iş bitim tarihi 04.10.2022 olarak belirlenmiş, işin ilerleme yüzdesi yüzde 52,05 seviyesinde kalmış ve toplam 10.578.600,10 TL hakediş ödenmişti. Proje maliyetinin yüzde 75’i oranında 14.557.044,02 TL ortak proje bedeli Büyükşehir Belediyesi tarafından taahhüt edilmişti. Raporda, gelir yazılan teminatın proje maliyetine katılma oranında Büyükşehir Belediyesine aktarılması ve yükleniciye menfi tespit davası açılması gerektiği vurgulandı.

DOĞRUDAN TEMİN HARCAMALARI BÜTÇE LİMİTİNİ GEÇTİ

Sayıştay raporu, 2024 yılı mal ve hizmet alımlarında, bütçeye konulan ödeneğin yüzde 10’luk sınırını Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadan aştığını tespit etti. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesi (d) bendine göre, parasal limitler dâhilindeki alımlar için yıllık bütçeye konulan ödeneğin yüzde 10’u aşılmamalıdır. Rapora göre, 2024 yılı için mal ve hizmet alımı ödeneği 715.282.000,00 TL, sermaye ödeneği 62.742.469,45 TL olmak üzere toplam ödenek 778.024.469,45 TL olarak belirlenmiş; doğrudan temin yoluyla yapılan harcama 151.457.638,08 TL’ye ulaşmış ve bu oran yüzde 19,47 olarak gösterilmiştir. Sayıştay, bütçe ödeneklerinin yüzde 10’unu aşacak harcamalar için önceden Kamu İhale Kurulundan uygun görüş alınması gerektiğini vurguladı.

BELEDİYE TAŞINMAZLARININ TAHSİSİ MEVZUATA UYGUN DEĞİL

Sayıştay raporu, İzmir Ödemiş Belediyesi mülkiyetinde bulunan 19 konutun bir kamu kurumuna lojman olarak tahsis edildiğini tespit etti. 5393 Sayılı Belediye Kanunu’na göre belediyelerin taşınmaz tahsislerinde, tahsis amacının belediyenin görev alanına girmesi, taşınmazın tahsis edilen kamu idaresi tarafından asli görevlerinde kullanılması ve taşınmazların kamu konutu veya sosyal tesis olarak kullanılmaması şartı bulunuyor. Yapılan incelemede, tahsisin mevzuata uygun olmadığı gösterildi. Sayıştay, söz konusu tahsis işleminin iptal edilmesi gerektiğini vurguladı.

İKİ ELEKTRİKLİ ŞARJ İSTASYONU BÜYÜKŞEHİR RUHSATI ALMADAN FAALİYETTE

Sayıştay raporu, belediye tarafından ihale edilen iki elektrikli şarj istasyonunun, Büyükşehir Belediyesinden ruhsat almadan faaliyette bulunduğunu tespit etti. Şarj Hizmeti Yönetmeliği ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı yazısına göre, şarj istasyonlarının iş yeri açma ve çalışma ruhsatına sahip olması zorunlu. Raporda, söz konusu istasyonlar için Büyükşehir Belediyesinden ruhsat alınması gerektiği ve İdarenin bu süreci takip etmesi aksi durumda faaliyetin sonlandırılmasının uygun olacağı gösterildi.