Liflerden doğan sanat…

ONURHAN ALPAGUT

Geçtiğimiz günlerde "DÖNÜŞTÜRDÜKLERİM" adlı sergisiyle beğeni toplayan Prof.Dr. Zeliha Mete ile sergi süreci ve el yapımı kağıt sanat üzerine konuştuk. Son 20 yılda kimya ve sanat entegrasyonu alanında çalışmalar gerçekleştiren Prof.Dr. Zeliha Mete, son olarak hazırladığı el yapımı kağıt eserlerini "DÖNÜŞTÜRDÜKLERİM" adlı sergisinde sanatseverlerin beğenisine sundu.

Bize kendinizden bahseder misiniz?

Dokuz Eylül Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak görev yaptım. Emekli kimya profesörüyüm. Branşım kimya olmasına rağmen hobi olarak, kimya ve sanat bütünleşmesi ile ilgilendim. ‘Sanatı bilimle nasıl buluşturabiliriz?’ sorusu şu an sanat konusunda olduğum noktaya getirdi. En son "DÖNÜŞTÜRDÜKLERİM" sergisi hazırlık aşamasında öğrenciler ile birlikte gerçekleştirdiğimiz geri dönüşüm çalışmasında kağıt atıklarından yola çıkarak bir şeyler hazırlamak istedik fakat sonrasında bu olay bitkilere dönüştü. Bitkiyi yüzde yüz saf olarak kullanıp, bunun kağıda dönüşümünü sergimizde insanlara gösterdik.

Mozaik sanatçısı Gülistan Genç ile tanışmanız nasıl gerçekleşti?

Belli bir noktada, sürekli yaptıklarımı bir kenara koydum. Bunların ne şekilde sergilenebileceği hususunda, Gülistan Genç'ten yardım aldım. Beraber yola çıktık. Kendisi konuyu çok orijinal buldu. Biz, bitkilerin dokularını bozmadan sanatseverlere nasıl gösterebiliriz, daha ileriye yönelik tasarım konusunda ne şekilde kullanılabilir? sorusunun cevabını aradık. Gerçekleştirdiğimiz "DÖNÜŞTÜRDÜKLERİM" sergisinde sanat severlerin yorumlarını aldık.

GÖRSEL ŞÖLEN

"DÖNÜŞTÜRDÜKLERİM" sergisi hakkında bizi bilgilendirir misiniz?

Sergide, bitki liflerinin çevreci bir şekilde geri dönüşümünde elde edilen kağıt materyaller sergileniyor. Bir yemek yapıyorsunuz, kullandığınız sebzelerin artıkları çöpe atılıyor. Biz bunlardan yola çıkarak sergimizi oluşturduk. Sergide vurgulamak istediğimiz, tamamen saf bir şekilde bitki liflerinden elde edilen kağıt materyallerin nasıl bir görsel şölen sunduğu.

TAMAMEN KATKISIZ

Serginin temel özelliği nedir?

Bitkilerden yola çıkarak, sergi gerçekleştirenler elbette var. Ancak içeriğine katkı maddeleri koyuluyor. Bizimkisi ise tamamen bitki liflerinden yüzde yüz saf bir şekilde kağıt hazırlanması. Bitkinin özünden yola çıkarak, selüloz denen o saf maddeyi elde ederek kağıt haline getirme aşaması.

NASIL YAPILDIĞINI MERAK ETTİM

El yapımı kağıtla tanışmasınız ne şekilde gerçekleşti?

Aşağı yukarı 15 sene önce girdiğim derslerde öğrencilere "Geri Dönüşüm" başlığı altında verdiğim derslerdeki örneklem arayışı ile ilk kez konuya eğilim gösterdim. En çok ofislerde ne tüketilir? Kağıt. Biz bunları topladık ve geri dönüşüm başlığı altında tekrar kullanılabilir hale getirdik. Bu noktada bir endüstriyel ürünü alıyor ve yine endüstriyel özellikteki bir ürün haline getiriyorsunuz. Herhangi bir sanat yok. Lifler tamamen yok edilmiş durumda. Biz bundan bir tat alamadık. Bende gezgin bir insanım. Uzakdoğu ülkelerinde gerçekleştirdiğim gezilerden birinde el yapımı kağıtlara rastladım. Nasıl yapıldığını merak ettim. Üretimini inceleme fırsatım buldum. El yapımı kağıdın menşei Uzak Doğu ve tamamen yokluktan ortaya çıkan bir durum. Günümüzde kağıt üretimi endüstriyel bir biçimde. Ancak insanlar geçmişi arıyor, özlüyorlar nostaljik bir yaşam arayışı içindeler.

HAM BİR BİÇİMDE SUNDUM

Ürünleri ham bir biçimde sergilemenizin altında yatan sebep nedir?

İnsanlara ürünü ham bir biçimde sundum. İstedikleri biçimde kullansınlar. Tamamen el yapımı kağıdı tanıtıyoruz. Dileyen üzerine yazı yazsın, baskı yapsın veya tekstilde kullansın. İnsanlara harika bir malzeme sunuyoruz, kapı açıyoruz.

Bu sanatın bir miladı ya da çıkış noktası var mı?

Batıda, kağıdı bitkilerden yola çıkarak sergileyen sanatçılar var. Bununla ilgili en son Ege Üniversitesi'nde gerçekleşen Bienal kapsamında bir Amerikalı kağıt sanatçısı tamamen Ege'de üretilen ürünlerden elde edilen liflerden İzmir'in haritasını yaptı.

Sergiyi hazırlamanız ne kadar sürdü?

Kendime ait hazırladığım 400-500 kadar materyal vardı. Bir senedir bunları sergilemek istiyordum. Sonunda sergiyi hazır hale getirdik.

En çok ne şekilde karşımıza çıkıyor, nerelerde kullanılıyor?

Aydınlatma olarak kullanılmaktadır. El yapımı kağıdın şeffaflığından faydalanılır. Bu şekilde ışık gözünüze direk nüfuz etmez.

İNSANLAR İLGİLİ

İlgi ve alaka var mı?

İnsanlar oldukça ilgili. Türkiye'de Kağıt Sanatçıları Derneği var. Buraya kayıtlı sanatçılar mevcut. En son mart ayında Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi'nde el yapımı kağıt sergisi oldu. Sergide daha çok tasarım üzerine bir eğilim vardı. Ben ise daha çok materyalin kendisini sergiliyorum. Kullanılmış kağıtları geri dönüştürmüyorum. Tamamen amaç insanlara bir şeyleri göstermek.

Üretim aşamasından bize bahseder misiniz?

Ağaç, bitki, yaprak saplarından üretim yapabiliyorsunuz. Ağaç dallarından konuya bakacak olursak, en çok kullandığım ağaç dut ağacı oldu. Dutu seçmemdeki sebep ise lif açısından gayet zengin bir ağaç olması. Tabi konuya ağaç katli olarak bakmamak lazım. Ağaçların budanma zamanında elde edilen dallar bunlar. İnsanlar bir şekilde bu dalları sokağa atıyorlar. Bu ağaç dallarını tara ile 30 cm olarak kestim. Bunlar kesildikten sonra bir kazan içerisinde odun ateşinde aşağı yukarı 3 saat kaynadı. Kaynatıldıktan sonra sert olan dış tabaka rahat bir şekilde soyulabiliyor. Bana lazım olan iç kısım. İç tabaka ile dış tabaka arasındaki olan kısmı bıçakla tek tek alarak tekrar kaynatıldı. Sonrasında elekten süzüldü. Bu aşamadan sonra tamamen liflere ayrılabilecek duruma geldi. Arkasından tahta ile dövüldü. Su ile bulamaç haline getirildi. Bir daha süzüldü. Elde edilen saf lif mengene ile sıkıştırıldı ve sağlamlık kazandı. Son aşama olarak sergilenebilecek hale getirildi.

Prof.Dr. Zeliha Mete kimdir?

1946 Tire doğumludur. İlk, orta, lise ve üniversite eğitimini İzmir'de tamamlamıştır. Ege Üniversitesi Kimya Bölümü mezunudur. Doktora ve doçentliğini endüstri kimyası üzerine yapmıştır. Profesörlük unvanını Dokuz Eylül Üniversitesi'nde elde etmiştir. Kimya profesörüdür. Çalışmalarını daha çok endüstriyel alanda üretime yönelik gerçekleştirmiştir. Konu üzerine çok sayıda makale yazmıştır. Son 20 yılda kimya ve sanat entegrasyonuna yönelik yayınlar gerçekleştirmiştir. Doktora tezleri yönetmiştir. 2012 yılında emekliye ayrılmıştır. Çalışmalarına devam etmektedir.  

Haber Merkezi