Kendi değerini görmezden gelme tuzağı: Kendini geçersiz kılma nedir?

Bazen kişiye en büyük kötülüğü yapan kişi yine kendisidir. En çok yargılayan, aşağılayan ve kötü davranan kişi kendisi olunca, başka bir düşmana ihtiyacı olmaz. Hayat kimi zaman işleri zorlaştırırken, bizler kolaylaştırmak yerine kendimize daha çok zulmederiz. Gelen övgüleri kesin bir dille reddeder ve başarıları, iyilikleri, güzellikleri kendimize yakıştırmayız. Bu durum psikolojide, ‘kendini geçersiz kılma’ olarak adlandırılır. Kendisini geçersiz kılan bireyler, elde ettikleri başarıları şans veya çeşitli dış faktörlere bağlarken, kendilerini sürekli eleştirir ve küçük düşürürler. Bu durum zaman içerisinde kişiyi mental olarak olumsuz bir biçimde etkiler. Kendini geçersiz kılma konusuna bu içeriğimizde yer verdik. İşte detaylar…

KENDİNİ GEÇERSİZ KILMA NEDİR?

Kendini geçersiz kılma, kişinin kendi düşüncelerini, duygularını, ihtiyaçlarını veya deneyimlerini sürekli olarak küçümsemesi, reddetmesi veya önemsiz görmesi durumu olarak açıklanabilir. Birey, kendi hislerinin ve düşüncelerinin kayda değer olmadığına inanarak kendini ifade etmekten kaçınır ve başkalarının görüşlerini kendi gerçekliği olarak kabul eder.

Bu durum, kişinin özsaygısını zedelerken, duygusal anlamda sıkıntılara yol açabilir ve zamanla sağlıklı kararlar almasını zorlaştırabilir. Kendini geçersiz kılma genellikle çocukluk döneminde öğrenilen bir davranış olup, kişinin yetişkinlikte de sürdürdüğü bir düşünce kalıbı haline gelebilir.

KENDİNİ GEÇERSİZ KILMA NASIL ORTAYA ÇIKAR?

Kendini geçersiz kılma durumu birtakım psikolojik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesi ile ortaya çıkabilir. Kendi geçersiz kılma durumunun ortaya çıkmasında etkili olan etkenlerin neler olduğuna bakacak olursak:

Çocukluk döneminde ebeveynleri tarafından sürekli eleştirilen, duygularının ciddiye alınmayan veya küçümsenen çocuklarda bu durumun görülme olasılığı yüksektir.

Duygusal, fiziksel veya psikolojik travmalar sonrası kişi kendi hislerini sorgulamaya başlayabilir.

Kişinin kendi duygularını ve düşüncelerini yeterince “iyi” görmemesi, kendini sürekli daha iyisini yapmaya zorlaması ve başkalarının onayına, yönlendirmesine çok fazla ihtiyaç duymak.

Toplum tarafından belirlenen normlar doğrultusunda kişinin kendini geri planda tutması veya sürekli başkalarını memnun etmeye çalışması.

KENDİNİ GEÇERSİZ KILMA BELİRTİLERİ

Kendini geçersiz kılan bireylerde sıkça görülen belirtiler düşünsel, duygusal ve davranışsal olmak üzere üç kategoride incelenebilir. Bunların neler olduğuna baktığımızda...

Düşünsel Belirtiler:

Kendi düşüncelerini ve duygularını sürekli sorgulama

Başkalarının fikirlerine ve kararlarına aşırı bağımlı olma

"Benim hislerim önemli değil" veya "Yanlış düşünüyorumdur" gibi içsel düşüncelere sahip olma

Kendi başarısını küçümseme ve kendisini değersiz hissetme

Duygusal Belirtiler:

Sürekli suçluluk veya utanç duygusu yaşama

Duygularını bastırma veya yok sayma eğilimi gösterme

Kendine karşı şefkatli olamama

Kaygı, depresyon ve özgüven eksikliği

Davranışsal Belirtiler:

Sürekli başkalarından onay bekleme

Kendi ihtiyaçlarını ikinci plana atarak başkalarını memnun etmeye çalışma

Sınır koyamama ve “hayır” diyememe

Kendi başarılarını küçümseme veya görmezden gelme

KENDİNİ GEÇERSİZ KILMA DURUMU NASIL KONTROL ALTINA ALINIR?

Kendini geçersiz kılma durumunu kontrol etmek ve bu düşünce kalıplarını değiştirmek için uygulanabilecek çeşitli yöntemlerden bazılarını derledik:

Farkındalık Geliştirme: Kendini geçersiz kılmayı kontrol edebilmenin başlıca yolu, içinde bulunduğun durumun farkında olmaktan geçer. O nedenle öncelikle kendi düşünce ve duygularınızı fark edin ve kabul edin. Bunun yanı sıra içsel eleştirinizi tanıyın ve bu eleştirilerin kaynağını sorgulayın.

Olumsuz Düşünceleri Yeniden Çerçeveleme: "Duygularımın bir önemi yok" yerine "Duygularım önemlidir ve beni ben yapan şeydir" gibi olumlu inançlar geliştirmek için çaba sarfedin. Kendinizi küçümsemek yerine, başarılarınızı ve güçlü yönlerinizi fark edin ve bu yönlerinizi ön plana çıkarın.

Sınırlarınızı Belirleyin: İnsanlara “hayır” diyebilmeyi öğrenin ve kendinize ait bir alan oluşturun. Kendi ihtiyaçlarınıza ve isteklerinize öncelik verin.

Kendine Şefkat Geliştirme: Hatalarınızı affetmeyi öğrenin ve kendinize karşı başka insanlara olduğunuz gibi nazik olun. Duygularınızı bastırmak yerine, onları sağlıklı bir şekilde ifade etmeyi öğrenin.

Profesyonel Destek: Bu süreçte bir terapist veya danışman ile çalışmak, kendini geçersiz kılma alışkanlığınızı aşmanıza yardımcı olabilir. Bilişsel Davranışçı Terapi gibi teknikler, olumsuz düşünce kalıplarınızı değiştirmeye yardımcı olabilir.

HABER MERKEZİ