I.DÜNYA SAVAŞI ve KAFKASYA CEPHESİ

Tarih’in hiçbir döneminde bir araya gelmeyen

İngilizler, Fransızlar ve Ruslar;

220 yıldır mehter adımıyla gerileyen

Osmanlı İmp’nu parçalamak için birleştiler.

*

     20.asır başlarında Batı Dünyası her alanda müreffeh bir durum yaşarken, siyasî alandaki İtilâf-İttifak kutuplaşması Dünyayı ikiye bölmüştü. 19.asır boyunca Sömürgelere giden yolun güvenliği için Rusya’nın Akdeniz’e inmesini önlemek amacıyla; Osmanlı İmparatorluğu’nun yanında yer alan Batılı Devletler, imparatorluğu parçalamaya karar verdiler. Ele geçirecekleri Boğazlarla, hem saflarına aldıkları Rusya’yı, hem de Orta Doğu’ya göz diken Almanları kendileri engelleyecekti.

      İmparatorluğun en uzun yüzyılını yaşadığı 19. asırda II.Abdülhamit Han izlediği denge siyasetiyle her iki tarafın emellerine set çektiyse de, 1909’da devrilmesiyle Batılı Devletler tezgahlarını uygulamaya koydular.  Osmanlıların onlara yanaşma istekleri bir bir engellenirken; Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın Devleti hem genişletmek, hem de düşmanlarına karşı koruyabilmek için kuvvetli bir müttefikle anlaşma ihtiyacını duyması, onu Almanya’nın kucağına itti.

   Şevket Süreyya Aydemir’in deyimiyle; “Yakın mazi artık kasvetli bir rüyaydı. Hakikat yalnız istikbaldeydi. Ve aradığımız su, orada önümüzde parlıyordu.”

    2 Ağustos 1914’te Sadrazam Talat Paşa ve Cavit Bey istemediği halde,  Enver Paşa’nın çabalarıyla gizli anlaşma ile Üçlü İttifak’a katılan Osmanlı İmparatorluğu; yorgun, bitkin, ekonomik ve malî yönden sıkıntılı, manevî yönden bunalımlı bir halde, kamuoyundan habersiz savaşa girdi.

    I.Dünya Savaşı başladığında Osmanlı yöneticileri tarafsız olduklarını duyurup, Boğazlar yabancı savaş gemilerine kapatıldı.

    Genel Seferberlik/Cihad-ı Ekber ilan edilerek(2.8.2014), ardından Kapitülasyonlar tek taraflı olarak kaldırılıp, Mebusan Meclisi kapatıldı.

    Alman Sefiri Baron von Wangenheim çok kurnaz biriydi. İngilizlerin vermediği iki zırhlıya karşılık, Goben ve Breslau mizansenini düzenledi. Osmanlılar tarafından satın alınan iki gemi Yavuz ve Midilli adıyla, Osmanlı bayrağı çekilerek, komutan ve denizcileri değiştirilmeden Karadeniz’e gönderildi. Gemiler Rus limanları Sivastopol ve Odesa’yı bombardıman edince, Rusya hemen Osmanlı İmp’luğuna savaş ilan etti. Bu olay Osmanlıların Savaşa  girmesinin görünürdeki nedenidir. Böylece Osmanlılar 17 Kasım 1914’te fiilen savaşa girdi.

I.D.S.OSMANLI CEPHELERİ

1-ANA Cepheler                                              

Taarruz Cepheleri :

-Kafkasya  -Kanal(Mısır)                                                                         

Savunma Cepheleri:

-Çanakkale-Suriye-Filistin-Hicaz-Yemen

2-YAN Cepheler:Romanya-Galiçya-Makedonya-İran

1-KAFKASYA CEPHESİ:

“Enver Paşa’yı; siyasî hataları ve sosyal görüş darlığı,

askerî hatalarından daha önce yıkmıştır.”

General Levandevski 

*

Almanların isteği üzerine açılan bu cephe iki amaca yönelikti:

-Bakü ve Abadan petrollerini Ruslara kaptırmadan ele geçirmek.

-Kafkasya engelini aşarak Orta Asya Türkleriyle bağlantı kurup,   bütün Türklerin aynı bayrak altında birleştiği Turan hayalini gerçekleştirmek. Türkçülük akımı, Divan-ı Lügat’it Türk’ün bu dönemde bulunmasıyla palazlanmış, özellikle subaylar ve aydınlar arasında yayılmıştı.

    Kafkas Cephesi’nde mücadele, Rusların Doğu Anadolu’ya 1 Kasım 1914’te saldırmasıyla mücadele başlamıştır. 8-21 Kasım’da Ruslarla yapılan çarpışmadan bir sonuç alınmadı. Aralık 1914' te Enver Paşa'nın komuta ettiği 150.000 kişilik ordu, bölgede erken bastıran kış mevsimi şartları düşünülmeden ince giysilerle cepheye gönderildi. Enver Paşa komutasında 3.Türk Ordusu Sarıkamış yönünde taarruza geçirildi. 21 Aralık-4 Ocak tarihleri arasında askerlerin 90.000(28.000’i şehit) yakın bölümü düşmanla savaşmadan; ulaşım yetersizliği, hastalık, açlık ve şiddetli soğuklardan Allahüekber dağlarında donarak şehit oldu.

    Durumdan yararlanan Ruslar; 1915 İlkbaharında Sarıkamış üzerinden Erzurum’a doğru ilerleyip; Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon ve Erzincan'ı ele geçirdi. Ruslarla birlikte Anadolu’ya gelen Ermeniler, Anadolu’daki Ermenilerle birleşerek Van’da isyan cıkardılar. Bundan yararlanan Ruslar Van ve Malazgirt’i ele geçirdiler.

    Ermeniler Türk askeri birliklerine saldırıp, iki ateş arasında bırakınca, Osmanlı yöneticileri Almanların telkiniyle, 1915  Nisan’ında  Tehcir (zorunlu göç ettirme) kanununu çıkardı. Doğu Anadolu’daki Ermeniler, Suriye ve Lübnan bölgelerine göç ettirildi.

    Çanakkale zaferinden sonra bu cepheye atanan Mustafa Kemal, 1916 yılında Muş ve Bitlis'i Ruslar’dan kurtardı.

    Ekim 1917’de Rusya’da ihtilâl çıkınca, yeni Bolşevik Hükûmeti 16 Aralık’ta Osmanlı Devleti ile mütareke yaptı.

    1918 yılında Brest Litovsky Antlaşması ile savaştan çekilen Ruslar;  Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devletine bıraktı. Kafkas Cephesinde savaş kaybedildiği halde, Osmanlılar son zafer antlaşmasını imzalayıp, toprak kazandı.

    Diğer cephelerde ise; Çanakkale ve Kût’ül Amare gibi büyük zaferleri kazandığı halde yenik ayrılarak, 30 Ekim 1918 Mondros Ateşkesi ile İtilâf Devletlerine teslim oldu.

    Doğu sınırımız I.TBMM.Hükûmeti döneminde; Ermenistan ile Gümrü(2 Aralık 1920), Ruslarla Moskova (16 Mart 1921) ve Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Sovyet Rusya temsilcileri ile Kars(21 Ekim 1921 anlaşmaları ile bugünkü haliyle çizildi.

    Faciası o zamanlar kamuoyundan saklansa da, milletin bağrında onulmaz, unutulmaz yaralar açtı.

SARIKAMIŞ

Sarıkamış vatanın serhad yeri

Savaşa giden döner mi geri?

Düşman değil kar yendi Mehmed’i

Buzdan heykel olarak tattı şehadeti

Dondu  ana-babaların kor yüreği

Mehmetçik Sarıkamış’ta ebedileşti

Kaynak :

Ayten Başabaş Dirier: I.DÜNYA SAVAŞI’NIN SERENCAMI(dosya)

I.DÜNYA SAVAŞI ve KAFKASYA CEPHESİ