İzmir’de Batı Azerbaycan Paneli

Batı Azerbaycan, İran’ın kuzeybatısında Irak-Türkiye sınırı boyunca Gürcistan sınırına kadar uzanan bölgedir. X. asırdan itibaren Türkler tarafından yönetilen İran’da; Gazneliler, Büyük Selçuklular, İldenizliler, Harezmşahlar, Timur, Akkoyunlular, Karakoyunlular, Safevîler İmparatorluk ve Devletlerini kurdular. Bölge Afşar Hanedanı ve Kaçar Hanedanı tarafından 1925 yılına kadar yönetildi. X. asırda Bölgede Gürcü Krallığı varken, Ermenistan diye bir yönetim yoktu. Doğu Anadolu’da bulunan Vaspuragan Tem’i Ermeniler yönetiminde olup, kralının tacı tenekedendi. Bunları küçümsemek için imparatorun köpeğine Armen adı verilmişti. Türk Fütuhatı başlayınca yöneticiler topraklarını Kilikya’daki topraklarla değiş tokuş edip, oraya göç ettiler. Geride kalanlar ise Türklerin yönetiminde her yönden huzura kavuşup, sadıka-i Tebaa olarak anıldılar.

İran’da Türkler’in yoğun olarak yaşadıkları bölgeler; Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan ve Güney Azerbaycan’dır. Bu bölgelerde Afşarlar, Akkoyunlu, Avkanlı, Başoğuz, Beybağlu, Çardovlu, Çarıklı, Çeğini, Darilu,  Delikanlu, Develi,  Hamse Türkmenleri, Hıtaylı, Kaşkaylar, İlhanlı, İmarluları,  Kaçarlar, Karapapaklar, Karaenikli, Karaçaylı, Karakoyunlu, Kapanaklar, Karasanlı, Karadolaklı, Karababalı, Kalaçlı, Kasımluları,  Kelişanlu, Kızılkeçili,  Küresünniler, Kiresunlu, Kızılayak, Kovanlı, Kıyamandili, Mişkinler, Muganlı,  Mukaddem boyu, Mukriler, Osanlı,  Porsunlu, Şabsanlı, Şahseven, Tahtakapılı,  Uğurlu,  Umanlı aşiretleri asırlardan beri yaşamaktadır.

Ruslar 16. asırdan itibaren bu coğrafyayı sabırla adım adım ele geçirip, Çarlık ve Sovyetler döneminde Azebaycan’ı “Böl-Parçala-Yönet” ilkesine uygun olarak parçalamakla yetinmeyip, asırlardır devleti olmayan Ermenilere suni cumhuriyet kurdurdukları gibi Türkler’in bağımsızlıklarına son vererek topraklarının önemli bir bölümünü İran’la paylaşıp, halkını doğuya sürdüler.

Günümüzde Batı Azerbaycan’ın kuzeyi Ermenistan, güneyi İran yönetimindedir. Azerbaycan bölgelerinin birleşmemesi için Ermenistan Batı’dan destek gördükçe kalleş saldırılarını sürdürmektedir. İran ise, Batı ve Rusya ile her türlü entrikayı çevirmekte, düşman diye bellediği ABD, İngiltere ve İsrail ile danışıklı dövüşüklü hareket etmekte, kendisi ile bağı olmayan Orta Doğu’daki bölgelerden İsrail’e saldırılar düzenleyip, huzursuzluk çıkararak dikkatleri oraya çevirmektedir. Gazze’yi cehenneme çeviren olayları İran’ın başlattığı unutulmamalı… Dost görünümlü İran’ın tek amacı, Türkiye ile Azerbaycan’ın güçlenmesini önlemektir.

Bu karmaşa ortamında Azerbaycan ve Türkiye’de düzenlenen sempozyum ve paneller ile Tarihî gelişim canlı tutularak halkımızın aydınlatılması gelecek açısından çok önemlidir.

BATI AZERBAYCAN PANELİ

Azerbaycan Cumhuriyeti İstanbul Konsolosluğu, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, Batı Azerbaycan Topluluğu Ege Bölge Başkanlığı ve İzmir Azerbaycanlılar Derneği tarafından, EÜ Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Konferans Salonu'nda düzenlenen “Geçmişten Günümüze Batı Azerbaycan” panelinde gerçekler bir daha gözönüne serildi. Prof.Dr. Vefa Kurban’ın yönettiği Panelde Prof.Dr. Okan Yeşilot ile Azerbaycan Milletvekili Doç.Dr.Aziz Alekberli gündemi aydınlatan önemli konuşmalar yaptılar.

Panelde, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Okan Yeşilot, Batı Azerbaycan Bölgesinin Tarihî konumuna dair bir konuşma yaparak, Azerbaycan halkının yaşadığı haksızlıkları gözönüne serdi.

 “Bugünkü Ermenistan sınırlarında bir zamanlar yüzbinlerce Azerbaycan Türkü yaşıyordu. Tarihi kayıtlara göre 200 yıl öncesinde Ermenistan arazisinde Müslüman Türk nüfusu Ermeni nüfustan daha fazlaydı. Bir dönem Osmanlı, uzun dönem de Safeviler'in yönetiminde bulunan şimdiki Ermenistan toprakları Müslüman ve Türk nüfusun hakim olduğu coğrafyaydı. Çar Rusya'sının 19. yüzyılın başlarında Revan Hanlığını (Revan - Erivan'ın eski adı) işgal etmesiyle bölgedeki demografik durum giderek değişmeye başladı. 19. yüzyılın başlarında bölgeye diğer bölgelerden göç ettirilen Ermeni nüfus yerleştirilmeye, Müslüman Türk nüfus ise sıkıştırılmaya başlandı. Bu siyaset Sovyet Birliği döneminde de devam ettirildi. Bölgedeki Türkçe yer isimlerinin neredeyse tamamı devlet kararıyla değiştirilerek buralara Ermenice isimler verildi, Azerbaycanlılara ait dini ve tarihi anıtlar yok edildi. Sovyetler Birliği döneminde Ermenistan'da Azerbaycanlılara ait kültürel izlerin yok edilmesi ile yetinilmedi, yüzbinlerce Azerbaycanlı sınır dışı edildi. Kayıtlara göre 1948-1953 yıllarında 144 bin 600, 1988-1991 yıllarında ise yaklaşık 300 bin Azerbaycanlı Ermenistan'dan sınır dışı edildi. Sınır dışı edilenlerin büyük çoğunluğu Azerbaycan'a yerleşti. 1980'li yılların sonrasında Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki sorunun savaşa dönüşmesi Ermenistan'dan kovulan Azerbaycanlıların sorunlarını geri plana itti.

ERMENİSTAN, TARİHî AZERBAYCAN TOPRAĞIDIR

Batı Azerbaycan Topluluğu Başkanı Doç.Dr.Aziz Alekberli, Azerbaycan'ın batısında bulunan İrevan bölgesinin, Sovyetler Birliği döneminde Ermenilere devlet kurması için verildiğini belirterek; Azerbaycanlıların 1948 ve 1988 yılında topraklarından zorla kovulduğunu, bölgedeki Türkçe isimlerin değiştirilerek yerine Ermenice isimlerin verildiğini vurguladı.

Karabağ Zaferi'nin ardından Batı Azerbaycan meselesinin kendileri için önemli bir konu haline geldiğine işaret eden Alekberli, “300 binden fazla vatandaşımız Ermeniler tarafından bölgeden çıkartıldı. Dolayısıyla Sovyetler Birliği döneminde zorla çıkartıldığımız Ermenistan'daki topraklarına geri dönmek istiyoruz. Batı Azerbaycan Topluluğu olarak insanlarımızın barış yoluyla ata topraklarına dönmelerini sağlamaya çalışıyoruz. Bu olay bölgeye barış getirecektir. Her insanın doğduğu yerde yaşaması en doğal hakkıdır. Yurttaşlarımızın yurtlarına dönmesi yakın zamanda gerçekleşeceğine inanıyorum." diyerek; Türkiye'nin Karabağ Zaferi'nde olduğu gibi Batı Azerbaycan sorununda da yanlarında olduğunu, ekledi.

O TOPRAKLAR BİZİM

Batı Azerbaycan Topluluğu Ege Bölge Temsilcisi Asıf Kurban da ailesinin 1988'de İrevan bölgesinde Azerbaycan'a zorla göçe zorlandığını dile getirerek, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Batı

Azerbaycan topluluklarına önem verdiğini vurgulayıp, şöyle devam etti:

“O topraklar bizim. Bunu belgeli bir şekilde söyleyebiliriz. En son büyük göç 1988 yılında Ermenilerin zorlamasıyla yapıldı ve bizi göçe zorladılar. Oraların da bizim topraklarımız olduğunu dünyaya göstermek istiyoruz. Zorla çıkartıldığımız topraklara geri dönmek istiyoruz. Türkiye bu meselede de bizim yanımızda. Türkiye'nin güçlü olması Azerbaycan'ın güçlü olması anlamına geliyor. Azerbaycan işgal edilmiş topraklarını kurtardı. Azerbaycan ve Ermenistan bir sınır çiziyor. Ermenistan'ın içinde kalan bizim de ata topraklarımız olan İrevan var. İnsanlarımız oraya dönmek istiyor. Azerbaycan ve Ermenistan arasında bu konuda da görüşmeler başladı. Orası bizim... Ermeniler bizim haklarımızı versinler. Biz de barış içinde evlerimize dönelim ve beraber yaşayalım.”

Bildiri sunumunun ardında soru-cevap bölümü duygulu ve hararetli bir ortamda geçti. Bu etkinliklerin Dünya Kamuoyuna duyurulacak şekilde daha sık yapılması, haksızlıkların dile getirilmesi, zalimlerin gerçek yüzünü ortaya çıkaracaktır. Panel için Ege Ü. Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü  Müdürü Prof.Dr.Nadim Macit, Moderatör Prof.Dr. Vefa Kurban, Prof.Dr. Okan Yeşilot, Batı Azerbaycan Topluluğu Başkanı-Milletvekili Doç.Dr.Aziz Alekberli, İstanbul Başkonsolosu Zaur Allahverdizade,  Batı Azerbaycan Ege Bölge Temsilcisi Dr.Asıf Kurban, Azerbaycan İzmir Temsilcisi Cavid Aliyev, İzmir Azerbaycan Derneği Başkanı Perviz Altay, Aspendos Akademi CEO’su Ayten Hüseynova ve  Dr.Fadıl Ünal’a teşekkür eder, başarılar dileriz.

İzmir’de Batı Azerbaycan Paneli