1. Abdülhamid Dönemi’nde Yenileşme Faaliyetleri

CEM YAVUZ

Osmanlı Devleti, 18. yüzyıldan itibaren Avrupa’nın güçlenmesine cevap verebilmek için çalışmalarına hız kazandırdı. Bunun için batılılaşma faaliyetleri başlattı ve Avrupalı ülkelere elçiler gönderdi. Osmanlı artık fetih politikasına son vermek durumunda kalmış ve elinden geldiğince savaşlara girmeme politikası izlemişti. Savaşlar ülkeyi büyük bir ekonomik yük altına sokmakta ve ülkenin yenileşme faaliyetlerine engel olmaktaydı.

1. Abdülhamid kardeşi 3. Mustafa öldükten sonra tahta çıkmıştır. Bu zamana kadar sarayda yaşamış olan 1. Abdülhamid 1774’te 49 yaşında tahta çıktı. 1. Abdülhamid sancağa çıkma usulünün kaldırılmasından ötürü devlet yönetme tecrubesinden uzak kalsa da, 3. Mustafa’nın tahtta olduğu zamanda da devlet işleriyle yakinen ilgilenmiş ve tavsiye mektupları kaleme almıştır. Tahta çıktığında ise Osmanlı Devleti’nde yeniliği bir zorunluluk olarak görmüş ve faaliyetlerini buna göre yapmıştır.

En önemli icraatlarından bir tanesi orduyu yenileme olmuştur. Avrupalı ordulara kafa tutabilmek adına birçok yabancı askeri danışmanı ülkeye davet etmiş ve kendi askerlerini modern tekniklerle eğitmiştir.

1. Abdülhamid döneminde yenilikler hususunda devlet yönetiminde yer alan kişilerin de rolü vardır. Bunlardan hiç şüphesiz en önemlileri Kara Vezir Seyyid Mehmet Paşa, Cezayirli Gazi Hasan Paşa, Baron De Tott ve Halil Hamid Paşa’dır.

Kara Vezir Seyyid Mehmet Paşa daha çok mülki düzenlemelere önem verdi ve zorunda kalmadıkça devlet kademelerindeki görevlileri, görevinden almadı. Bu yöntemle yerel yönetimlerde de istikrar sağlanmasını amaçladı. Teşkilatları ıslah etti ve işi bilen kişileri göreve aldı.

Kaptan – ı Derya görevini yürüten Cezayirli Gazi Hasan Paşa da öenmli faaliyetlerde bulundu. Özellikle donanma konusunda önemli işler yaptı. Donanmanın en yeni teknikleri almasını sağladı. Bu sebeple subaylara ve askerlere yeni askeri teknikleri ve bilgileri öğretmeyi amaçladı .Haliç’te, Karadeniz ve Ege sahillerinde modern tershaneler inşa ettirdi. Ayrıca gemi yapımı için de Avrupa’dan iki Fransız gemi mühendisini ülkeye getirdi.

Baron De Tott, Osmanlı Devleti’ne gelen yabancı askeri danışmanlardan bir tanesiydi. 3. Mustafa zamanında Osmanlı Devleti için çalışmaya başladı. Yaptığı önemli icraatlardan birisi Süratçi Topçu Birliği’ni kurmak oldu. Ayrıca Riyaziye Mektebi’ni kurdurarak matematik eğitimi verilmesini sağladı.

Halil Hamid Paşa Osmanlı Devleti’nde kökten bir ıslahat yapılması gerektiğine inanıyordu ve çalışmalarını bu amaçla yürüttü. Humbaracı Ocağı ve Lağımcı Ocağı’nın tekniklerini modernleştirdi. Mühendishane –i Bahri Hümayun’un daha da gelişmesine önemli katkılarda bulundu. Bu okula hem yerli hem de yabancı hocalar getirtti. Osmanlı Devleti’nde önemli problemlerden birisi olan Tımarlı Sipahi meselesine de el attı. Herhangi bir disiplinsizlik yapan Tımarlı Sipahi subaylarının idam edilmesine dair ferman yayınlattı. Savaşlar esnasında Tımarlı Sipahiler disiplinsizlik örneği göstererek savaşlara katılmamazlık yapabiliyorlardı. İbrahim Müteferrika’nın ölümünden sonra faaliyetini durduran matbaanın yeniden çalışmasını sağladı.

1789 yılında 1. Abdülhamid vefat ettikten sonra ıslahat çalışmaları yavaşlamıştır. 1.Abdülhamid genç yaşta tahta çıkamadığı için devlette istediği reformları tam olarak gerçekleştirememiştir. Yeniliklerin daha da detaylandırılması kendisinden sonra tahta geçecek olan 3. Selim’e kalacaktır.

1. Abdülhamid Dönemi’nde Yenileşme Faaliyetleri