Orta Asya Türklerinde Aile Yapısı

Orta Asya Türklerinin tarihini genel olarak Çin ve Bizans kaynaklarından öğrensek de Orhut Yazıtları’nın da ciddi bir kaynak olduğunu belirtmemiz gerekir. Türklerin ailesi yapısı da Orhun Yazıtları’nda sözü edilen konulardan bir tanesidir.

Orhun Yazıtlarına göre Türk toplumu yapısı Oguş (aile), Urug (sülale), Bod (boy), bodun (boylar birliği) ve il (devlet) şeklinde sınıflandırılmıştır. Aile günümüzde olduğu gibi kan akrabalığı esasına dayanmaktaydı. Yine günümüzdeki gibi toplumun en küçük birimi olarak lanse edilirdi.

Türk aileleri sanılanın aksine “geniş aile” şeklinde değildi. Evlenen erkek birey, kendi ailesini kurup, baba ocağından ayrılma hakkına sahipti. Bu şekilde aile reisi o olurdu. Baba ocağında ise aile reisi evin daha küçük oğlu olurdu (baba öldüğü takdirde).

Türk aile yapısında tek eşlilik bulunmaktaydı. Birden fazla kadınla evlenildiği görülmezdi. Ayrıca yine ölen erkek kardeşin, dul karısı ile evlenilmesi de Türk aile yapısında yer almaktaydı. Bunun sebebi de kadının, olası bir savaş esnasında esir alınabileceği endişesiydi. Türk kadını o dönem seyyahların da kaynaklarında belirtildiği üzere ok atıp, at binen ve savaşlara katılan bir figürdü. Bu sebeple Türk kadınının düşmanın eline esir düşmesi kesinlikle kabul edilemez bir durumdu.

Eski Türkler baba “kang” anne ise “ög” olarak bilinirdi. Bu isimler ilerleyen yıllarda değişmiş olsa da ög kelimesinden türeyen “öksüz” kelimesinin hala kullanıldığını görmekteyiz.

Boylar ise güvenliği sağlamak adına kurulurdu. Ailelerin bir araya gelerek oluşturduğu boylarda dayanışma ve birlik esastı. Kendi içlerinden bir bey seçerlerdi ve boyun lideri o olurdu. Gerektiğinde ellerine silah alarak kendilerini savunan bu boyların siyasi bir yapı olduğunu da söylememiz mümkündür. Boyların birleşmesiyle de bodunlar meydana gelmekteydi. Bodunların başında arazinin genişliğine göre yabgular bulunabilmekteydi.

Orta Asya Türklerinde Aile Yapısı