Osmanlı Devleti’nde İlk Gazeteler

Oldukça yenilikçi bir padişah olan 2. Mahmud, yapmış olduğu yenilikleri ve ileride yapacağı icraatları halka aktarmak istiyordu. Avrupa’da basının gücünü gören 2. Mahmud bu sistemin Osmanlı Devleti içerisinde yer alması gerektiğini gördü. Bu amaçla ilk resmi gazete olan Takvim – i Vekayı 1 Kasım 1831 tarihinde basıldı. Bu tarihte ilk Türkçe nüshası basılan gazete, toplumun tüm kesimlerine hitap etmesi amacıyla, Fransızca, Rumca, Ermenice ve Arapça olarak da basıldı. Gazetenin çıkarılması görevi ise Esat Efendi’ye verildi.

Gazetenin çıkarılması için Takvimhane – i Amire kurulmuştur. Gazetenin rutin bir basım zamanı olmamıştır. Haftada birkaç defa çıkmaktadır. Memurlar gazeteye yıllık 120 kuruşluk fiyatla zorunlu abone edilmişlerdir. Gazeteler taşraya da gönderilerek halkın tamamına ulaşmak amaçlanmıştır.

Gazetenin ilk sayfasında Vukuat – ı Resmiye adı altında resmi beratlar yayınlanmaktaydı. İkinci sayfasında da Vukuat – ı Gayri Resmiye bölümü bulunmaktaydı. Gazetenin içerisinde Umur – ı Dahiliye, Umur – ı Hariciye, Fünun, Tevcihat ve Meval – i Askeriye başlıklı bölümler de bulunmaktaydı.

1878 yılına kadar aralıksız biçimde çıkan gazete 2119 sayıya ulaşmıştı. Ancak 93 harbinin getirmiş olduğu darlık sebebiyle gazete geçici süreyle basımı durdurmuştur. Tekrardan basılmaya başlaması 1891 yılını bulacaktır. 1891 ve 1892 yılları arasında çıkan gazete, 1908’e kadar tekrar kapatılmış, 1908’den itibaren ise aralıksız olarak çıkmıştır. Günümüzdeki “Resmi Gazete” Takvim -i Vekayı Gazetesi’nin devamı niteliğindedir.

Ceride – i Havadis

İlk yarı resmi gazete olan Ceride – i Havadis, İngiliz muhabir William Churchill tarafından çıkarılmıştır. William Churchill gazeteyi çıkarabilmek için Bab – ı Ali’ye bir mektup yazmıştır. Mektubun içeriğinde gazetenin bilim ve eğitimi geliştireceği üzerinde durulmuştur. Gazeteye izin çıkmış ve 1840 yılının Temmuz ayında ilk nüshası yayınlanmıştır.

Devlet Takvim – i Vekayı’nın istenilen manada başarılı olamadığını düşünmesinden ötürü Ceride – i Havadis gazetesine para yardımı yapmıştır. Üç sene boyunca düzenli bir yardım söz konusudur. Bu sebeple gazete yarı-resmi olarak adlandırılmaktadır. Ancak gazete çok fazla yere ulaşamamış yalnızca 150 -200 okuyucu kazanabilmiştir. Bunda okuma yazma oranının düşük olması da etkili bir sebeptir.

Üç sene sonunda devlet yardımının da kesilmesiyle gazetenin basımı durmuştur. Uzun uğraşlar neticesinde devletin yardımı tekrardan alınmaya başlanmıştır.

Gazete tirajını en çok Kırım Savaşı esnasında arttırmıştır. Zira William Churchill bir savaş muhabiridir ve Kırım Savaşı’nı yerinde takip etmiştir. Bu sebeple savaştan getirmiş olduğu sıcak bilgiler halkın gazeteyi almasına sebep olmuştur.

William Churchill öldükten sorna gazeteyi oğlu devam ettirmiş olsa da bir süre sonra yayın hayatını sonlandırmıştır.

Osmanlı Devleti’nde İlk Gazeteler