Bitkisel Temelli Beslenme ve Metabolik Sağlık

Sağlıklı beslenmenin özellikle obezite, kardiyovasküler (kalp ve damar sistemi) hastalıklar ve Tip 2 diyabet (şeker hastalığı) gibi kronik rahatsızlıklar olmak üzere çok çeşitli sağlık sorunlarının önlem ve tedavisinde önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Son yıllarda tercih edilen çeşitli diyet programları arasında, hayvansal ürünleri azaltırken veya ortadan kaldırırken bitkisel gıdaların tüketimini vurgulayan ve potansiyel sağlık yararları gösterilmiş olan bitki temelli beslenme alışkanlığı tüm dünyada kabul görmektedir. Sağlıklı beslenme konusunda yapılan çok çeşitli klinik araştırmalarda, bitkisel temelli beslenme programlarının olumlu yönleri vurgulanarak, lif, vitaminler ve mineraller gibi temel besinler açısından zenginliği, metabolik sağlığı iyileştiren çeşitli antioksidanları ve fitokimyasallar içermesinin ortaya çıkardığı olumlu sağlık katkılarının altı çizilmektedir.

Bitkisel temelli bir diyetin olumlu sağlık etkileri kardiyovasküler rahatsızlıklar, tip 2 diyabet ve hiperkolesterolemi gibi bazı metabolik hastalıkların önlenmesi ve tedavisi açısından özellikle önemlidir. Bitki temelli beslenme alışkanlığı; diyet, yüksek lif içermesi ve ağırlıklı olarak hayvansal ürünlerde bulunan bileşenler olan doymuş yağ ve kolesterol seviyelerinin, bitkisel beslenme tarzında daha düşük oranlarda bulunmasıyla ön plana çıkmaktadır. Meyveler, sebzeler, tam tahıllar, kuruyemişler, tohumlar ve baklagiller gibi bitkilerden elde edilen yiyecekleri içeren bitkisel temelli diyet programına uyan bireylerin, iyileştirilmiş glisemik kontrol, gelişmiş insülin duyarlılığı da dâhil olmak üzere çok sayıda sağlık katkılarını deneyimlediğini göstermektedir. Bu beslenme alışkanlıkları, özellikle tip 2 diyabet riski taşıyan veya şu anda tip 2 diyabetle mücadele eden kişiler için hayati öneme sahip olduğu da dikkat çekici bir özellik olarak değerlendirilmektedir. Bitkisel temelli bir beslenme programına uyum sağlama sürecinde, hayvansal ürünleri azaltılması veya kısmen ortadan kaldırılmasından kaynaklanabilecek potansiyel besin kayıplarını da ele almak çok önemlidir. Bireyler, güçlendirilmiş gıdaları, takviyeleri ve çeşitli bitkisel temelli gıda kaynaklarını bir araya getirerek doğal, dengeli ve yeterli beslenme ihtiyaçlarını karşılayabilir ve bitkisel temelli beslenme tarzının faydalarından yararlanabilirler. Dikkate alınması gereken temel besinlerden biri, nörolojik fonksiyonda ve kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda önemli bir rol oynayan B12 vitaminidir. B12 vitamini öncelikle hayvansal ürünlerde bulunduğundan, bitki temelli diyet uygulayan kişilerde oluşabilecek B12 gereksinimlerini karşılamak için özellikle B12 vitamini açısından zengin besin türlerinin gülük gıda tercihlerine dâhil edilmesi veya B12 vitamini açısından yoğun gıda takviyelerin kullanımı düşünülmelidir. 

Bitkisel beslenme alışkanlığıyla ortaya çıkması olası B12 eksikliğiyle beraber görülebilecek olan protein eksikliğin de giderilmesi sağlıklı beslenme adına büyük önem taşımaktadır. Ancak, baklagiller, kuruyemişler, bezelye, nohut, kırmızı veya yeşil mercimek, tam tahıllar ve soya ürünleri gibi çeşitli besinlerin bitki temelli proteinin kaynakları olarak yeterli proteini sağlayabileceği de vurgulanmalıdır. Bitkisel beslenme alışkanlığında, farklı bitki proteinlerini birleştirerek, bireylerin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenmeleri için ihtiyaç duyacakları protein ve temel amino asitleri alabilecekleri mümkün olabileceği gözden uzak tutulmamalıdır. 
Sonuç olarak, bitki temelli diyetlerin, işlenmiş gıdalar, yapay katkı maddeleri ve trans yağlar bakımından daha düşük olması nedeniyle genel sağlık üzerindeki olumlu katkıların belirlenmesiyle birlikte, kronik hastalık riskinin azaltılması, kalp sağlığının korunması ve geliştirilmesi, kilo kontrolü, Tip 2 diyabetin önlem ve tedavisinde ve olumlu psikolojik sağlık sonuçları da dâhil olmak üzere tüm dünyada yaygınlaşmakta olduğu izlenmektedir. Bu bulgular, bitki temelli bir diyet benimsemenin obezite, hipertansiyon ve kardiyovasküler bozukluklar dâhil olmak üzere birçok kronik hastalıkla ilişkili risk faktörlerinin önemli ölçüde azaltılabileceğini göstermektedir. Sağlık açısından sayısız faydaları nedeniyle, tüm dünyada bitkisel temelli beslenme programları yaygın bir şekilde tercih edilmekte ve bitki temelli beslenmenin sağlığa faydaları hakkında yapılan kapsamlı bilimsel araştırmalardan ortaya çıkan kanıtların gün ışığına çıkarılması amaçlamaktadır.

Bitkisel Temelli Beslenme ve Metabolik Sağlık