Sporcu Sağlığı ve Melatonin

Epifiz bezi, beyinde serotonin ve melatonin salgısını gerçekleştiren mercimek tanesi büyüklüğünde bir endokrin (içsalgı) bezidir. Epifiz bezi diğer adıyla pineal bezin tanımlanmasıyla, buradan salgılanan melatonin, üzerinde geniş çaplı araştırmaların yapıldığı bir hormondur. Normal olarak gece salgılanan melatonin, gece saat 02.00 ile 04.00 arasında kanda en yüksek değerlerine ulaşmaktadır. Melatoninin salgılanmasının, mevsimlere farklılık göstermesiyle birlikte, gece uyurken ışığa maruz kalmanın melatonin salgısını baskıladığı da bilinmektedir.

Melatonin çok çeşitli metabolik etkilere sahip bir hormondur. Viral enfeksiyonlarda, kronik stres ve yaşlanmaya bağlı olarak gelişen immünolojik (bağışıklık sistemi) zayıflamayı önleyebilme özelliğini açıklayan birçok bilimsel yayın bulunmaktadır. Bütün bu fonksiyonlara ek olarak, melatonin uyku, yaşlanma, termoregülasyon ( ısı dengesi) ve biyolojik saat, kardiyovasküler ( kalp ve damar sistemi) fonksiyonları, antioksidan sistem ve bağışıklık gibi birçok biyolojik fonksiyonun düzenlenmesinde rol oynadığı saptanmıştır. Bu fonksiyonlarda meydana gelen bozuklukların, çeşitli hastalıklara zemin hazırladığı ve enfeksiyonlar, otoimmun, psikiyatrik hastalıklar ve kansere yakalanma oranını artırabildiği bilindiği için, melatonin; sağlıklı yaşama katkıları nedeniyle üzerinde yoğun araştırmalar sürdürülen bir hormon olarak dikkat çekmektedir.

Melatonin salgılanma miktarının yaşa bağlı olmasının yanı sıra, kişiden kişiye farklılık gösterir. Çocuklar yetişkinlerden daha fazla melatonin salgılarken, ileri yaşlarda melatonin salgısının azaldığı bilinmektedir. Yoğun egzersizlerin neden olduğu stresin( aşırı yüklenmenin) melatonin hormonun etkisiyle, doku ve metabolik hasarın önlenmesindeki destekleyici rolü spor hekimliği alanında son yıllarda araştırma konusu olmuştur. Özellikle, kronik düzenli egzersizlerin, antioksidan (hücre koruyucu) savunma sistemindeki olumlu katkıları nedeniyle, hücre hasarı riskinin azalması, performans artışı ve kas yorgunluğunun gecikmesi, sportif performans adına önemli etkilerdir.

Melatoninin,çok yönlü metabolik katkıları nedeniyle, egzersizin melatonin salgılanması üzerinde akut etkileri ve uzun vadeli etkileri özellikle sporcu sağlığı açısından araştırılmaktadır.. Bu konuda yapılan çok merkezli klinik çalışmaları inceleyen Nuriye Bayar’ın yaptığı araştırmalarda, melatonin hormonun, kronik(uzun süreli), yoğun egzersiz sonucu ortaya çıkan oksidatif stres ( hücre hasarı) ve inflamasyonun (ödem ) etkilerini azaltarak kas hasarını azalttığı ve akut (kısa süreli) yoğun egzersizin oluşturabileceği kardiyak (kalp) doku hasarına karşı koruyucu özelliğinin de mevcut olduğu vurgulanmaktadır.

Melatonin uyku esnasında salgılanan bir hormon olduğu için, uykunun sporcular için çok sayıda önemli fizyolojik ve bilişsel işlevi nedeniyle; uyku yoksunluğu, atletik performans, özellikle uzun süreli egzersiz performansı üzerinde önemli etkilere sahip olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca kronik uyku yoksunluğunun iştah üzerinde, gıda alımında ve protein sentezinde değişikliklere neden olarak sporcu beslenmesinde, metabolik ve endokrin (hormonal) dengesi üzerinde olumsuz etkiye sahip olması nedeNiyle atletik performansı düşürebileceği de öngörülmektedir.

Sporcu Sağlığı ve Melatonin