Sportif Performans ve Genetik Yapı

İnsan Genom Projesiyle (Human Genome Project) birlikte; insan gen haritasının çıkarılması son yıllarda tıp dünyasında yaşanan en önemli bilimsel çalışmalarından biri olarak kabul edilmektedir. İnsan genetik kodunun haritasından elde edilen bilimsel verilerin ışığında, birçok kronik, ölümcül hastalığın erken tanı ve tedavisi konusunda önemli avantajların sağlanacağı öngörülmektedir.
***
Genetik biliminin rehberliğinde, tedavisi çok güç olan hastalıkların genetik mühendisliği yöntemleriyle tedavi edilmesi konusunda tüm dünyada yoğun bilimsel araştırmalara devam edilmektedir ve bu çalışmalar sadece tıp biliminde değil ama aynı zamanda spor biliminde de sportif performansın tıbbi açılımlarının belirlenebilmesi açısından da çok önemli gelişmeleri beraberinde getirmektedir.
***
Spor ve genetik yapı üzerinde yapılan araştırmalarda, sportif performansla sporcunun genetik altyapısı arasında çok önemli ilişkilerin bulunduğu açığa kavuşmuştur. Bu gelişmeler sonrasında, tıp dünyasında erken tanı ve tedavi amaçlı üzerinde çalışılan birçok genetik tarama yöntemi, sportif performans araştırmalarında kullanılmaya başlanmasıyla birlikte spor bilim dünyasında genetik mühendisliği çalışmaları hızlanmıştır. Yapılan bu çalışmalarda, her ne kadar çok net bulgular henüz elde edilmemiş olsa da genetik incelemelerin sporcuların sportif performanslarını belirleme ve geliştirebilme açısından avantaj sağlayacak yönlerinin de olabileceği düşünülmektedir.
***
Sportif performansın belirlenmesinde, sporcunun taşıdığı genetik özelliklerinin çok önemli bir faktör olduğunu unutmamak gerekmektedir. Ancak sportif performansın belirlenmesinde sadece genetik yapı uygunluğun yeterli olduğu söylenemez. Sporcu, sportif performansı adına gerekli genetik potansiyele sahip olsa bile, beslenme programı, antrenman düzeyi, yaşam tarzı vb. faktörlerin de üst düzey sportif performansın belirlenmesinde son derece önem taşıdığı gerçeğinin altı çizilmelidir.
***
Sporda genetik altyapı özellikle kuvvet, dayanıklılık, kas kitlesi, kas liflerinin tipi ve oranları, kardiyovasküler (kalp ve damar sistemi), akciğer kapasitesi, kan biyokimyası ve dolaşım fizyolojisi üzerinde önemli etkiler göstermektedir. Özellikle dayanıklılık sporları için gerekli olan kardiyopulmoner (kalp ve solunum sistemi) kapasitesi üzerinde çok çeşitli etkilerinin olduğuna dair birçok önemli klinik araştırma çalışması mevcuttur. Bu alanda son yıllarda yapılan çalışmalarda, genlerin sadece sportif performansı belirlemekle kalmadığı ama aynı zamanda, sporcunun antrenman programına, beslenme tarzına ve bazı fizyolojik değişkenlere verdiği reaksiyonları da öngörülebileceğine ait çok çeşitli bulgular da ortaya çıkarılabilmiştir ve bu alanda yürütülen araştırmalar hızla devam etmektedir.
***
Spor bilim dünyasında yürütülmekte olan sportif performans ve genetik yapıyla ilgili çalışmalarda genlerin kalıtsal olarak; nesiller arası geçişi özellikleri incelenmektedir. Kalıtımsal olduğu düşünülen sportif performans genlerinin özellikleri açığa çıkarabilmek için, akrabalar arasındaki genetik yapı benzerliğinin yanı sıra tek yumurta ikizleri ile yapılan çalışmalarda önemli sonuçlara ulaşılmaktadır. Bu yöntemin yanı sıra; benzer sporcu gruplarının gen haritaları benzerlikleri karşılaştırılmaktadır. Ve diğer bir yöntem olarak da sportif performans üzerinde özelliklere etkisi olduğu düşünülen genlerin ayrıntılı olarak incelenmesi ve sportif performans üzerindeki etki mekanizmaları açığa kavuşturulması hedeflenmektedir. Tüm bu çalışmalar yürütülürken, çevresel etmenlerin sportif performans genleri üzerinde olası etkileri araştırılmaktadır. Özellikle sporcunun uyguladığı beslenme programı, antrenman düzeyi, yaşam tarzı vb. faktörlerle, sportif performansın genetik temeli arasındaki ilişkisini inceleyebilmek için çevresel etmenlerin de genetik özelliklerinin de ayrı ayrı ele alınmasının yanı sıra, birbirlerine karşı göstermiş oldukları etkiler de göz ardı edilmeden incelenmelidir. 
***
Sonuç olarak, genetik incelemeler, sportif performans açısından önem taşıyan, kardiyovasküler (kalp ve damar) sistemi, kas kitlesi, kas gücü, kas liflerinin tipi ve dayanıklılığı, esneklik ve denge kapasitesi, etkin kilo kontrolü ve vücut kompozisyonu, akciğer kapasitesi, kan biyokimyası ve dolaşım fizyolojisi üzerinde önemli bulguları açığa çıkarabilmektedir. Genetik özelliklerin sportif performans açısından belirleyici bir faktör olmasının anlaşılmasıyla birlikte tüm dünyada spor genetiği incelemeleri teşvik edilerek daha yaygın olarak uygulanabilmesine çalışılmaktadır.

Sportif Performans ve Genetik Yapı