Son iki yıldır Türkiye ve dünya gündemini meşgul eden en önemli konuların başında Türkiye’nin, Rusya’dan almak için anlaşmaya vardığı S-400 hava savunma sistemi var. Normal şartlarda egemen olan her ülke istediği başka bir ülke ile iş birliğine gidebilir. İstediği tarzda ekonomik, teknolojik, savunma sanayi gibi anlaşmalar yapabilir.
Ancak S-400 hava savunma sistemi Rusya gibi bir ülkenin sistemi olduğu için işin rengi değişiyor. Bilindiği gibi Rusya, NATO üyesi bir ülke değil, NATO üyesi olan tüm ülkeler kendi savunma sistemi ile hava sahalarını korumaktalar. Bu sistemleri de AB ülkeleri ve ABD sağlıyor. Yani NATO üyesi olan Türkiye, üye olmayan ve farklı bir savunma sistemine sahip olan Rusya ile anlaştı. Aslında Türkiye’nin bu konuda haksız olduğunu söylemek yanlış olur. Suriye iç savaşı patlak verdiğinde başta DAEŞ ve diğer terör örgütleri tehlikesi tüm Orta Doğu’ya yayıldı. Türkiye gibi kritik noktada olan ve savaş ile komşu olan ülkeler savunma sistemlerini güçlendirmek istedi. NATO ülkesi olduğu için uzun süre talep etti. Türkiye önce Çin ile temasa geçti epey tartışma konusu oldu ihale sürecine girildi ve bir şekilde Çin ile anlaşma yapılmadı. Sonunda 2013 yılında NATO üyesi ülkelerin dışişleri bakanları, Türkiye’yi Suriye’den gelecek olası tehlikelere karşı korumak için iki ülke sınırına patriot füze savunma sistemi kurulmasını onayladı. Patriot bataryaları ve askeri personel Almanya, Hollanda ve ABD tarafından gönderildi. Nitekim patriot hava savunma sistemi 2015 yılına kadar Türkiye’de konuşlandırıldı. Türkiye’nin uzun süre ısrarla talep ettiği hava savunma sistemi kısa süreliğine olsa da Türkiye’de konuşlandırılmış oldu. Ancak Türkiye bunun daimi olmasını istedi. Çünkü bulunduğu konum itibariyle saldırılara maruz kalabilecek durumda.
ABD öncülüğünde NATO güçleri, bu hassasiyetimizi bir türlü kavrayamadı. Pek bağlantılı görünmese de aslında Rus uçağının düşürülmesi ve Rusya ile yaşadığımız krizin sebebinin başlangıcı budur diyebiliriz. Rus uçağının düşürülmesi Türkiye ve Rusya’yı derin bir krize sürükledi ilişkilerimiz tarihte olmadığı kadar kötü bir noktaya çekildi. İki ülke arasındaki krizin aşılması epey süre alacaktı. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rus Lider Vladimir Putin’in bireysel çabaları ile kriz aşıldı.
İlerleyen süreçte Türkiye hava savunmasını güçlendirme konusunda ısrarlı oldu. NATO ve müttefik ülkelerden bu konuda adım atılmayınca. Türkiye mecburen Rusya ile anlaşmaya vardı. Anlaşmaya göre S-400 hava savunma sistemi 2019 yılında konuşlandırılacak.
Türkiye bir taraftan savunma sistemini güçlendirmek isterken diğer taraftan yeni nesil savaş uçağı F-35 projesi ile de ilgilendi. Projenin ortaklarından oldu. F-35 projesi için şimdiye kadar ciddi bir harcama yaptı. Nitekim 2 adet F-35 geçtiğimiz ay törenle Türk yetkililere teslim edilerek eğitim uçuşlarına başladı. normal şartlarda S-400 hava savunma sistemi ile F-35 yeni nesil savaş uçaklarını her ülke kullanabilir ancak bu sadece normal şartlar için geçerli bir durum. S-400 Rus yapımı ve NATO üyesi değil. F-35 NATO üyesi ve ittifak üyesi ülkelerin ortak yapımı. Rusya, hava savunmasında S-400’lerin asla açık vermediğini hiçbir uçağın ya da saldırının 600 kilometreye kadar sisteme yaklaşamayacağını iddia ediyor. F-35 projesinde ise yeni nesil uçakların herhangi bir şekilde radara yakalanmadığını bir nevi casus uçak olduğu iddia ediliyor. İş böyle olunca Türkiye’nin eline hem hiçbir hava hareketini kaçırmayan sistem geçmiş oluyor hem de casus olarak nitelendirilen yeni nesil savaş uçağına sahip olmuş oluyor. Türkiye, bu iki teknolojiyi entegre edip ne kadar uzaklıkta ne kadar mesafede bu uçakların menzile girip girmeyeceğini mutlaka test edecektir. Bu da başta ABD ve NATO üyesi ülkelerin işine gelmiyor. Nitekim ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye’ye F-35 uçaklarının teslimatını belli şartlara bağlayan Savunma Bakanlığı bütçe yasasını imzaladı. Yasada, Pentagon’dan 90 gün içinde bir rapor sunarak, F-35’lerin teslim edilmesi için Kongre’yi iki ülke ilişkilerinin durumu konusunda ikna etmesi isteniyor.
Türkiye bu kadar hassas olan bir çizgide. Ya S-400 projesini iptal edecek, ya da F-35 projesinden feragat edecek. Bana kalırsa daha önce yaşanan deneyimlerden Türkiye’nin S-400 projesinden vazgeçmemesi. Çünkü uzun yıllardır süren Suriye savaşında rejimi ayakta tutan en önemli etken S-200 hava savunma sistemi. S-400’e göre daha düşük teknolojide olmasına rağmen bu kadar başarılıysa alacağımız casus yani görünmeyen F-35 projesi zaten çöpe gitmiş olacak. Belki Türkiye bu sayede bu pahalı projeden kurtulmuş olur.
