Sultan Sencer

Merhaba değerli okuyucular. Bu hafta sizlere Sultan Sencer’i anlatacağım. Bilgileri Wikipedia’dan derledim. Babası Melikşah, annesi cariye kökenli Taceddin Seferriyye Hatun’dur. Babasının bir seferi sırasında, 1086 yılında Sincar’da doğdu. Babası 1092’de öldüğünde henüz küçüktü. Melikşah’ın ölmesi ile Büyük Selçuklu Devleti bir anarşi içine girdi. Melikşah’ın eşi Terken Hatun, Melikşah’ın küçük yaştaki oğlu ve Sencer’in kardeşi I. Mahmud’un sultanlığını ilan etti. Melihşah’ın büyük oğlu olan Berkyaruk ise taraftarları tarafından Rey şehrine kaçırılıp Sultan ilan edildi. Bunun üzerine Berkyaruk ve I. Mahmud güçleri arasında 17 Ocak 1093 Burûçird’de yapılan savaşta Berkyaruk galip geldi. Ahmet Sencer ve Berkyaruk’un amcası olan Tutuş, Suriye’ye ilerleyerek Şam ve Halep şehirlerini eline geçirip Suriye Selçuklu Devleti’nin kurucusu oldu. Tutuş, Berkyaruk’un elinde bulunan İran arazilerini de ele geçirmek üzere Berkyaruk’a hücum ettiyse de 26 Şubat 1095’te Rey’de Berkyaruk ile yapılan savaşta yenildi ve öldü. Böylece Berkyaruk tek sultan oldu ancak zaman zaman ya kardeşleri ya da onların varislerinin ayaklanmaları ve tehditleriyle karşılaştı. Bundan sonra Büyük Selçuklu Devleti üçe bölünmüş olarak görülmeye başlandı:

1097’de Sultan Berkyaruk, 12 yaşında olan kardeşi Ahmed Sencer’e Merv şehrinde merkezi olan Horasan valiliğini verdi. Ahmed Sencer bundan sonra 1097-1118 döneminde hemen hemen 20 yıl devamlı olarak Horasan’ı idare etti ve Horasan’da Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı Horasan Selçukluları Meliği oldu. Ahmet Sencer, Horasan valiliği sırasında 1102’de Kaşgar’dan ilerleyen Ebrail Arslan Han’ı Tirmiz civarında yendi ve Kaşgarlı istilacıyı geri püskürtmeyi başardı. 26 Şubat 1105’te Sultan Berkyaruk öldü. Sultan olmak için kendine varis olarak daha yaşı küçük oğlu olan Müizzeddin Melikşah’ı seçmişti ve o II. Melikşah olarak Selçuklu Sultanı oldu. Ama iktidar, amcası olan Muhammed Tapar’ın elindeydi. O yıl geçmeden Muhammed Tapar yeğenini tahttan indirip Büyük Selçuklu Devleti sultanı olarak devleti idareye başladı. Muhammed Tapar 4 Nisan 1118’de ölünce Büyük Selçuklu Devleti’nde anarşi ve taht kavgası tekrar başladı. Muhammed Tapar’ın yerine Irak’ta bulunan oğlu II. Mahmud Büyük Selçuklu Devleti Sultanı ilan edildi.

Horasan Meliği olan Ahmet Sencer, yeğeni II. Mahmud’un sultan olmasını ve kendisinin de yeğenine bağlı olarak Horasan’ı idare etmesini kabul etmedi. Horasan’da Ahmet Sencer Sultan olarak ilan edildi. Sencer Horasan’daki ordusuyla Irak’a, II. Mahmud’un üzerine yürüdü. Sencer ve Sultan II. Mahmud arasında yapılan muharebede Sencer galip geldi ve kuzenine büyük zayiat verdirdi. II. Mahmud önce çok iyi savunmalı “Saveh” şehrine kaçtı. Fakat amcası Sencer ile bir anlaşmaya girmesinin elzem olduğunu anladı. Önce vezirini Sencer ile müzakerelere gönderdi ve bir anlaşma ortaya çıktıktan sonra da şahsen Sencer huzuruna çıktı. Bu anlaşmalara göre II. Mahmud, Sencer’in Büyük Selçuk Sultanı olduğunu kabul etti ve ona biat etti. Sultan Sencer de II. Mahmud’u Irak, Azerbaycan ve batı İran üzerinde kendine tâbi alt sultan olarak tayin etti. II. Mahmud kendi idaresi altından bulunan arazilerde hutbelerde isminin Sultan Sencer’den sonra söylenmesini kabul etti. Böylece II. Mahmud 1118’de, sonradan Irak Selçuklu Devleti adı verilen tabi devletin alt hükümdarı oldu. Ancak Sultan Sencer 1157’de öldükten sonra Irak Selçuklu Devleti bağımsız oldu. Bağdat’ta bulunan Abbasi halifesi Mustarşid Sultan Sencer’e “Emir-i Müminin (Müminler Emiri)” unvanını verdi. 1128’de Harezmşahlar Devleti’nde Atsız, babası Kutbeddin Muhammed’in yerine geçti. Babası döneminde Harezmşahlar, Büyük Selçuklu Devleti’nin vasal devleti durumunda olmuştu. Atsız ise Harezmşahların bağımsız bir devlet olmasını kendisine hedef edinmişti. Atsız’ın ilk faaliyeti Hazar Denizi ve Aral Gölü arasındaki bozkırda bulunan ve daha Müslümanlığı kabul etmemiş olan Kıpçak ve Oğuz göçebe Türklerine karşı savaşmak oldu. Atsız önceleri Sultan Ahmed Sencer’e çok sadık bir alt-hükümdar olarak göründü. Sultan Ahmed Sencer’in 1130’da Ceyhun nehrini geçip Maveraünnehir’deki Semerkant’ta yıllık tazminatı ödemeyen şehir valisi üzerine bir sefer yaptı. Bu sefere Atsız da ordusuyla katıldı. Sultan Sencer Semerkant valisini önce görevden aldı ve yerine bir kölesini vali yaptı. Vali sonradan Sultan Sencer’e özürlerini bildirip af dileyince onu tekrar valiliğe getirildi.

Sultan Sencer