Memduh Şevket Esendal kimdir?-2

Memduh Şevket, bir süre çiftçilikle uğraştıktan sonra Reji Muhafaza Müdürlüğü’nde çalıştı. Genç yaşta İttihat ve Terakkî Cemiyeti’ne girdi. Esnaf Odaları mümessilliği ve Anadolu Vilâyetleri müfettişliği görevlerinde bulundu. 
***
Kör Ali İhsan Bey ve Kara Kemal’in liderliğindeki Meslekî Temsilciler Grubu’na katıldı. İstanbul’un işgali üzerine arkadaşlarıyla birlikte İtalya’ya kaçmak zorunda kaldı. Dönüşünde Ankara’ya gitti ve Millî Mücadele’ye iştirak etti. 
***
Meslekî temsilcilik fikirleri sebebiyle tek parti (Cumhuriyet Halk Fırkası) iktidarına ters düştüğünden zaman zaman elçilik göreviyle yurt dışına gönderildi. Bakü (1920-1924), Tahran (1925-1930), Kâbil (1933-1941) elçiliklerinde bulundu. Elazığ (1931-1933) ve Bilecik (1941-1950) milletvekilliği, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) genel sekreterliği (1942-1945) yaptı.
***
Güçlü Türkçecilik bilincine sahip olan Memduh Şevket’in dil ve üslûbu sanat hayatı müddetince belli bir dinamizme sahiptir. İlk hikâyeleriyle Miras romanında Edebiyât-ı Cedîde ile Millî Edebiyat’ın dil anlayışı arasında gidip gelen yazar daha çok yazı diline bağlı kalır ve dilde belli bir istikrardan çok kararsızlık dikkati çeker. 
***
Israr ettiği suni, kapalı, uzun birleşik cümleleri mâna ve yapı bakımından yer yer ârızalıdır. 1920’lerden itibaren tesir, arayış ve kitâbî yazı dilinden uzaklaşmaya başlar, hızla konuşma diline yaklaşır. 1930’lara gelindiğinde artık onun için asıl olan konuşma dilidir. 
***
Kendine has kısa, basit ve tabii cümleyi bulmuştur. Söz konusu ikilik üslûpta da kendini hissettirir. Dış dünya ile psikolojik durumun ifadesi çevresinde ortaya çıkan 1920 öncesi üslûbu kendine has normlara ulaşmış, bireysel ve orijinal olmaktan ziyade, tesir unsurlarıyla kendi arayışlarının sonucu olan unsurların sentezinden oluşmuş tipik bir geçiş devri üslûbudur. 
***
Yazarın 1920’den sonraki üslûbunun dikkati çeken ilk özelliği dış âlemin ifadesi çevresinde meydana gelmiş olmasıdır. Esendal mücerredin değil müşahhasın dili peşindedir. Gerçeği abartmadan, değiştirmeden ve yeniden düzenlemeden sunar. 
***
Burada da göstermeden faydalanır ve büyük ölçüde diyaloga dayanır. Üslûbunun temel özelliklerinden biri de konuşma/sohbet tarzında oluşudur. Tahkiye, tasvir, açıklama, tahlil, iç konuşma anlatım tarzlarını en aza indirmiş, ayrıntıdan uzak durmuştur.
***
Son derece yumuşak, önemli ölçüde mizahî niteliklere sahip bir üslûpla okuyucu karşısına çıkar. Tenkitçi değil hoşgörülüdür. Bütün bu nitelikleriyle Esendal modern Türk hikâyeciliğinin önemli yazarları arasında yer alır.
***
Esendal fikrî bakımdan genel anlamda sosyalist dünya görüşüne dahil edilse de düşünceleri Doğu ve Batı’nın hazır fikir kalıplarına indirgenemez.
***
“Amûdî medeniyet” dediği sanayi medeniyetinin sürekli olacağı ve insanlığa huzur getireceği inancında değildir; “ufkî medeniyet” adını verdiği toprak medeniyetine inanır.
***
Savunduğu meslekî temsilcilik görüşünü de şu üç temel kaynağa dayandırır: Osmanlı Devleti’nin sosyal yapısında önemli bir yer tutan lonca sistemi, dayanışmacı çözüm arayışları ve halkçılık düşüncesi, Rusya’da gelişen ve hayata geçirilmeye çalışılan sosyalizm.
***
CHP’de genel sekreterlik yaptıktan sonra inzivaya çekilen Memduh Şevket 17 Mayıs 1952’de Ankara’da öldü.

Memduh Şevket Esendal kimdir?-2