Cennetin Çocukları

1997 İran yapımı Cennetin Çocukları, yönetmen Majid Majidi’nin senaryosunu da yazdığı bir film. İki kardeş arasında paylaşılan bir çift yırtık, çok eski bez spor ayakkabının etrafında dönen müthiş bir hikaye. Birçok sinemaseverin “en iyi 10 film” sıralamasını güncelletecek özellikler taşıyor. İnternet’teki yazılarda bir klasik olan Bisiklet Hırsızları ile karşılaştırıldığını görüyoruz. Masalsı, insan ruhuna işleyen, çocuk saflığında bir yapısı var. İyilik ve dürüstlüğe, dayanışmaya dair önemli vurgular içeriyor. Oldukça düşük bir bütçesi ve anlamlı mesajıyla; tüketim toplumuna dönüştürülen dünyanın en azından bir an durup düşünmesini sağlayabilmiştir belki. Filmi özetleyip, izlerken aldığım notları paylaşmak istiyorum sizlerle:

BAZEN KAZANMAK KAYBETMEKTİR!

Ali 9 yaşında, ilkokul 3’te okuyan, Tahran’ın yoksul kesiminde yaşayan bir çocuk. Kardeşi Zehra’nın pembe, büyük fiyonklu, eski mi eski ayakkabısını tamir ettiriyor. Bir sonraki durağı fırından ekmeği de alır. Elindekileri girişte kasaların arasına koyup, patates almaya manava girer. Yoldan geçen eskici, manavın çöpleri arasından torbaları vesaireyi toplarken yanlışlıkla ayakkabıyı da arabasına atar. Ali ne yaptı ne ettiyse bir türlü bulamaz ayakkabıları. Üzgün ve çaresiz eve gelir. Zehra’nın ilk işi ayakkabısını sormaktır. Ali durumu anlatmak zorunda kalır. Bir yandan da büyük bir korku taşırlar: Aile çok fakirdir ve babaları bu durumu öğrenirse ikisini de dövecektir. Yenisini alacak paraları dahi yok. Artık iki kardeşin küçük dünyalarında paylaştıkları büyük bir sırları vardır. Çözüm hızlı bulunur: Sabah Zehra okula Ali’nin spor ayakkabılarını giyerek gidecek, öğlenci olan Ali de okul yolunda bir yerde onu bekleyip terlik ayakkabı değişimi yapacaklar. İşler planlandığı gibi gitmez. Ali bütün gayretine rağmen okula geç kalmaya başlar. Zehra kendine büyük gelen ayakkabıyla sorunlar yaşar, ayakkabısını okulda kendi yaşlarında bir kızın ayağında görse de, nihai çözüm için daha büyük bir mücadele gerekmektedir. Babaları cami imamının eve gönderdiği büyük parçalar halindeki şekerleri, küp şeker boyutuna getirmek için yerde kırıp ufaltırken Zehra çay doldurup getiriyor. “Kızım; şeker de ver” diyor adam. “Her yer şeker işte babacım”. “Olur mu hiç, bunlar caminin şekeri, bize emanet gelmiştir”

Yoksul insanların dayanışması, birbirlerinin malını çorbasını paylaşması, hasta olana komşuların destek vermesi göze çarpıyor filmde. Büyümüş de küçülmüş cümlesi tam da bu filmde kendini gösteriyor. Zeki ve bilmişçesine konuşan çocuklar için söylenir daha çok. Ali ve Zehra’nın durumu böyle özetlenebilir. Ancak bir yetişkin gibi davranmalarını sağlayan şey daha çok şartların zorlamasıdır. Film, çabuk büyüyen çocukların ortak hikayesidir aslında.

İHTİYACIN KADAR TÜKET

İnsanın özünde “ihtiyacın kadar tüket” kodu vardır. Bunu manipüle eden bir sistem kurulmuş: Daha fazlasını iste, daha fazlasını tüket mesajı özellikle reklamlar aracılığı ile bilinçaltına işleniyor. Ancak Ali ve Zehra bu hayat mücadelesinde değil fazlasını tüketmek, kendi haklarını dahi tüketemiyor.

Ali başta önemsemediği koşu yarışmasının 3.lük ödülünün spor ayakkabısı olduğunu öğrenince, yarışmaya katılmak için büyük bir azim ve kararlılık gösterir. Beden eğitimi öğretmenini ikna etmek için alttan girer üstten çıkar. “Herkesi yenebilirim, söz veriyorum: Birinci olacağım.”

Yarışma’ da kendisini 3.lüğe odaklayan Ali sonlara doğru başta 1.likle götürdüğü yarışmayı kardeşine spor ayakkabıyı alabilmek için 3.lüğe geriliyor, rakibinin müdahelesi sonucu yere düşen Ali iyice geriliyor. Son düzlüğe girildiği zaman vites artıran Ali istemeden de olsa 1. oluyor ve yüzünde amansız bir hüzün beliriyor.

Filmde fakirlik elle tutulur haldedir. Elbise ve ayakkabıların durumu, aylardır ödenmeyen kira, esnaftan borç defterine yazdırarak alışveriş yapmak, eski kazağın yenisini örmek için sökülerek yumak haline getirilmesi vb. durumlar. Ali’yi film boyunca oradan oraya koşarken, çeşmeden su içerken ve hep bir yarı ağlamaklı hüzünlü ifade ile görürüz. Yaşıtlarının oyun çağrılarını reddetmek, hayat denen kavganın içinde çelik adımlarla yürümek zorundadır. Ailesini, ev işlerini, hayatı çocuk yaşında sırtlaması ile birlikte Ali’nin hem derslerindeki hem spordaki başarısını yönetmenin altını kalın çizdiği bir mesaj olarak görüyorum. Bir arkadaşınızla izleme şansınız olursa filmden sonra uzun uzun konuşulabilecek bir detay. Güzel keyifli anların yaşanacağı zaman havuzda kırmızı süs balıklarını görürüz. “Sen mutluluğun resmini yapabilir misin Abidin?” şiirini hatırlarız hemen.

Yalnızca İran sineması için değil dünya sineması içinde büyük önem taşıyan Cennetin Çocukları, izlerken hissettirdiği hüznün yanı sıra, ülkelerin yönetim şekillerinin insanlar üzerinde yarattığı farklılıklar konusunda da ciddi ciddi düşünmemize sebep olacak bir film. Ali ve kız kardeşi Zehra’yı tanımanızı tavsiye ederim. İyi seyirler.

Cennetin Çocukları