Amebiazis ve Amipli Dizanteri

Son zamanlarda teknolojinin gelişmesine paralel olarak binalardaki tuvalet yapımı giderek alaturka tuvalet yerine klozetli alafranga tuvalet’e dönüşmesi elle bulaşı mümkün olduğunca azaltmış olup, paraziter enfeksiyonların sıklığında belirgin bir azalma oluştursa da hala el yıkamanın yetersiz olduğu, giderek su fakiri olma yoluna giren ülkemizde sorun hala önemini korumaktadır. Küresel ısınmanın tartışıldığı bugünlerde ülkemizde gözlenmeyen birçok paraziter enfeksiyonun ilerde büyük sorunlara yol açacağı bilinen gerçeklerdir.

Bugün sizlere anlatacağım konu “Amebiazis” olup” Entamoeba histolytica” veya pratikte Amip dediğimiz tek hücreli parazitle (Protozoon) olan bir yangı hastalığıdır. Dünyada her yıl 50 milyon kişiyi etkileyen ve yaklaşık 100 bin insanın ölümüne yol açan bu hastalık diğer parazitozlarda olduğu gibi yoksul ülkelerin ve insanların sorunudur. Diğer anlattığım parazitlerden farklı olarak çok çeşitli formlarda kendini göstermektedir. Bu karışık konuyu da elden geldiği kadar kısa ve özlü şekilde anlatabilirsek ne mutlu bize!

Amip nasıl bir parazittir?

Tek hücreli, yalancı ayakları ile hareket edebilen, genellikle insanı (Nadiren diğer hayvanları) konakçı seçen ve yine insanı hasta eden tek hücreli bir canlıdır.

Hangi ortamlarda yaşar? Nasıl bulaşır?

Kirli besinler ve sularda uzun süre yaşar. Klor ve sabuna dayanıklıdır. İnsan atıklarıyla kirlenmiş su ve besinlerin ağız yolu ile alınması ile bulaş olur. Ayrıca cinsel yol, tıbbi aletlerle de geçebilir.

Amip’in kaç şekli vardır?

Esas olarak trofozoit (Ana form) ve kist şekli vardır. Bulaşmada esas rolü her türlü ortama dayanıklı kistler oynar.

Hastalık nasıl bulaşır?

Bulaşıcı kistler kirli su ve besinlerle alınır. Ağız yolu ile alınan bu kistler, ince bağırsağa gelip, orada açılarak ana form’a (trofozoit) dönüşür. Buradan çeşitli şekildeki hastalıkları oluşturup (taşıyıcılık, bağırsak iltihabı, dizanteri, karaciğer ve diğer organların iltihabı ve apseleri), daha sonra oluşan bulaşıcı kistler dışkı ile atılırlar.

Amebiazis’in hastalık yapma şekilleri

Taşıyıcı (Amip kistlerini taşırlar, bulgu vermezler, çevreyi kirletip diğer kişilere bulaştırmada esas rolü oynarlar), Amipli Dizanteri veya Amibik Kolit (İveğen olarak kanlı ishal oluşturan tipidir, genelde kalın bağırsağı tutar), Karaciğer ve diğer organların iltihabı ve apsesi şeklinde görülebilirler.

Amebiazisli hastada bulgular:

Tuttuğu yere göre bulgular farklıdır. Kalın bağırsağı tutmuşsa; şişkinlik, sulu ishalden kanlı ve mukuslu ishale kadar değişen tablolar, devamlı tuvalete gitme isteği, bağırsak seslerinde artma, karaciğer tutulumunda sağ üst kadran dediğimiz bölgede ağrı ve ateş gözlenebilir. Bunun yanında genel bulgular olarak halsizlik, yorgunluk, dermansızlık, iştahsızlık ve kilo kayıpları olabilir. Diğer organ tutulumlarında ilgili organa ait bulgular görülebilir.

Tanı Yöntemleri:

En pratik yöntem taze dışkının direkt mikroskopisinde trofozoit ve/veya kist saptanmasıdır. Diğer tanı yöntemleri: seroloji (Kanda antikor aranması), dışkıda antijen aranması, kültür ve moleküler yöntemlerdir.

Amebiazis’in tedavisi:

Elimizde olan ve en çok kullanılan Metronidazol( Flagyl, Nidazol, metrajil) ‘un 500 mg. tabletlerinden erişkinlerde 3x750 mg ağızdan 7-10 gün kullanımıdır. Ayrıca Ornidazol, Tinidazol, Tetrasiklin, Paromomisin, İodokinol, Diloksanid furoat, Dehidroemetin kullanılabilir. Bunların bazıları henüz Türkiye’de yoktur.

Nasıl korunalım?

Burada da karşımıza yine sağlık alt yapısının yetersizliği, kullanma ve içme sularının kirliliği, el yıkama ve tuvalet eğitiminin zamanında verilmemesi, taşıyıcıların tedavi edilmemesi ön plana gelmektedir. Bu sorunların çözülmesi şarttır. Zamanında 224 sayılı koruyucu Hekimlik yasasından yararlanıp yeterli önlemleri alsaydık bu konuda çok mesafe alırdık.

Sonuç ve Yorum:

Amebiazis ölümcül olabilmesi, birçok hastalıkla karışması ve yaygın bir hastalık olması nedeni ile önemli bir halk sağlığı sorunudur. Çağdaş ülkelerde giderek azalan paraziter hastalıkların; Tedavisinden çok çok önemli korunma yöntemlerinin yaşama geçirilmesi disiplinli bir şekilde uygulanmasıdır. Korunmanın da temeli el yıkama alışkanlığının ana okullarında çocuklarımıza kazandırılması, hijyen kurallarına uyulması, ihbarı mecbur hastalık bildirim sisteminin işlerlik kazanılması ve yaygın koruyucu sağlık eğitiminin yaygınlaştırılmasıdır.

Amebiazis ve Amipli Dizanteri