Hastane Enfeksiyonlarını Tanıyalım (1)

GİRİŞ: Son günlerde giderek artan organ nakilleri, kanser ve kalp cerrahisinde ilerlemeler, ortalama insan ömrünün artışı, hastanelerde, daha doğrusu “Hastane Yoğun Bakım Birimlerinde” hasta yatış sürelerini, hastaya uygulanan girişim sayısını, kullanılan aparat sayısını arttırdı. Bütün bu olaylar paralelinde “Hastane enfeksiyonlarını ve bunların önlenmesini” gündemimize sokmuştur. Gün geçmiyor ki salgın şeklinde “Hastane Enfeksiyonuna” neden olan bakteri tanımlanmasın. Bu konu sadece tıp otoritelerinin değil, basının ve halkın da gündemine girmiştir. Teknik fazla ayrıntıya girmeden, bilinmesi gereken noktaları dilimizin döndüğünce anlatmaya çalıştık. Daha önceki bir yazımı güncelleyerek konuyu irdeleyelim.                                           
TARİHÇE: Bundan yaklaşık 165 yıl önce,”Ignaz Semmelweis” 1847’de, Viyana Devlet Hastanesinde yaptığı, gözleme dayanan araştırmaları ile bu konunun başlangıcını oluşturmuştur. Bu hastanede 2 doğum kliniği vardı. Birinde ebe ve ebelik öğrencileri (Bunlar temizliğe ve el yıkamaya son derece önem veriyorlardı), diğerinde doktor ve tıp öğrencileri (Bunlar temizliğe ve el yıkamaya önem vermiyorlardı) doğum yaptırıyorlardı. Doktorların olduğu klinikte enfeksiyonların daha fazla olması, diğerinde daha az olması, dikkatleri “Enfeksiyon Önlemleri”ne çekmiştir.
Hastane Enfeksiyonlarından Ne Anlıyoruz?
Hastaneye başvurup yatırılan veya taburcu olan hastada, kuluçka süresinden fazla sürede oluşan enfeksiyonlara Hastane Enfeksiyonu (HE) diyoruz. Açmak gerekirse; hasta mikrobu hastanedeki bir kaynaktan alacak, sonra enfeksiyon oluşturacak. Örneğin bir ay önce “Hepatit-B” virüsünü eşinizden aldığınızı varsayın. Kronik bronşit nedeni ile yattığınız hastanede 15 gün sonra Hepatit-B hastası olmuş iseniz, bu HE değildir. Ama yattığınız sırda, hastane personelinden MRSA bakterisi alıp, Pnömoni (Zatürree) gelişmiş ise bu HE’dir
HE Malpraktis (hatalı uygulama) mıdır?
Aksi ispat edilene kadar malpraktistir. Yani hatalı uygulamadır.
Her Yatan Hastada HE Gelişir mi?
Olmaz. Tahminen yüzde 3,1-14,1 yatan hastada görülür. ABD’de bu oran % 5 dir .
HE Neden Önemlidir?
Çünkü hastalık oluşturma ve ölüm oranı yüksektir. Yoğun Bakım Biriminde (YBB) bu oran nerede ise 10 kat artar. Etkin yöntemler ile bu oran yüzde 20-30 azalabilir. HE aynı zamanda yatış süresini ve maliyeti arttırır.
Gelişmekte Olan Ülkelerde HE Oranı Fazla mı? Nedenleri Nelerdir?
Evet, maalesef fazla. Çünkü geniş spektrumlu antibiyotikler; reçetesiz, gelişi güzel, mikrobiyoloji laboratuarına başvurmadan, kültür antibiyogram testleri yapmadan kullanılmakta, bu da bakteri direncini arttırmaktadır. Aynı zamanda hastane yöneticileri duyarsız ve eğitimleri az olup, bu konudaki çalışmalara önem vermemektedirler. Yatak başına düşen hemşire ve yardımcı sağlık personeli sayısının azlığı, eğitim düzeylerinin düşüklüğü, yeterli miktarda antiseptiklerin olmaması, HE oranını arttırmaktadır. Hastanenin teknik donanımının ve fiziki yapısının yetersizliği, kapasite üstü ciddi ameliyatların (Organ nakli, kanser cerrahisi, ağır kalp ameliyatları) yapılması yine önemli HE nedenidir.
Ülkemizde HE’larının Maliyeti Ne Kadardır?
Çok net bilgi olmasa da, yılda 2 milyar Türk Lirasının üstünde olduğu tahmin edilmektedir. ABD’de bu oran yılda 4,5 milyar dolardır.
HE Görülme Biçimleri Nelerdir?
Ya endemik (Belli alanda sınırlı), ya da epidemik (Salgın şeklinde) biçimde gözlenir. Salgın tipinde ölüm oranı yüksek olup, görüldüğünde basına konu olur. Yani medyatiktir. Bunu önlemenin yolu: Gereksiz tıbbi girişimden kaçınma, rastgele antibiyotik kullanmama, el yıkama ve temizliğe önem vermedir.
Endemik Görülen HE Nelerdir?
Bunların başında idrar yolları enfeksiyonu (İYE), Ameliyat yapılan bölgede gelişen Cerrahi Alan Enfeksiyonları (CAE), pnömoni (Zatürree) ve Bakteriyemi (Kana bakteri geçmesi) dir.
Hastanede Gelişen İdrar Yolları Enfeksiyonları (HGİYE) Sık mıdır? Nasıl Gelişir?
En sık görülen HE’ dir. Genellikle Üriner kateteri (İdrar sondaları) olan hastalarda oluşur. Kateterin takılma süresi uzarsa, gelişi güzel ve uzun süreli antibiyotik kullanılırsa, hasta kadın ve şeker hastası ise HGİYE sıklığı artar.
HGİYE’de Ne Gibi Bulgular Olur?
Ateş, idrar yanması, sık idrara çıkma, idrar kaçırma, mesane bölgesinde duyarlılık, yapılan idrar kültüründe mm³’de yüz binden fazla bakteri (en fazla 2 çeşit)  üremesi, bize tanıda yardımcı bulgulardır.
HGİYE’DE Nasıl Korunuruz? Tedavisi Nedir?
İdrar sondası mümkünse taktırılmamalı, taktırılmış ise,  süreyi kısa tutmak, , ve sonda sistemini kapalı tutmak gerekir. Sondasız idrar yapamayan hastalarda (omurilik hasarı olan hastalar gibi) aralıklı uygulamaya geçilse iyi olur. Yakınma yoksa idrarda bakteri görülmesi (Bakteriüri) hemen tedavi vermek gerektiği anlamına gelmez. İdrarda maya cinsi mantar görülmüş ise sondayı çekmek gerekir.

Hastane Enfeksiyonlarını Tanıyalım (1)