-
-
-
Sayfa Yükleniyor...
Sayfa Yükleniyor...
Daha önceki erişkin aşılama ile ilgili yazımda bu konuya biraz değinmiştim. Ama konuyu biraz açma ihtiyacı duyarak bazı temel noktaları vurgulayıp, tekrarlamakta yarar olduğu düşüncesindeyim.
Bağışıklama çeşitleri
Temel olarak ikiye ayrılır. Aktif ve Pasif bağışıklamadır.
Aktif bağışıklamada amaç
Amaç birincil (primer) bağışıklamanın sağlanmasıdır. Enfeksiyon etkeni ile ikinci defa karşılaşmada, ikincil (sekonder) bağışıklığın oluşumudur. Tüm bunlarda asıl amacımız yaşam boyu bağışıklıktır.
Erişkin aşılar nasıl uygulanır?
Genellikle kas içine veya deri altına uygulanır. Kas içine uygulamada kol adelesi (deltoit) seçilir. Kalça adalesine uygulama olmamalıdır.
Aynı anda birden fazla aşı yapma durumu
Böyle bir durumda kişinin sağlık durumu göz önüne alınarak başka sorun yoksa farklı bölgelerden aşı yapılabilir.
Aşı programını unutup, doz atlama
Tekrar başa dönmeye gerek yok, nerede kalmışsak oradan devam etmek gerekir. Bazı tip aşılarda ara çok açılmışsa ilgili uzmanına danışılıp, ona göre aşı programına devam edilmelidir.
Canlı aşılar aynı gün yapılabilir mi?
Yapılabilir, sakıncası yoktur. Yapılamama durumunda iki aşı arasında bir aylık süre olmalıdır.
Canlı aşılarla damardan yapılan bağışıklık serumları (immunglobülinler) birlikte kullanılırmı?
Kullanılamaz, immunglobulinler aşının oluşturacağı bağışıklık yanıtını baskılarlar.
Sağlık çalışanlarına uygulanması gereken aşılar
Kızamık, kızamıkçık, kabakulak, çocuk felci, difteri, boğmaca, tetanoz, hepatit B ve grip aşılarıdır. Özellikle gebelerle teması olan sağlık çalışanlarının suçiçeğine karşı da aşılanması gerekir.
Aşıların yan etkileri nelerdir? Bu etkilerin nedeni nelerdir?
Genellikle aşı yapılan yerde ateş, ağrı, kızarıklık, şişlik gözlenebilir. Bu etkiler ilgili aşının bağışıklama yeteneğine ve içindeki antibiyotiklere, koruyucu maddelere ve hayvansal proteinlere bağlı olabilir.
Aşıların ciddi yan etkileri nelerdir?
Anafilâksi dediğimiz aşırı duyarlılık tepkimesi ve sinir sistemine bağlı yan etkileridir.
Erişkin aşılamada yanlış bilinen konular
1)Hafif seyirli seyreden tüm enfeksiyonlarda (ateşli veya ateşsiz) aşı yapılmaz diye bilinen durum yanlıştır. Bununla ilgili elimizde yapıldığında yan etki olur diye bir veri yoktur. Aşı yapılabilir.
2)Bakteriyel enfeksiyon mevcut ve hasta antibiyotik alıyorsa, aşı yapılmaz diye bilinen söylem yanlıştır. Hasta ağır ve ciddi bakteriyel enfeksiyonu yoksa yani basit bir bakteriyal enfeksiyonu var ve antibiyotik alıyorsa erişkin aşılamada sorun yoktur ve bilinen bir yan etki de şimdiye kadar belirtilmemiştir.
3)Daha önce yapılan her hangi bir aşıda yerel ağrı, kızarıklık, şişlik ve ateş çıkmışsa, yeniden yapılacak bir aşılamada da aynı yan etkiler çıkar diye bir söylem yanlıştır. Aşı yapılabilir.
4)Hafif alerji öyküsü varsa aşı yapılabilir. Ciddi alerji öyküsü olan durumlarda (anafilâksi) aşı yapılmaması uygundur.
5)Yakın çevresi, ailesi ve arkadaşlarında yaptırdıkları aşıya bağlı yan etki çıkmışsa, bu kişide de aynı yan etkiler çıkacak diye bir ifade yanlıştır. Aşı yaptırmasında sakınca yoktur.
6)Yazılı ve görsel basında aşılarla ilgili söylemlere bakarak aşı yaptırmamak yanlıştır. Gerektiğinde ilgili uzman doktoruna danışmak en doğrusudur.
Erişkin aşılamada görülebilen yan etkiler
Çok seyrek olmakla beraber boğmaca, kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşılarında ensefalit dediğimiz beyin iltihabı, kızamık aşısında kan pulcuklarındaki azalmaya bağlı cilt kanamaları (Trombositopenik purpura), çocuk felci aşısında (polio), kızamıkçık aşısında süreğen eklem iltihabı (kronik artrit), tetanoz aşısında sinir iltihabı (brakial nörit) gözlenebilir.
Yorum ve Önerilerimiz:
Koruyucu hekimliğin önemli bir öğesi olan erişkin aşılama son zamanlarda giderek önem kazanmış ve bu konudaki araştırmalar yoğunlaşmıştır. Özellikle erişkinlere 10 senede bir difteri ve tetanoz aşıları mutlaka yapılmalıdır. Bunun yanında kirli yaralanmalar veya ısırıklar sonrası da tetanoz ve kuduz profilaksileri uygun şekilde yapılmalıdır. 1960’larda çıkarılan 224 sayılı sağlıkta sosyalizasyon yasası günümüz koşullarına göre güncelleştirilip, koruyucu hekimlikle mesafe almamız ortak hedefimiz olmalıdır. Bana göre tüm aşılamalar devlet kontrolünde, zorunlu ve ücretsiz olmalıdır.
