Yas Süreci

Melek DURMAZ
Uzman Klinik Psikolog / Aile Danışmanı
psk.melekdurmaz@gmail.com

Yas; insanın sevilen birinin ölümüne karşı verdiği doğal ve de evrensel bir tepkidir. Yas denilince aklımıza sevdiğimiz bir kişinin ölümü sonrası yaşadıklarımız gelse de, aslında yas değer verilen her türlü nesnenin kaybıyla ilgili olabilir.

Yas sürecini herkes birbirinden farklı bir şekilde deneyimler. Süreç kaybı yaşayan kişiye, ölen kişiyle olan ilişkiye ve ölüm biçimine göre de değişkenlik gösterebilir.

Genel olarak yas süreci 4 temel evreden oluşur.
1.evre: Birkaç saat-birkaç hafta arasında değişebilen bu evrede kişi ölümün gerçekliğini kavramakta zorlanır. Yaşadıkları karşısında şaşkın, donuk, tepkisiz olabilir, boşluk ve gerçek dışılık duyguları yaşayabilir. Bu dönemde hatırlamada güçlükler, bedensel belirtiler görülebilir.
2.evre: Kişi kaybın acısını giderek daha fazla hisseder, yoğun üzüntü ve özlem duyguları yaşar, ölen kişiyi arar, ağlamalar olur. Öfke, huzursuzluk, korku ve heyecan, konsantrasyon güçlüğü, ilgi duyulan ve keyif alınan şeylere yönelik isteksizlik görülebilir. Zihin ölen kişiyle ve ölümle meşguldür. Bu evre günler-haftalar boyu devam edebilir.
3.evre: Kaybın geri dönmeyeceği gerçeğinin giderek fark edilmesiyle ümitsizlik ve çaresizlik duyguları ortaya çıkar, buna bağlı olarak yorgunluk-bitkinlik, isteksizlik ve ilgi kaybı ön plandadır.
4.evre: Aylar içinde ölümün kesinliğinin ve sonuçlarının kabullenilmesiyle kişinin özlem ve üzüntü duygularının yoğunluğu giderek azalır. Ölen kişinin anıları yitirilmemekle birlikte, kişi kayıptan önceki haline döner, yaşamını yeniden düzenler, geleceğe dair umutlar ve tasarılar yeniden kazanılır.

Bu evreler evrelerle birlikte yas tutma süreci; yaşanılarak tamamlanması gereken normal bir süreçtir. Normal yas sürecini yaşayamayan kişilerde ikincil ruhsal ve bedensel sorunlar gelişebilir. Bazen sevilen kişinin ölümü ani, beklenmedik bir şekilde, özellikle bombalama, savaş, şiddet gibi olayların sonucunda gerçekleştiğinde ve/veya kişi bunlara tanık olduğunda yas süreci karmaşık bir hal alabilir, yas belirtileri daha şiddetli olabilir ve daha uzun sürebilir. Bu süreci travmatik yas (patolojik yas) olarak adlandırırız.

Genel olarak bakıldığında, normal yastan patolojik yası ayıran durum, kişinin beklenenden uzun süre yas yaşaması ve bu yas tepkilerinin, içinde yaşanılan kültürde normal karşılanmayacak derecede olmasıdır. Patolojik yas; aşırı suçluluk hissi ve kendini suçlama, değersizlik hissi, yaşamın gereklerini uzun süre sürdürememe ve hatta intihar düşüncelerinin de varlığıdır. Kişinin gündelik yaşam işlevselliğini olumsuz derecede etkiler. Süreç çokça uzar. Genellikle Bu durumlar psikolojik destek veya psikiyatrik tedavi gerektirir.

Unutulmamalıdır ki yas tutmak bir ihtiyaçtır. Acının görmezden gelinmesi, hissedilen kederin yaşanmaması, kişinin çevresinden gelen “kayıpla ilgili güçlü kalınması, hissedilen yoğun duyguların dışa vurulmaması” yönündeki telkinler yas sürecini olumsuz etkileyen hatalı yaklaşımlardır. Ayrıca sağlıklı bir yas sürecinin kaybı unutmak anlamına gelmediğini de unutmayalım. Sevgiler ve de sağlıklı günler

Yas Süreci