EMO İzmir Şubesi’nden UTTS’ye tepki: Akaryakıtta yeni sistem haksız yük getiriyor

Türkiye’de vergi kayıplarının önlenmesi amacıyla hayata geçirilen Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS), beraberinde önemli tartışmaları da getirdi. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) İzmir Şubesi Yönetim Kurulu tarafından yapılan açıklamada, sistemin sağladığı denetim mekanizmasına dikkat çekilirken, uygulamanın yüksek maliyetli oluşu ve vatandaşlara ek yük getirmesi eleştirildi. Yetkililer, UTTS’ye kaydolmayan mükelleflerin akaryakıt harcamalarını vergi indiriminde gider olarak gösteremeyeceklerini duyururken, RFID tabanlı bu teknolojinin gerekliliği kadar maliyetinin de kamu yararı gözetilerek düzenlenmesi gerektiği vurgulandı. Sistemin alternatif çözümlerle daha düşük maliyetle uygulanabileceğini belirten EMO İzmir Şubesi Yönetim Kurulu, kamunun bu süreçte haksız kazanç sağlamaması gerektiğini ifade etti.

SATIŞ FİŞLERİNİ VERGİ İNDİRİMİNDE KULLANAMAYACAKLARI AÇIKLANMIŞTI

Son günlerde Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi`ne (UTTS) yönelik eleştiriler sayısında artış yaşandığının ifade edildiği açıklamada, “UTTS, istasyonlarında akaryakıt pompalarına bağlı ödeme kaydedici cihazlara taşıt plaka bilgilerinin elle girişini önleyerek, otomatik olarak aktarılmasını sağlayan sistem olup, akaryakıt doldurulan araç ile faturada belirtilen aracın aynı olmasının garanti altına alarak vergi kaybını önleyeceği ifade edilmektedir. UTTS`ye ocak sonuna kadar kaydını yaptıran mükellefler, 30 Nisan 2025 tarihine kadar montaj işlemlerini tamamlayarak, akaryakıt harcamalarını vergi indirimi kapsamında gider göstermeye devam edebiliyorlar. Gelir İdaresi Başkanlığı, UTTS`ye kayıt yaptırmayan mükelleflerin akaryakıt satış fişlerini vergi indiriminde kullanamayacaklarını açıklamıştı.  Bu sistemde taşıtların yakıt depo girişlerine aslında temel olarak bir Radyo Frekans etiketi (RFID Tag) olan Taşıt Tanıma Birimi (TTB) takılmaktadır. Dolum işlemi sırasında TTB, plaka bilgisini ödeme kaydedici cihaza iletilir. Bu okuma işleminin yapılabilmesi için istasyonlarda da Taşıt Tanıma Okuyucu (TTO) ve Tabanca İletişim Modülü adı verilen donanımlar kullanılmaktadır. TTB takılı aracın dolumu tamamlandıktan sonra UTT Satış Fişi oluşturulur ve taşıt sahibine teslim edilir. Bu sırada işlemle ilgili bilgiler Gelir İdaresi Başkanlığı`na (GİB) da aktarılmaktadır. Bir yazılım altyapısıyla çalışan RFID etiketleri, araçların kimlik bilgilerinin otomatik olarak tanınmasını sağlar ve akaryakıt alım işlemlerini yetkilendirir. Bu teknoloji, akaryakıt faturalarının farklı araçlara kesilmesini engelleyerek vergi usulsüzlüklerini önlemeyi amaçlamaktadır” diye aktarıldı.

SİSTEMİN YÜKSEK BEDELLERE SUNULMASI KABUL EDİLEMEZ

Sistemin, vergi usulsüzlüklerini etkin bir şekilde önleyecek olsa bile yüksek maliyeti nedeniyle vergi usulsüzlüğü yapmayan araç sahipleri için haksız bir cezalandırma uygulamasına dönüştüğünün vurgulandığı açıklamada, “Kayıt ve montaj için süre sınırlaması ve yüksek maliyetler nedeniyle son günlerde şikayetlere neden olan uygulama kapsamında sürücülerden 2 bin 779 TL gibi yüksek bir bedel tahsil edilmektedir. UTTS kapsamında kullanılan RFID etiketlerin maliyeti oldukça düşük olmasına rağmen, yüksek bir bedelle satılmaktadır. Darphane`nin açıkladığı maliyetler (16-18 dolar) ile cihazların piyasa değeri arasında büyük farklar bulunmaktadır. Bu durum, Darphane ve bu ürünlerin ithalatını yapan firmaların haksız kazanç elde ettiği yönünde spekülasyonlara neden olmaktadır. Darphane aradaki farkın etiketlerin ATEX sertifikasyonuna sahip olması ve depolama, nakliye gibi giderler nedeniyle yüksek olduğunu belirtse de ATEX maliyetlerini paylaşılmaması tartışmaların sürmesine neden olmaktadır. Pazarlama ve benzeri maliyetleri de olmayan, kullanımı zorunlu tutulan bir sistemin bu kadar yüksek bedellere sunulması kabul edilemez” ifadelerine yer verildi.

BİR ÖDEME DAHA ALINMASI AYKIRI

Elektrik Mühendisleri Odası İzmir Şubesi tarafından alternatif çözümlerin önerildiği açıklamada ise şu sözlere yer verildi: “Sistemdeki en önemli sorunlarında birini UTT etiketlerinin, araç satıldığında geçersiz hale gelmesi oluşturmaktadır. Oysa RFID etiketlerinin yazılımsal olarak farklı bir kullanıcıya aktarılması son derece kolay. Bu nedenle etiketler araç ile eşleştirilerek her seferinde yeni bir etiket takılması zorunluluğu ortadan kaldırılmalı. RFID çipleri yerine halihazırda karayollarında kullanılan yazılım tabanlı plaka tanıma sistemlerine benzer daha ucuz bir çözümle de vergi kaybı önlenebilirdi. Neredeyse tüm araçlarda kullanılacak ve bir anlamda dijital plakaya dönüşecek bu sistem hayata geçirilmeden odamızın da dahil olduğu ilgili uzman kuruluşlardan bilimsel ve teknik değerlendirmeler alınması gerekirken, bir oldu bitiyle uygulamanın başlaması kabul edilemez. Kuşkusuz vergi kaçakçılığını önlemek için her türlü tedbir almak kamunun görevi. Bu önlemlerin bütçe kapsamında minimum maliyet oluşturacak şekilde hayata geçirilmesi kamu yararı açısından esas olmalı. Vergisini düzenli ödeyen ve usulsüzlük yapmamış vatandaşlardan bir de usulsüzlüğü önleme adına bir ödeme daha alınması hakkaniyet ilkesi de aykırı. Bu sistemin kullanımı zorunlu olsa bile vergi kaçakçılarından kesilen cezalardan oluşturulan bir fondan finanse edilmeliydi. Kaçakçılığa ve usulsüzlüğe hiç bulaşmamış kesimlerden toplanan kamu kaynağıyla finanse edilen sistemin tüm maliyet kalemleri kamuoyuna açıklanarak, yurttaşlardan alınan bedellerin düşürülmesi çağrısı yapıyoruz.”

MERVE AĞRIÇ