Sanayide sürpriz lider! İSO ikinci 500 listesinde zirve el değiştirdi..

İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) merakla beklenen “İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2024” raporu yayımlandı. Listenin zirvesi bu yılın en büyük sürprizlerinden birine sahne oldu. Geçtiğimiz yıl sıralamada alt sıralarda yer alan İstanbul Asfalt Fabrikaları, bu yıl tam anlamıyla sıçrama yaparak 4 milyar 186 milyon TL’lik üretimden satışla listenin tepesine yerleşti.

Üstelik bu dikkat çekici sıralama değişimi yalnızca asfalt devine özel değil. Onu izleyen firmalardan Yılmaz Redüktör 4 milyar 185 milyon TL ile ikinci sıraya, Boyteks Tekstil ise 4 milyar 169 milyon TL ile üçüncü sıraya tırmandı. Bu şirketlerin geçtiğimiz yıl sırasıyla 283., 412. ve 490. basamaklarda yer aldığı göz önüne alındığında, gösterdikleri yükseliş adeta "sanayi liginde mucize" niteliğinde.

LİSTE YENİLENDİ: 66 YENİ OYUNCU, 41 DÜŞÜŞ

İSO İkinci 500 listesinde bu yıl toplam 66 yeni şirket kendine yer buldu. Öte yandan, geçtiğimiz yıl İSO 500 ana listesinde yer alan 41 kuruluş, bu yıl performans düşüşüyle İkinci 500’e geriledi. Buna karşın, 393 şirket ise ikinci kez üst üste bu segmentte yer almayı başardı ve istikrar mesajı verdi.

İHRACAT UÇUŞTA, KARLILIK ÇAKILDI

Sanayiciler, küresel ekonomik durgunluğa rağmen ihracatta önemli bir başarıya imza attı. Türkiye’nin genel ihracatı yüzde 2,4 artarken, İSO İkinci 500’de bu oran yüzde 6,2’ye ulaştı. 15,9 milyar dolara çıkan ihracat hacmi özellikle tekstil ve hazır giyim gibi geleneksel sektörlerdeki dinamizm sayesinde gerçekleşti.

Ancak bu başarı kâr tarafına yansımadı. Faaliyet kârı yüzde 18,9 düşerek 118 milyar TL’ye geriledi. Faaliyet kârlılığı da yüzde 12,6’dan 7,3’e inerek 10 yıllık ortalamanın bile altına düştü. Daha da çarpıcısı: Vergi öncesi kâr yüzde 63,8 oranında eridi, sadece 34 milyar TL seviyesinde kaldı. Şirketlerin satış kârlılığı ise yüzde 2,1 gibi endişe verici bir seviyeye indi.

REKOR ZARARA İMZA ATILDI

2024 raporunun en dikkat çekici verilerinden biri de zarar eden şirket sayısındaki artış oldu. Geçtiğimiz yıl 72 olan zarar açıklayan firma sayısı, bu yıl 159’a çıkarak tarihi bir rekor kırdı. FAVÖK (faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr) bazında zarar eden şirket sayısı da 30’a yükselerek 2013’ten bu yana en yüksek seviyeye çıktı. Enflasyon muhasebesi kaynaklı 20,6 milyar TL zarar, şirketlerin kâr marjlarını adeta eritti.

KREDİ FAİZLERİ CAN YAKTI: FİNANSMAN GİDERLERİ PATLADI

Sanayicilerin karşı karşıya kaldığı en büyük problem ise artan borçlanma maliyetleri oldu. Finansman giderleri bir yılda yüzde 45,4 oranında arttı ve 95 milyar liraya dayandı. Bu durum faaliyet kârının adeta üzerine karabasan gibi çöktü. Öyle ki, finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı yüzde 80,9’a fırladı. Bu tablo, özellikle KOBİ ölçüsündeki sanayi işletmelerinin faiz yükü altında ezildiğini net bir şekilde ortaya koydu.

BORÇ-ÖZKAYNAK DENGESİ İLK KEZ POZİTİFE DÖNDÜ

Finansal yapıda ise ilginç bir dengeleme süreci yaşandı. Dönen ve duran varlıklardaki büyümeye rağmen toplam borç artışı yüzde 32,2 ile sınırlı kaldı. Buna karşılık özkaynaklar yüzde 41,3 oranında artarak daha güçlü bir görünüm sergiledi. Böylece şirketlerin toplam kaynakları içindeki özkaynak payı yüzde 55,2’ye yükseldi. Bu, uzun vadede daha sağlıklı bilançoların habercisi olabilir.

TEKNOLOJİ VE AR-GE YATIRIMLARINDA İLK KEZ 30 BANDI AŞILDI

Raporda dikkat çeken bir başka gelişme ise teknoloji yatırımlarındaki yükseliş oldu. Düşük teknolojili üretim hâlâ yüzde 41 ile ağırlığını koruyor olsa da, orta-yüksek teknolojili sanayi ilk kez yüzde 28’e ulaştı. Yüksek teknoloji üretiminin oranı yüzde 3,3’te kalsa da, orta-yüksek ve yüksek teknoloji toplamda ilk kez yüzde 30 barajını aştı.

AR-GE harcamaları da bu tabloyu destekledi. 238 şirket AR-GE yatırımı yaparken, bu kalemdeki toplam harcama yüzde 120 artışla 8,6 milyar TL’ye çıktı. Satışlara oranla bakıldığında binde 62 ile rekor seviye görüldü.

ÜCRETLER ENFLASYONU SOLLADI, İSTİHDAM ARTTI

2024 yılında İSO İkinci 500 şirketlerinde istihdam edilen kişi sayısı yüzde 2,2 artarak 291 bine çıktı. Ancak asıl dikkat çekici nokta ücretlerdeki artış oldu. Ödenen maaş ve ücretler, yüzde 90,9 oranında yükselerek TÜİK’in açıkladığı enflasyonun oldukça üzerinde gerçekleşti. Bu gelişme, sanayi kesimindeki gelir dağılımı açısından önemli bir kırılmaya işaret ediyor olabilir.

İSTANBUL LİDER, GIDA SEKTÖRÜ GÜÇLÜ

Listede en fazla şirket yine İstanbul’dan çıktı. Toplam 135 firma ile ilk sırada yer alan mega kenti; 38 şirketle Ege Bölgesi, 36’şar şirketle Kocaeli ve Gaziantep izledi. Sektörel dağılımda ise “gıda ürünleri sanayi” liderliğini korurken, kimya, plastik, tekstil ve makine-metal sanayileri de öne çıktı. Bu dört sektör, üretimden satışların yaklaşık yüzde 62’sini gerçekleştirdi.

2024 İSO İkinci 500 raporu, Türk sanayisinin dinamiklerini net biçimde ortaya koyuyor. İhracattaki başarı, teknoloji yatırımlarındaki artış ve mali yapının güçlenmesi umut verici. Ancak kâr marjlarının düşmesi, zarar eden firma sayısının rekor seviyeye çıkması ve finansman yükünün ağırlaşması; sanayi dünyasının yapısal sorunlarla yüzleşmesi gerektiğini gösteriyor.